Tiến sĩ người Hải Dương tìm ra vaccine dịch tả lợn châu Phi

Ngành thú y Việt Nam tự hào đã sáng chế ra vaccine dịch tả lợn châu Phi (ASF), bởi thế giới đã 100 năm nghiên cứu mà chưa sản xuất ra được vaccine này. Tuy nhiên, ít ai biết “cha đẻ” của vaccine ASF là một nhà khoa học Việt Nam còn khá trẻ, đã âm thầm nghiên cứu thành công vaccine một cách đầy ấn tượng.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Điệp, sinh năm 1983, quê ở Hải Dương. Năm 2006, anh tốt nghiệp Khoa Thú y của Đại học Nông nghiệp I Hà Nội (nay là Học viện Nông nghiệp Việt Nam), sau đó được giữ lại trường làm giảng viên của Khoa Thú y.

Năm 2013, anh nhận học bổng toàn phần Monbokagakusho để học tiến sĩ chuyên ngành bệnh lý thú y tại Đại học Miyazaki (Nhật Bản).

Bôn ba sang Nhật Bản nghiên cứu

Năm 2015, Nguyễn Văn Điệp giành giải thưởng Sinh viên xuất sắc nhất tại Hội nghị quốc tế “Bệnh mới nổi và tái xuất hiện trên lợn lần thứ 7” tổ chức ở Kyoto, Nhật Bản.

Năm 2018, sau khi nhận bằng tiến sĩ chuyên ngành thú y tại Đại học Miyazaki, anh tiếp tục làm nghiên cứu sau tiến sĩ tại Khoa Thú y, Trường Đại học Kagoshima, tập trung vào nghiên cứu virus gây bệnh trên lợn và nghiên cứu vaccine phòng dịch bệnh cho lợn.

Tiến sĩ Điệp cho biết cá nhân anh đã chuẩn bị cho hướng đi nghiên cứu ứng dụng ngay từ những ngày đầu bước vào khóa học tiến sĩ để có thể giúp mình nâng cao kiến thức, tầm nhìn, mối quan hệ, các yếu tố giúp ích rất nhiều cho công việc nghiên cứu, giảng dạy sau này.

“Trong quá trình làm nghiên cứu sinh, tôi luôn chủ động đề xuất, tham gia các dự án nghiên cứu nhiều nhất có thể, để qua đó có cơ hội tích lũy kiến thức, tiếp cận kỹ thuật mới và có được kết quả để công bố”, Tiến sĩ Điệp chia sẻ.

Làm việc tại Trường Đại học Kagoshima, Tiến sĩ Điệp tập trung vào nghiên cứu một số virus gây bệnh trên lợn như bệnh tai xanh (PRRS), bệnh tiêu chảy thành dịch trên lợn (PED), cách nuôi cấy và tạo các dòng tế bào.

Trong thời gian nghiên cứu khoa học tại Kagoshima, Tiến sĩ Điệp vẫn luôn phối hợp với đồng nghiệp tại phòng thí nghiệm trọng điểm về thú y ở Học viện Nông nghiệp Việt Nam trong nghiên cứu và công bố quốc tế.

ASF vẫn là dịch bệnh dai dẳng, gây thiệt hại lớn nhất trong chăn nuôi lợn ở khu vực Đông Nam Á. Hơn 100 năm qua, mặc dù đã có gần 4.000 công trình nghiên cứu liên quan đến virus AFS, nhưng thế giới vẫn chưa có quốc gia nào sản xuất được vaccine ASF đưa ra thương mại.

Do nhu cầu cấp thiết từ thực tế chăn nuôi rất cần vaccine phòng bệnh, đầu năm 2021, thông qua giới thiệu của một chuyên gia, ông Vũ Tiến Lâm, Chủ tịch Công ty TNHH Một thành viên AVAC Việt Nam, đã mời Tiến sĩ Điệp về nước tham gia nghiên cứu phát triển sản xuất vaccine ASF.

Khi tham gia dự án này, Tiến sĩ Điệp nhận thấy trong số các công nghệ phát triển vaccine ASF thì phát triển vaccine sống, nhược độc là hướng đi khả dĩ nhất.

Để tạo ra chủng giống virus vaccine tốt, Tiến sĩ Điệp đã kiên trì nghiên cứu thuần dưỡng hơn nữa chủng virus ứng viên được chuyển giao từ phía Hoa Kỳ để tạo ra con giống (master virus seed) thỏa mãn những tiêu chuẩn khắt khe của một vaccine tốt.

Câu chuyện về "biến cố" ASF

Trong quá trình nghiên cứu, Tiến sĩ Điệp đã tạo ra dòng tế bào DMAC (đã được đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ) có tính chất ưu việt, giúp nhân vius vaccine nhanh chóng, tăng sinh khối cho sản xuất ổn định ở quy mô công nghiệp.

Tiến sĩ Điệp đã thực hiện hơn 100 thí nghiệm trên động vật và phòng thí nghiệm để đánh giá, tối ưu quy trình sử dụng, và tạo bộ dữ liệu toàn diện về sản phẩm.

Không chỉ tham gia phát triển vaccine ASF, Tiến sĩ Điệp còn chủ trì nhiều đề tài phát triển và sản xuất vaccine khác như vaccine phòng bệnh viêm da nổi cục trên trâu bò, vaccine phòng bệnh tiêu chảy cấp tính trên lợn PED, vắc vaccine xanh PRRS, vaccine giả dại trên lợn, và vaccine phòng bệnh viêm phế quản truyền nhiễm, Gumboro, Reovirus trên gia cầm.

Với vai trò và đóng góp của mình, Tiến sĩ Điệp được bổ nhiệm làm Tổng giám đốc Công ty Cổ phần AVAC Việt Nam từ tháng 10/2021. Những giá trị về công nghệ và sáng chế của của anh đã được chuyển đổi thành cổ phần với định giá hơn 100 tỷ đồng tại công ty.

Tháng 7/2022, sản phẩm AVAC ASF LIVE của Công ty AVAC trở thành vaccine ASF đầu tiên được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho phép lưu hành có giám sát trên thị trường.

Quá trình giám sát đã cho thấy hiệu quả rất cao, khoảng 94% số lợn được tiêm vaccine xuất hiện kháng thể; không phát hiện virus trong mẫu phân và nước bọt của lợn sau tiêm vaccine 14 ngày...

Đến tháng 7/2023, AVAC ASF LIVE cũng trở thành vaccine AFS đầu tiên được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cấp phép cho lưu thông thương mại trên thị trường và xuất khẩu.

Đến thời điểm này, Việt Nam vẫn là quốc gia đầu tiên và duy nhất trên thế giới sản xuất được vaccine ASF.

AVAC đã đưa ra thị trường trong nước 3 triệu liều vaccine ASF và xuất khẩu 465.000 liều (Philippines 460.000 liều, Nigeria 5.000 liều). Kết quả khi đưa vào sử dụng đại trà cho thấy vaccine an toàn, mang lại bảo hộ cao.

Một số quốc gia khác như Ấn Độ, Indonesia, Malaysia... cũng đã đăng ký mua vaccine AVAC ASF Live.

Điều thú vị là trong rất nhiều cuộc đàm phán để trở thành đầu mối phân phối độc quyền vaccine AVAC ASF Live, các tỷ phú đến từ Thái Lan, Philippines, Malaysia hay Indonesia... đều thốt lên “You are treasure - Bạn là kho báu” với Tiến sĩ Điệp.