Tháng 10, khi thời tiết chuyển mùa, tiết trời bắt đầu se lạnh, một chút gió mùa, một chút mưa, là mùa rươi vào vụ “tháng 9 đôi mươi, tháng 10 mùng năm”.
Năm nay có vẻ như rươi vào đúng cữ. Cả huyện Tứ Kỳ (Hải Dương) quê tôi tháng này thơm nức mũi mùi chả rươi.
Rươi Tứ Kỳ được nuôi dưỡng bởi môi trường nước phong phú của vùng châu thổ sông Hồng. Rươi có hai vụ thu hoạch trong năm. Vụ xuân từ tháng 4 đến tháng 5 và vụ thu từ tháng 9 đến tháng 11 âm lịch. Trong đó, vụ thu được người dân mong đợi nhất vì rươi lúc này béo ngậy và rất ngon. Rươi có hình dáng kỳ lạ, dân quê tôi gọi là “rồng đất”, thường sống ở những đầm bãi hoặc cánh đồng gần sông có nước phù sa lên xuống. Người dân Tứ Kỳ thu hoạch rươi bằng cách dùng lưới và vợt.
Từ con rươi cùng với những nguyên liệu sẵn có trong vườn, người làng tôi chế biến được rất nhiều món ăn ngon hấp dẫn mà ai ăn cũng nhớ mãi như chả rươi, nem rươi, rươi ủ trấu, rươi nấu măng, rươi xào củ niễng, lẩu rươi, mắm rươi... Đặc biệt, đối với những người sành ăn, thích ăn rươi thì không thể bỏ qua món chả rươi thơm ngon, bổ dưỡng, thích hợp cho bữa cơm gia đình. Đây cũng được xem là món quà sang trọng để đãi khách phương xa, mang hương vị đặc trưng của vùng Bắc Bộ.
Có nhà văn từng viết: “Ở đất Bắc, ăn rươi là một thông lệ, đến mùa mà không được ăn thì như một người đàn bà đẹp đã để phí mất tuổi hoa”.
Để thưởng thức chả rươi Tứ Kỳ đúng chuẩn, việc đầu tiên là tìm chọn những con rươi béo múp và vẫn còn tươi sống. Công đoạn quan trọng nhất là lúc “làm lông”. Đó là cho rươi vào chậu nước nóng già, quấy thật nhẹ tay để lông rụng, rồi rửa đi rửa lại nhiều lần cho sạch hết lông và bùn đất rồi chờ thật ráo nước. Sau đó, rươi được trộn với thịt băm, trứng gà và một ít bột canh, rồi đánh tan thành thứ bột sền sệt. Tiếp đó phải cho hỗn hợp gia vị thái nhỏ gồm: Hạt tiêu, ớt, lá cây thì là, hành hoa, lá lốt, lá gấc, rau răm… Đặc biệt, không thể thiếu vỏ quýt băm nhỏ. Mùi thơm và hăng của vỏ quýt sẽ làm món ăn có hương vị đặc biệt, hấp dẫn đến độ ăn một lần sẽ nhớ mãi.
Chả rươi Tứ Kỳ có hai cách chế biến: Rán trực tiếp hoặc hấp trước rồi chiên.
Món ăn có mùi thơm đặc biệt, lớp áo giòn, lõi mềm ngọt. Ăn nóng với rau thơm, nước chấm, hạt tiêu bắc để cảm nhận hết hương vị của đặc sản này.
Chả rươi Tứ Kỳ không chỉ là món ăn truyền thống mà còn là biểu tượng của văn hóa ẩm thực Việt Nam. Dù xa quê, người Hải Dương vẫn luôn nhớ về món chả rươi và quê hương yêu dấu. Giờ đây, dù xa quê đã hơn 20 năm, nhưng mỗi khi đến mùa rươi, dù bận rộn thế nào chăng nữa, tôi cũng phải làm món chả rươi cho cả nhà thưởng thức. Hình ảnh món ngon quê hương luôn khắc sâu trong trái tim tôi vì ở nơi đó có những người thân và bao kỷ niệm gắn với một thời thơ ấu không thể nào quên. Hồi đó tôi luôn mong: “Bao giờ cho đến tháng mười/Bát cơm thì trắng bát rươi thì đầy”.
VŨ THỊ KIM OANH