Hiện vật quý thời bao cấp

Hiện vật tem phiếu thời bao cấp do ông Lê Thái Quý bàn giao cho Bảo tàng tỉnh Hải Dương

Đây là những hiện vật được sưu tầm khi ông còn công tác tại Sở Thương mại tỉnh Quảng Ninh (nay là Sở Công thương tỉnh Quảng Ninh), tình cờ nhìn thấy cơ quan bán thanh lý tài liệu đã hết hạn lưu trữ.

Trong đống tài liệu ấy, ông tìm thấy bìa tem phiếu các loại, không ngờ đến nay hiện vật ấy lại có giá trị. Nó là minh chứng cho một giai đoạn của nền kinh tế bao cấp.

Theo đó, kinh tế tư nhân dần bị xóa bỏ, nhường chỗ cho kinh tế do Nhà nước làm chủ, hàng hóa được phân phối theo chế độ tem phiếu. Chế độ hộ khẩu được thiết lập trong thời kỳ này để phân phối lương thực, thực phẩm theo đầu người, tiêu biểu nhất là sổ gạo ấn định số lượng và mặt hàng được phép mua. Thời bao cấp được diễn ra từ năm 1957 tại miền Bắc, năm 1975 thì triển khai trên toàn quốc và mãi đến năm 1986 mới kết thúc.

Nội dung 7 bìa tem phiếu, gồm:

Bìa tem thực phẩm khác, đậu phụ, thịt (năm 1971). Tem được in trên mẫu có sẵn, tem hình chữ nhật, màu vàng - xanh lá, nền chạm hoa văn vân mây với dòng chữ “Bộ Nội Thương phiếu thực phẩm”. Phía trên có tem ghi “Thực phẩm khác”, “Đậu phụ”, “Thịt”, phía dưới in tháng và năm phát hành. Trên phiếu gồm 40 tem nhỏ, mỗi tem đều được ghi từng tháng cụ thể trong năm 1971. Tem được phát hành năm 1971.

Phiếu thực phẩm loại E (năm 1976): Tem được in trên mẫu có sẵn, hình vuông, màu nâu, nền vân mây. Ở giữa, trên cùng ghi dòng phiếu thực phẩm loại E; phía dưới ghi tháng 1 năm 1976 và họ tên cùng cơ quan công tác của người được cấp phiếu. Góc trái trên cùng có đóng dấu đỏ của Bộ Nội Thương. Xung quanh gồm 10 tem nhỏ, có tem phía trên có chữ thực phẩm khác hoặc thịt, dưới là các chữ số theo thứ tự cùng tháng 1 năm 1976. Tem được phát hành năm 1976.

Phiếu thực phẩm loại III (năm 1982): Tem được in trên mẫu có sẵn, tem hình vuông, màu đỏ. Giữa bảng tem, phía trên có ghi “Phiếu thực phẩm loại III”, góc bên trái có đóng dấu đỏ của Bộ Nội Thương, góc bên phải có dấu đỏ của Ty Thương nghiệp, góc dưới ghi tháng 1, tháng 4 năm 1982. Ở giữa in dòng chữ “Cơ quan đóng dấu, họ tên người được phiếu, phiếu được mua tại đâu”. Dưới cùng có dòng chữ: Nghiêm cấm mua bán tem phiếu. Phiếu gồm 24 tem, mỗi tem đầu được ghi số thứ tự và các tháng trong năm 1982. Tem do tỉnh Quảng Ninh phát hành năm 1982.

Phiếu vải 5 mét nữ (năm 1981): Tem được in trên mẫu có sẵn, tem hình vuông, màu xanh lá - vàng. Ở giữa, phía trên ghi tiêu ngữ quốc gia “Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”; góc trái trên cùng có đóng dấu đỏ của Bộ Nội Thương; góc dưới có đóng dấu đỏ của Ty Thương nghiệp; góc phải trên cùng ghi 5 mét nữ. Ở giữa có in dòng chữ Phiếu vải 1981, phía dưới có ghi họ tên, nơi công tác và dấu của cơ quan. Phiếu được cấp tại Sở ty nông nghiệp tỉnh Quảng Ninh. Xung quanh phiếu gồm các tem nhỏ, mỗi tem đều có chữ cán bộ nữ, năm 1981, mỗi phiếu có số cm vải khác nhau như: 50 cm, 10 cm...

Phiếu sữa trẻ em (năm 1977): Tem được in trên mẫu có sẵn, tem hình vuông, màu xanh dương - hồng. Trên phiếu được chia làm hai phần. Phía bên trái trên cùng ghi tiêu ngữ quốc gia “Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Độc lập-Tự do-Hạnh phúc”; góc trái trên cùng có đóng dấu đỏ của Bộ Nội Thương; phía dưới in dòng chữ “Phiếu sữa trẻ em năm 1977 -197…”. Phía dưới ghi họ tên; ngày, tháng, năm sinh, địa chỉ của người được cấp. Dưới cùng có dòng chữ: Mất phiếu không được cấp lại. Phía bên phải gồm 6 phiếu nhỏ, mỗi phiếu phía trên ghi chữ Sữa, dưới ghi 2 hộp. Tem do tỉnh Quảng Ninh phát hành năm 1977.

Tem đường loại 250 gam (năm 1978): Tem hình chữ nhật, màu xanh lá, nền in hoa lá sen vân xoắn. Tem được in trên mẫu có sẵn, trên cùng ghi tiêu ngữ quốc gia: “Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Phía bên trái có đóng dấu đỏ của Bộ Nội Thương; bên phải ghi tên “Tem đường hai trăm năm mươi gam năm 1978” - (tức tem này được in năm 1978, mỗi tháng được lĩnh 250 g đường). Trong bảng tem, gồm 6 tem nhỏ, mỗi tem có giá trị sử dụng cho một lần đi lĩnh. Tem do tỉnh Quảng Ninh phát hành. Phiếu còn lành, đằng sau bảng tem có ghi 7 dòng chữ viết bằng mực bút bi, phía ngoài được ép Plastic.

Bìa mua hàng C.N.V.C Nam (năm 1982): Tem được in trên mẫu có sẵn, tem hình vuông, màu vàng. Trên bảng tem, ở giữa có in dòng chữ “Bìa mua hàng C.N.V.C Nam 1982”, phía dưới in họ và tên, đơn vị công tác của người được phát phiếu và dấu của cơ quan xí nghiệp cùng ban thương nghiệp. Xung quanh bảng phiếu gồm 52 tem nhỏ, trong mỗi tem đều có in các chữ số khác nhau cùng dòng chữ CNVC Nam, tem do tỉnh Quảng Ninh phát hành.

Ông Lê Thái Qúy, sinh năm 1948, tại thôn Danh Động, xã Gia Phong, huyện Gia Viễn (Ninh Bình), hiện ở số 26, tổ 1, khu phố 6C, phường Hồng Hải, TP Hạ Long (Quảng Ninh). Ông là thương binh loại ¾, bị thương năm 1968, tại chiến trường Quảng Trị.

HƯƠNG LAN