Ẩn hoạ sau "làn khói thơm"

Những năm gần đây, hình ảnh các cô cậu tuổi học trò, sinh viên ung dung hút thuốc lá điện tử trong các quán xá đã không còn xa lạ. Hút thuốc lá điện tử trong trường học cũng là một tệ nạn khiến các nhà trường đau đầu giải quyết. Nhưng bản thân những người trẻ thì lại đang rất hứng thú với trào lưu này, các em thậm chí còn đua nhau dùng thuốc lá điện tử như một cách để tỏ vẻ sang chảnh, “chất chơi”.

Thực tế đó cho thấy một ngộ nhận rất nguy hiểm hiện nay của giới trẻ là, thuốc lá điện tử, hay các loại thuốc lá thế hệ mới, không gây hại. Họ coi đây là một hình thức thay thế “văn minh” cho thuốc lá truyền thống vừa hại sức khoẻ vừa hôi hám, gây khó chịu cho người khác.

Tất nhiên, số lượng người hút thuốc điện tử để cai thuốc lá truyền thống là rất ít, mà giới trẻ “gen Z” mới đang là đối tượng chủ yếu lạm dụng thuốc lá thế hệ mới do tâm lý đua theo trào lưu, muốn thể hiện “cá tính”.

Nhưng sự thực thì làn khói thơm của thuốc lá điện tử là một cảm giác đánh lừa “ngọt ngào”. Tháng 7/2022, bệnh nhân nữ K.N. (20 tuổi) cấp cứu tại Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng hôn mê sâu, mất ý thức sau khi sử dụng thuốc lá điện tử.

N. bị tổn thương đa cơ quan nặng nề, suy tim, tổn thương não, gan, thận, tình trạng rất nặng. Trước đó, bệnh nhân hoàn toàn khỏe mạnh. Mẫu thuốc lá điện tử bệnh nhân sử dụng đã được gửi đi xét nghiệm tại Viện Pháp y quốc gia và kết quả, các chuyên gia tìm thấy một chất cần sa tổng hợp là ADB - BUTINACA.

Theo Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, thì gần như ngày nào bệnh viện cũng tiếp nhận bệnh nhân ngộ độc nhập viện sau khi sử dụng thuốc lá điện tử, chủ yếu là giới trẻ.

Bệnh nhân thường nhập viện trong tình trạng hôn mê, co giật, vã mồ hôi, tụt huyết áp, tổn thương đa tạng, tổn thương não - những biểu hiện của ngộ độc ma túy.

Các cơ quan công an cũng đã bắt giữ nhiều vụ phân phối, bán thuốc lá điện tử chứa chất ma túy trong danh mục cấm. Hầu hết các đối tượng thường bán hàng qua mạng xã hội để che mắt cơ quan chức năng và đối tượng chúng hướng đến thường là thanh thiếu niên, học sinh.

Ngay cả khi thuốc lá điện tử không chứa các chất ma tuý thì Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho rằng các sản phẩm thuốc lá đều độc hại và ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy thuốc lá điện tử cũng gây nguy hại đối với sức khỏe cộng đồng tương tự thuốc lá truyền thống.

Thuốc lá thế hệ mới có chứa chất độc nicotin, thậm chí với hàm lượng cao hơn nhiều so với thuốc lá điếu. Bên cạnh đó, trong dung dịch thuốc lá điện tử có ít nhất 60 hóa chất chưa đốt cháy. Còn ở dạng khói thì có ít nhất 50 hóa chất khác nhau gây tổn hại tới các cơ quan của cơ thể và đặc biệt có thể gây ung thư.

Chưa hết, trong thuốc lá điện tử còn có Vitamin E khi đốt cháy sẽ tạo thành chất độc gây tổn thương phổi, cùng với hàng nghìn loại hương liệu chưa rõ nguồn gốc, thành phần.

Mối nguy hiểm của thuốc lá điện tử nằm ở chỗ tất cả những sự độc hại khó lường của chúng lại ẩn sau một vẻ ngoài “thơm tho”, “sạch sẽ”, dễ thu hút những người trẻ đang thích “khám phá”, thể hiện cái tôi; và lại núp bóng sự quản lý chưa chặt chẽ do các cơ chế hiện tại vẫn đi sau thị trường.

Theo giới chuyên gia, thuốc lá thế hệ mới đang làm tăng mạnh tỉ lệ sử dụng thuốc lá trong nhóm thanh, thiếu niên, phụ nữ, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, con đường học tập và cả nhân cách nếu các em sa đà, nghiện ngập.

Các nhóm đối tượng buôn bán sản phẩm nhập lậu này đã không từ một thủ đoạn nào, từ pha trộn ma tuý, các chất cấm, sử dụng các nguyên liệu chất lượng kém, độc hại để pha chế dung dịch cho thuốc lá điện tử cho đến dụ dỗ, kích động các em học sinh sử dụng…

Việc tiếp cận thuốc lá điện tử hiện nay quá dễ dàng ngay cả với trẻ em. Kết quả Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở thanh, thiếu niên 13 - 15 tuổi năm 2021 - 2022 của Bộ Y tế cho thấy, có hơn 60% thanh, thiếu niên được người khác cho thuốc lá điện tử; hơn 20% mua trên mạng internet và khoảng 2% mua từ chính bạn học.

Các loại thuốc lá thế hệ mới nguy hại như vậy, nhưng việc quản lý lại đang gặp nhiều khó khăn. Khi Quốc Hội ban hành Luật Phòng chống tác hại thuốc lá năm 2012, lúc này thuốc lá điện tử chưa xuất hiện. Vì vậy quy định pháp luật về sản phẩm thuốc lá này chưa có đầy đủ.

Hiện luật chưa điều chỉnh và theo quy định hiện hành, các sản phẩm thuốc lá này chưa được phép sản xuất kinh doanh và nhập khẩu vào Việt Nam, chúng được xếp vào nhóm thuốc lá lậu. Thị trường thuốc lá điện tử trên thực tế đang hoạt động nhộn nhịp từ các không gian mạng xã hội cho đến những ngõ hẻm ở khắp mọi nơi.

Phải thừa nhận rằng không riêng gì ở nước ta, việc quản lý sử dụng thuốc lá điện tử cũng còn mới ở nhiều quốc gia. Các nước đang liên tục cập nhật các điều luật về thuốc lá điện tử dựa trên những thông tin mới mà các chuyên gia y tế, giới khoa học cảnh báo về mức độ nguy hại.

Một số quốc gia đã cấm hoàn toàn việc mua bán thuốc lá điện tử như Argentina, Australia, Brazil, Brunei, Campuchia, Colombia, Ấn Độ, Singapore, Thái Lan... Trong khi đó, nhiều nước, như Mỹ đã xếp thuốc lá điện tử là một sản phẩm thuốc lá, vì vậy phải chịu sự kiểm soát nghiêm ngặt của các cơ quan chức năng trong đó có Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm (FDA).

Ở nhiều nước châu Âu, thuốc lá điện tử phải tuân thủ một loạt tiêu chuẩn nghiêm ngặt, trong đó có yêu cầu về hàm lượng nicotine tối đa, công khai các thành phần và buộc phải dán nhãn cảnh báo sức khoẻ….

Với nước ta, mối nguy hại từ thuốc lá điện tử đã rõ ràng và rất cần thiết phải sớm có các văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh, từ đó mới có thể có các biện pháp triệt để, đồng bộ, để xử lý các sai phạm, ngăn chặn những sản phẩm đầu độc thế hệ trẻ.

Được biết, trong quá trình xây dựng quản lý thí điểm thuốc lá thế hệ mới, Bộ Công thương đang xây dựng theo hướng tiệm cận nhất với ý kiến của Bộ Y tế là cấm. Tuy nhiên, các văn bản, biện pháp đề xuất phải bảo đảm phù hợp với chiến lược quốc gia về giảm thiểu tác hại của thuốc lá, an toàn sức khỏe cho người tiêu dùng, trong khi dung hòa quyền lợi với các chủ thể liên quan theo thông lệ quốc tế và các cam kết của Việt Nam với quốc tế.

Điều quan trọng không kém là phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền và giáo dục cho thế hệ trẻ về tác hại của thuốc lá điện tử và các loại thuốc lá thế hệ mới khác, lột trần những ẩn họa khôn lường đằng sau làn khói thơm của chúng.