Là trái tim của Thủ đô Hà Nội, hồ Hoàn Kiếm được bao quanh bởi rất nhiều công trình cổ mang những giá trị đặc sắc.
1. Tháp Bút. Nằm cạnh lối vào đền Ngọc Sơn - ngôi đền nổi tiếng gắn với hồ Hoàn Kiếm, tháp Bút là một ngọn tháp bằng đá cao năm tầng, được xây dựng năm 1865 theo ý tưởng của nhà Nho Nguyễn Văn Siêu. Thân tháp có ba chữ Tả Thanh Thiên, nghĩa là "Viết lên trời xanh".
2. Tháp Hòa Phong. Nằm bên bờ hồ Hoàn Kiếm, tháp Hòa Phong là dấu tích duy nhất còn lại của chùa Báo Ân - ngôi chùa có kiến trúc độc đáo bậc nhất Hà thành thế kỷ 19. Tháp được xây bằng gạch, cao ba tầng, mặt bằng hình tứ giác, tầng một có bốn cửa vòm.
3. Đài phun nước Long Vân. Nằm trên quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, phía Tây Bắc của hồ Hoàn Kiếm, đài phun nước Long Vân được xây năm 1954, trong cuộc chỉnh trang diện mạo đô thị trung tâm Hà Nội.
4. Đền Bà Kiệu. Nằm ở phía Đông hồ Hoàn Kiếm, đối diện cổng đền Ngọc Sơn, đền Bà Kiệu là một ngôi đền cổ có giá trị đặc biệt về lịch sử và tín ngưỡng của Thủ đô Hà Nội. Đền được xây đầu thế kỷ 17, là một trong những nơi thờ đạo Mẫu lâu đời nhất Việt Nam.
5. Tượng đài vua Lê. Nằm ở số 16 phố Lê Thái Tổ, phía Tây hồ Hoàn Kiếm, tượng đài vua Lê Thái Tổ được xây vào cuối thế kỷ 19, là tượng đài cổ nhất của Hà Nội, nằm trong một khuôn viên rộng với các công trình từ ngoài vào trong gồm cổng, nhà phương đình và tượng đài.
6. Nhà kèn. Nằm ở vườn hoa Lý Thái Tổ, đối diện bờ hồ Hoàn Kiếm, Nhà kèn là một công trình kiến trúc thời thuộc địa độc đáo của Thủ đô Hà Nội. Được xây năm 1901, tòa nhà hình bát giác này được dùng làm nơi hóng mát, đồng thời là nơi tập và biểu diễn của các dàn nhạc kèn.
7. Cung Thiếu nhi. Nằm ở số 36 phố Lý Thái Tổ, cạnh vườn hoa Lý Thái Tổ, Cung Thiếu nhi Hà Nội có từ đầu thế kỷ 20. Công trình này xưa được gọi là Ấu trĩ viên, nơi vui chơi cho con em các gia đình giàu có, quan lại trong chính quyền Hà Nội thời thuộc địa.
8. Đài phun nước con cóc. Tọa lạc tại vườn hoa Diên Hồng, cách bờ hồ Hoàn Kiếm khoảng 200 mét, đài phun nước con cóc là tên gọi dân dã được người Pháp xây dựng năm 1901. Công trình có quy mô bề thế, chạm khắc tinh xảo, bốn phía có bốn con cóc phun nước.
9. Chùa Bà Đá. Nằm ở số 3 phố Nhà Thờ, cách bờ hồ Hoàn Kiếm khoảng 150 mét, chùa Bà Đá là một ngôi chùa có lịch sử hình thành và phát triển khá đặc biệt của Thủ đô Hà Nội. Chùa hình thành vào cuối thế kỷ 15, sau khi người dân đào được một pho tượng Phật Bà bằng đá.
10. Nhà thờ Lớn. Nằm cách hồ Gươm khoảng 200 mét, nhà thờ Lớn Hà Nội là nhà thờ có quy mô lớn và nổi tiếng bậc nhất Hà Nội. Công trình được xây từ năm 1884-1888 dựa trên nguyên mẫu là nhà thờ Đức Bà Paris, mang phong cách Gothic Trung cổ châu Âu.
HA (tổng hợp)