"Thuốc nghiêm" trị bệnh... nhờn luật

Trong quá trình vận hành xã hội, Nhà nước ta đã có nhiều văn bản pháp luật phổ biến và yêu cầu các cấp, các ngành, đơn vị, địa phương và cá nhân phải thực hiện nghiêm trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội, trật tự trị an… Chỉ cần điểm qua cũng đã thấy cả một sê-ri luật về an toàn giao thông, ứng xử văn hóa nơi công cộng, vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, hạn chế tác hại của thuốc lá, rượu bia… Nhưng gần đây vẫn rộ lên khá nhiều hiện tượng tiêu cực, việc làm trái luật, phát ngôn phản cảm, thái độ vô cảm… gây bức xúc dư luận.

Trong những lý giải về các hiện tượng trên, có ý kiến cho rằng dân trí một bộ phận cộng đồng còn thấp. Nhưng đó chỉ là biện minh cho những vi phạm, bởi từ lâu nước ta đã phổ cập giáo dục, xóa nạn mù chữ do chế độ cũ tồn tại, dân trí ngày càng được nâng cao. Vả lại, nhiều hành vi phản cảm không phải ở người ít học như vụ "cưỡng hôn", sàm sỡ hay tè bậy trong thang máy... Do đâu có tình trạng trên?

Phải gọi đích danh đó là do bệnh nhờn luật. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến nhờn luật. Nhưng trước hết phải nói đến việc phổ biến, học tập, giáo dục pháp luật chưa đến nơi đến chốn, nhiều nơi có "Tủ sách pháp luật" nhưng còn nặng hình thức. Các hình thức giáo dục pháp luật chưa phong phú, thiếu sinh động, hấp dẫn đủ để người dân thuộc, “thấm” và có hành vi ứng xử trong các tình huống, biến những nội dung đó thành “dân trí thật”. Trong nhiệm vụ này phải coi trọng việc giáo dục từ gốc cho trẻ em và vai trò làm gương của người lớn. Với trẻ, việc giáo dục đạo đức, tri thức trong nhà trường, gia đình, xã hội mới mang chiều rộng, còn thiếu chiều sâu. Với người lớn, một bộ phận còn thiếu ý thức nêu gương, chưa tạo được dư luận trong hệ thống chính trị để lên án, phê phán mạnh mẽ những hành vi phi văn hóa đó.

Quan trọng hơn nữa là chế tài, lực lượng theo dõi, xử phạt những tập thể, cá nhân vi phạm luật còn nhiều bất cập. Qua thông tin báo chí, chúng ta thấy các nước phát triển trong khối ASEAN, hay Mỹ, Trung Quốc… không phải người dân không có những hành vi thiếu văn hóa. Nhưng người ta không chỉ phạt 200.000 đồng việc "cưỡng hôn" trong thang máy để rồi thành câu chuyện tiếu lâm râm ran mà xử thật nghiêm. Như ở Mỹ, tè bậy, phóng uế nơi công cộng phạt 1.000 đô la hoặc ở tù 6 tháng. Xả rác không đúng chỗ ở Singapore phạt tương đương 5 triệu đồng tiền Việt. Hút thuốc lá nơi công cộng, Trung Quốc phạt 200 nhân dân tệ (tương đương 700.000 đồng)…

Qua đó đủ thấy những bất cập trong thực thi pháp luật là nguyên nhân dẫn đến bệnh nhờn luật hiện nay. Từ đó đặt ra việc tuyên truyền giáo dục và thực thi pháp luật của các ngành chức năng cũng như toàn hệ thống cần sâu rộng hơn, quyết liệt hơn. Cần nhận thức sâu sắc rằng, hiệu lực, hiệu quả cuối cùng của mọi quy định pháp luật phải đi vào cuộc sống bằng suy nghĩ và hành động của mỗi người dân. Với tinh thần thượng tôn pháp luật, cần phải có “thuốc nghiêm” để trị bệnh nhờn luật.

THẾ NGUYỄN(TP Hải Dương)