Rủi ro thảm khốc

Một người đã thấy tôi đi bộ ngang bãi đậu xe không đúng vạch trắng quy định.

Trong dự án này, trước khi ra hiện trường với tư cách một tư vấn giám sát, tôi được đồng nghiệp truyền đạt một báo cáo về đánh giá hiện trường. Nội dung chính là các rủi ro đã được xác định, mức độ nghiêm trọng, khả năng có thể xảy ra, và các biện pháp giảm thiểu, phòng tránh. Tôi cũng được cho biết các việc nên làm và không được làm, khi tai nạn xảy ra cần hành động như thế nào, liên lạc với ai...

Báo cáo đánh giá rủi ro đã được kiểm tra và phê duyệt. Tôi ký xác nhận là đã hiểu rõ về các nguy cơ và có trách nhiệm tuân thủ các hướng dẫn này.

Một lần nữa, tại hiện trường, tôi được đối tác cho xem một video dài hơn 30 phút, nội dung tương tự nhưng minh họa sinh động bằng hình ảnh, kèm theo những quy định riêng của công ty.

Đánh giá rủi ro trong các dự án hay công việc là một thực hành quen thuộc ở Vương quốc Anh. Khi quản lý phòng lab tại Dubai, tôi cũng làm tương tự, thực hiện đánh giá rủi ro về HSE cho các hoạt động. Tôi huấn luyện nhân viên tuân thủ các quy trình làm việc được thiết kế tốt để loại bỏ, hạn chế rủi ro. Tôi nhắc nhở nhân viên các phương châm: "safety first" (an toàn là trên hết), "better safe than sorry" (cẩn tắc vô ưu), "slowly and firmly" (chậm và chắc)...

Tai nạn lao động thương tâm tại nhà máy xi măng Yên Bái khiến tôi bàng hoàng với bảy người chết và ba người bị thương. Theo tôi tai nạn này hoàn toàn có thể ngăn ngừa nếu việc quản lý rủi ro được thực hiện bài bản. Máy nghiền có khả năng hoạt động trở lại trong lúc mọi người đang ở bên trong. Xác suất ai đó vô thức/vô ý/ác ý mở điện là khả dĩ.

Những rủi ro như thế hiếm xảy ra, nhưng hậu quả để lại rất thảm khốc. Biện pháp phòng tránh phải được áp dụng chặt chẽ tương xứng. Nhiều tầng bảo vệ là nguyên lý chung được áp dụng.

Ví dụ kỹ thuật Lock Out-Tag out (LOTO) thường áp dụng cho các rủi ro liên quan đến sử dụng năng lượng, ngăn ngừa nguy cơ năng lượng có thể bất ngờ được cấp cho máy, bảo đảm thiết bị không thể khởi động lại ngẫu nhiên. LOTO bao gồm các bước chính như xác định và tắt các nguồn năng lượng. Sau đó sử dụng một ổ khóa với thẻ tag (bằng nhựa, thông báo về trạng thái khoá năng lượng) để khoá tủ điện. Không ai khác ngoài người duy nhất giữ chìa khóa có thể tiếp cận mở nguồn năng lượng. Mỗi nhân sự tham gia vào quá trình vận hành cùng khoá thiết bị và gắn thẻ tag của mình. Khi công việc hoàn thành, từng người sẽ mở bỏ khóa và thẻ tag.

Để tăng thêm an toàn, các thiết bị còn có thể được thiết kế công tắc dừng khẩn cấp. Nút này thường có màu đỏ+vàng, đặt ở vị trí dễ hành động nhất. Đồng thời, luôn có một hoặc hai nhân viên theo dõi bên ngoài để can thiệp kịp thời khi có sự cố.

Công tác duy tu máy nghiền trong nhà máy xi măng còn có các mối nguy khác như "làm việc trong điều kiện chật hẹp", "làm việc trong điều kiện khói bụi", và "làm việc trên cao".

Với rủi ro làm việc trong điều kiện chật hẹp, cần có các biện pháp tăng cường thông thoáng khí, trang bị bình cung cấp oxy, và cho phép nghỉ ngắn giữa các kíp làm việc. Với rủi ro làm việc trong khói bụi thì phải đeo mặt nạ phù hợp. Với rủi ro làm việc trên cao thì thang và/hoặc dây an toàn là buộc phải có.

Một báo cáo đánh giá rủi ro không khó để lập ra bằng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu. Khi bắt đầu làm nghiên cứu sinh gần 20 năm trước, trường đại học yêu cầu tôi đánh giá rủi ro sử dụng thiết bị thí nghiệm. Các chi tiết liệt kê trong báo cáo khá nhỏ nhặt, như vấp dây điện, shock điện, khuân vác nặng, dầu đổ ra sàn, bụi vào mắt, tiếp xúc mẫu vật, và các rủi ro liên quan đến hóa chất. Với mỗi loại, tôi lập bảng chấm điểm và đề ra các biện pháp đối phó theo tinh thần trình bày ở trên.

Từ đó đến nay việc đánh giá rủi ro đã trở thành thói quen cá nhân, không chỉ trong công việc mà còn trong cách tiếp cận các vấn đề khác của cuộc sống.

Đối với quy mô công ty, thì hồ sơ sức khỏe, an toàn, và môi trường tốt (gọi tắt là hồ sơ HSE) có tác động lớn đến thành công và phát triển bền vững. Uy tín của công ty sẽ tăng lên trước công chúng, nhà đầu tư, và khách hàng, và ngược lại. Tai nạn tại Nhà máy xi măng Yên Bái, sau mất mát về con người, là ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của công ty và có thể cả địa phương.

Đặc biệt trong lĩnh vực dầu khí, vận chuyển, xây dựng, y tế, thực phẩm, nước giải khát... hồ sơ an toàn tốt sẽ giúp công ty tạo ra các thế mạnh cạnh tranh, cũng như khả năng tiếp cận đến các thị trường áp dụng tiêu chuẩn cao về HSE.

Trong đấu thầu, các công ty có hồ sơ HSE tốt sẽ tăng khả năng chiến thắng vì tạo thêm niềm tin nơi chủ đầu tư. Một công ty quan tâm đến an toàn và sức khỏe nhân viên được tin là cũng biết cách chăm sóc tốt khách hàng.

Các công ty có hồ sơ HSE tốt còn tiết kiệm được tiền mua bảo hiểm (cho các dự án liên quan). Các quy trình lao động được thiết kế tốt để tăng an toàn còn giúp công ty tạo văn hóa tích cực nơi làm việc, và tăng năng suất lao động nhờ có sự tập trung tốt hơn.

Hồ sơ HSE tốt bảo đảm tuân thủ các quy định của nhà nước, và giúp công ty khỏi các vướng bận về pháp lý, các khoản đóng phạt (rất cao), hay án hình sự khi sự cố xảy ra. Đơn cử như dự án tràn dầu tại Vịnh Mexico năm 2010 đã tiêu tốn của công ty dầu khí Anh Quốc (British Petroleum, BP) hơn 20 tỷ USD (509 nghìn tỷ đồng) cho các khoản phạt, đền bù, và xử lý môi trường.

Ở quy mô chính phủ, quản lý rủi ro cần được thực hiện cho mọi mặt, bao gồm (nhưng không giới hạn) các quyết định được đưa ra, vấn đề an ninh, quốc phòng, các thay đổi trong giáo dục, các chính sách tài chính, ngân hàng, các định hướng phát triển, ngoại giao, và trong việc xây dựng luật...

Tôi tin tưởng rằng, dù ở mức độ cá nhân, công ty, hay quốc gia, quản lý rủi ro tốt sẽ mang lại phát triển bền vững.