Những biến số có thể xoay chiều cuộc đua vào Nhà Trắng

Tổng thống Mỹ Joe Biden và người tiền nhiệm Donald Trump sẽ tái đấu vào tháng 11, khi hai ứng viên đều đã đạt đủ số đại biểu cần thiết để nhận đề cử từ đảng Dân chủ và Cộng hòa. Đây sẽ là trận tái đấu đầu tiên kể từ năm 1956.

Cuộc đua năm nay diễn ra trong bối cảnh thế giới và nội bộ Mỹ có nhiều diễn biến khó lường. Sự ủng hộ dành cho ông Biden và ông Trump trong kết quả các khảo sát không chênh lệch quá lớn.

Theo trung bình kết quả các thăm dò do RealClearPolitics tổng hợp ngày 6/5, ông Trump nhận được 46,1% ủng hộ, tỷ lệ của ông Biden là 44,9%. Trong khi đó, trung bình kết quả các thăm dò do Decision Desk HQ/The Hill tổng hợp ngày 7/5 lại cho thấy ông Biden dẫn trước ông Trump lần đầu tiên kể từ tháng 10/2023, tỷ lệ 45%-44,9%.

Ông Biden và ông Trump đều đang đối mặt hàng loạt thách thức riêng. Với chênh lệch sít sao, cục diện đường đua vào Nhà Trắng năm nay dễ xoay chiều theo cả hai hướng trong 6 tháng tới.

Hai ứng viên đều khiến cử tri Mỹ lo ngại về sức khỏe. Ông Biden, 81 tuổi, và ông Trump, 77 tuổi, đều là các ứng viên chính đảng lớn tuổi nhất lịch sử Mỹ. Ông Trump và ông Biden nhiều lần khẳng định vẫn đủ năng lực để đảm nhiệm vị trí ông chủ Nhà Trắng.

Tổng thống Biden hồi tháng hai tới Trung tâm Quân y Walter Reed gần thủ đô Washington để kiểm tra sức khỏe thường niên và rời đi sau 2,5 giờ. Đây là đợt kiểm tra sức khỏe cuối cùng của ông Biden trước cuộc bầu cử tháng 11.

"Tổng thống vẫn đủ khỏe để đảm đương công việc và thực hiện đầy đủ mọi trách nhiệm của mình mà không có trường hợp ngoại lệ hay điều chỉnh nào", bác sĩ Nhà Trắng Kevin O'Connor cho biết. Tổng thống Biden phải đeo máy trợ thở để điều trị hội chứng ngưng thở khi ngủ và cải thiện chất lượng giấc ngủ. Ông Biden cũng gặp loạt vấn đề như đi lại khó khăn do thoái hóa cột sống và điều trị rút tủy răng, nhưng không có thay đổi đáng kể nào so với năm ngoái.

Bác sĩ Bruce Aronwald của ông Trump tháng 11/2023 kết luận cựu tổng thống có sức khỏe tuyệt vời và bài kiểm tra nhận thức đạt "kết quả xuất sắc". "Ông Trump đã giảm cân nhờ cải thiện chế độ ăn uống và duy trì hoạt động thể chất hàng ngày, trong khi có lịch trình rất bận rộn", Aronwald viết.

Tuy nhiên, giới quan sát vẫn cho rằng một tình huống y tế khiến một hoặc cả hai ứng viên buộc phải rời cuộc đua không phải là không thể xảy ra.

Yếu tố thứ hai là xung đột trên thế giới, với hai cuộc chiến đáng chú ý đang diễn ra là Nga - Ukraine và Israel - Hamas. Binh sĩ Mỹ không tham chiến trực tiếp nhưng hai sự kiện vẫn tác động đáng kể đến chính trường nước này.

Nỗ lực viện trợ thêm cho Ukraine của chính quyền Tổng thống Biden đã bị phe Cộng hòa tại Hạ viện cản trở suốt nhiều tháng, trước khi được thông qua cuối tháng trước. Đồng thời, ông Biden phải tìm cách phản ứng phù hợp với cuộc xung đột ở Trung Đông. Hàng loạt cuộc biểu tình gần đây đã nổ ra tại các trường đại học tại Mỹ để phản đối nước này tiếp tục viện trợ tài chính cho Israel.

Phe chỉ trích còn phát động chiến dịch chọn "không bầu cho ứng viên nào" trong các cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Dân chủ tại các bang để thể hiện sự phản đối. Dù đã có đủ số đại biểu cần thiết, động thái này vẫn gây lo ngại cho chiến dịch tranh cử của ông Biden.

Ngoài ra, nếu xung đột lan rộng, như Iran tham gia nhiều hơn vào chiến sự Israel - Hamas, Mỹ có thể cần phải can thiệp. Chiến dịch của ông Biden có thể hưởng lợi hoặc thụt lùi tùy thuộc vào quan điểm của công chúng.

Kinh tế có thể trở thành lực cản với ông Biden. Thăm dò gần đây cho thấy đây là mối quan tâm hàng đầu của cử tri năm nay. Tỷ lệ thất nghiệp đang thấp kỷ lục, dưới 4%, nhưng nhiều người dân Mỹ tỏ ra bi quan, bởi lạm phát vẫn duy trì trên mức mục tiêu 2% của Cục dự trữ Liên bang (Fed).

Nếu kinh tế Mỹ suy giảm, ông chủ Nhà Trắng sẽ khó thuyết phục cử tri bằng thông điệp kinh tế. Mặt khác, lạm phát giảm, tạo điều kiện để Fed hạ lãi suất lần đầu tiên sau nhiều tháng, có thể mang đến sự lạc quan mà ông Biden cần.

Ứng viên tổng thống bên thứ ba cũng là biến số khó lường, dù họ thường chỉ nhận được không quá 10% sự ủng hộ. Năm nay, ứng viên độc lập gây chú ý là Robert F. Kennedy Jr., cháu ruột cố tổng thống Mỹ John F. Kennedy. Kennedy Jr. tuyên bố tranh cử hồi tháng 4/2023 với tư cách ứng viên đảng Dân chủ, sau đó chuyển thành ứng viên độc lập.

Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ năm nay đã lập một nhóm để ứng phó với các ứng viên bên thứ ba và độc lập. Ông Trump cuối tháng 4 công kích Kennedy Jr. là "ứng viên tự do cực tả do phe Dân chủ cài vào" nhằm giúp ông Biden thắng cử.

Ông Kennedy Jr. đôi khi nhận được hơn 10% sự ủng hộ nhưng vẫn cần cải thiện vị thế để có thể tham gia tranh luận trực tiếp vào mùa thu. Nếu thành công, đây sẽ là cuộc tranh luận trực tiếp đầu tiên có ba ứng viên tổng thống tham gia trong ba thập kỷ.

Ngoài Kennedy Jr., đường đua năm nay còn có ứng viên độc lập Cornel West và Jill Stein từ đảng Xanh. Hai ứng viên này không nhận được quá 2% ủng hộ trong những khảo sát gần đây.

Ứng viên thứ ba có thể hút bớt phiếu bầu của ứng viên hai chính đảng. Kết quả thăm dò do NBC News thực hiện công bố ngày 21/4 cho thấy ông Trump dẫn trước đối thủ Biden 2 điểm phần trăm nếu đối đầu trực tiếp. Tuy nhiên, khi bổ sung Kennedy Jr. vào thăm dò, ông Biden đảo ngược tình thế.

Phiên tòa xử ông Trump tại New York về vụ làm giả hồ sơ kinh doanh để chi tiền ém thông tin bất lợi khi tranh cử năm 2016 cũng là yếu tố đáng chú ý. Tòa hình sự Manhattan bắt đầu xử hôm 15/4, dự kiến kéo dài 6 tuần. Đây có thể là phiên tòa hình sự duy nhất trong 4 vụ truy tố mà ông Trump phải đối mặt diễn ra trước ngày bầu cử.

Nếu Trump được tuyên vô tội, ông sẽ có thêm động lực để chứng minh các cáo buộc nhằm vào mình mang động cơ chính trị. Nếu bị kết tội, đây sẽ là tình huống chưa từng có trong lịch sử Mỹ, nhưng tác động chưa rõ ràng.

Cuộc thăm dò của Yahoo News và YouGov hồi giữa tháng 4 cho thấy 57% người Mỹ nhận định "làm giả hồ sơ kinh doanh để che giấu việc trả tiền cho một ngôi sao khiêu dâm" là tội nghiêm trọng. Tỷ lệ cho rằng nếu Trump "bị kết án về một tội nghiêm trọng trong những tháng tới, ông không được phép giữ chức tổng thống một lần nữa", cũng là 57%.

Cuộc thăm dò của CNN và SSRS Opinion Panel cuối tháng 4 cho thấy khoảng 3/4 số cử tri ủng hộ Trump nói rằng sẽ gắn bó với ông ngay cả khi ông bị kết tội. 24% nói rằng một bản án có thể khiến họ xem xét lại sự ủng hộ của mình, tuy nhiên, phần lớn khẳng định họ sẽ không bầu cho ông Biden.

"Vụ kiện ở Manhattan sẽ kết thúc trước ngày bầu cử. Nếu bị kết tội, ông ấy có bị cử tri độc lập xa lánh không? Có thể", Scott Tranter, giám đốc khoa học dữ liệu tại Decision Desk HQ, website chuyên đưa tin về kết quả bầu cử Mỹ, nói, nhưng không cho rằng việc này sẽ tác động lớn đến cử tri Mỹ nói chung.