Ngăn ngừa đưa và nhận hối lộ

Thêm một thứ trưởng bị bắt để truy cứu trách nhiệm hình sự về tội nhận hối lộ. Việc cán bộ cấp cao sa vào vòng lao lý đã dần trở thành việc được xã hội coi là bình thường: làm sai thì phải chịu chế tài, gây thiệt hại thì phải bồi thường.

Đáng nói là tất cả các trường hợp nhận hối lộ của quan chức được phanh phui luôn ghi nhận sự xuất hiện của những số tiền mặt khổng lồ, có khi lên tới nhiều triệu đô la Mỹ.

Không khó để hiểu tại sao quan tham thích tiền mặt: sự lưu thông tiền mặt không để lại dấu vết như lưu thông tiền qua tài khoản ngân hàng; nhà chức trách không có cách hữu hiệu để xác định tiền mặt đã qua tay những chủ thể nào và hiện đang được chủ thể nào nắm giữ.

Bởi vậy, một trong những biện pháp ngăn ngừa tham nhũng, nghĩa là làm cho không thể tham nhũng, được các nước tiên tiến chủ trương là hạn chế giao dịch tiền mặt ở bên ngoài tủ sắt của ngân hàng và kho bạc nhà nước.

Những giao dịch có giá trị nhỏ, mang tính lặt vặt có thể được chi trả bằng tiền mặt. Nhưng những giao dịch có giá trị lớn dứt khoát phải được thanh toán thông qua tài khoản ngân hàng.

Việc thanh toán thông qua ngân hàng trong trường hợp giao dịch có giá trị lớn được bảo đảm tuân thủ bằng những chế tài mạnh, thậm chí mang tính chất hình sự.

Tuy nhiên, bản thân việc hạn chế sử dụng tiền mặt trong giao dịch, thay thế bằng việc phát triển và phổ biến các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt và chỉ riêng việc đó thôi chưa đủ để phòng chống hữu hiệu các hành vi tham nhũng, trốn thuế và rửa tiền.

Kinh nghiệm của các nước có nền kinh tế phát triển và có tình hình an ninh, trật tự xã hội ổn định cho thấy điều quan trọng là phải làm thế nào để minh bạch hóa dòng tiền mọi lúc mọi nơi.

Cụ thể, cần quy định bắt buộc làm rõ về nguồn gốc số tiền mặt được để vào tài khoản ngân hàng một khi số này vượt quá một mức nào đó khiến việc gửi tiền vào ngân hàng trở thành sự dịch chuyển tiền mặt không bình thường.

Quy định này hợp lý trong bối cảnh việc thanh toán không dùng tiền mặt là bắt buộc trong trường hợp giá trị giao dịch đạt mức nào đó trở lên: không loại trừ khả năng do không thể thanh toán bằng tiền mặt giao dịch có giá trị lớn, người ta đối phó bằng cách nộp tiền mặt vào ngân hàng để sau đó thực hiện thanh toán.

Ngoài ra, nên quy định trong trường hợp chuyển khoản có tác dụng dịch chuyển một số tiền từ mức nào đó trở lên hoặc chuyển nhiều lần cho một người và tổng giá trị các lần chuyển trong khoảng thời gian ngắn (1 ngày, 1 tuần, 2 tuần…) đạt mức nào đó trở lên thì phải có minh chứng về lý do chuyển tiền.

Quy định này có tác dụng ngăn ngừa việc chuyển tiền nhằm mục đích đưa hối lộ hoặc thanh toán giao dịch bất hợp pháp.

Với cách làm như thế, giao dịch bằng tiền mặt sẽ bị thu hẹp, đồng thời không gian mà trong đó tiền có nguồn gốc bất chính có thể được rửa cũng bị thu hẹp.