Lý do Thủ tướng Hungary Orban bất ngờ thăm Ukraine

Ông Orban từ lâu đã có quan điểm thân thiện với Điện Kremlin, phản đối sự hỗ trợ của châu Âu dành cho Ukraine. Nhà lãnh đạo Hungary – quốc gia thành viên EU – đã đơn độc trong nhiều tháng qua ngăn chặn gói viện trợ trị giá 52 tỷ USD của châu Âu dành cho Ukraine, nhưng sau đó đã rút lại sự phản đối. Ông cũng từ chối chấp nhận Thụy Điển là thành viên mới của NATO trong suốt hơn một năm trước khi nhượng bộ trước áp lực từ các nước lớn hơn và đồng ý vô điều kiện.

Mô hình tương tự đã lặp lại vào ngày 2/7 khi Thủ tướng Viktor Orban của Hungary có chuyến thăm bất ngờ tới Kiev gặp gỡ Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, đi theo con đường mà các nhà lãnh đạo châu Âu khác đã đi trong hơn hai năm nhưng từng bị ông Orban xa lánh.

Các quan chức Hungary giải thích chuyến đi không báo trước đó là một nỗ lực nhằm thúc đẩy “hòa bình”. Trong khi đó, nhiều nhà quan sát coi đây là một động thái của ông Orban nhằm tìm cách chấm dứt sự cô lập của châu Âu đối với ông liên quan đến vấn đề Ukraine.

Zsomber Zeold, cựu nhà ngoại giao Hungary và là một chuyên gia chính sách đối ngoại ở Budapest, cho biết chuyến thăm “hoàn toàn gây bất ngờ đối với tôi và nhiều người khác” vì ông Orban đã giữ quan điểm xa lánh Ukraine trong một thời gian dài. “Lời giải thích hợp lý nhất là ông ấy muốn xây dựng sự tín nhiệm nào đó trong Liên minh châu Âu chứ không chỉ được biết đến như một nhân vật thân Nga”, ông Zeold nói.

Nỗ lực mới của Hungary

Hungary tuần này đã đảm nhận chức chủ tịch luân phiên của Liên minh châu Âu với lời hứa sẽ “làm cho châu Âu vĩ đại trở lại”. Tuy nhiên, vị trí chủ tịch đó về cơ bản mang tính chất biểu tượng, và cam kết thường được lặp đi lặp lại của ông Orban về “tiếp quản Brussels”, thay vào đó, lại dựa trên một tính toán rằng cuộc bầu cử vào tháng trước đối với Nghị viện Châu Âu sẽ biến đảng Fidesz cầm quyền của Hungary trở thành một trung tâm quyền lực mới cho các lực lượng dân tộc chủ nghĩa có cùng chí hướng trong lục địa.

Tuy nhiên, hy vọng đó cho đến nay đã bị cản trở bởi danh tiếng của ông Orban là nhà lãnh đạo thân thiện nhất với Nga của khối châu Âu.

Peter Kreko, giám đốc Political Capital, một nhóm nghiên cứu ở Budapest, mô tả chuyến thăm Kiev của ông Orban là một “bất ngờ khôn ngoan, có thể cải thiện cơ hội tiến gần hơn đến dòng chảy chủ đạo của EU” và xây dựng liên minh với những nhân vật bảo thủ như Thủ tướng Italy, Giorgia Meloni.

Mặc dù bà Meloni đồng ý với ông Orban về sự cần thiết phải hạn chế chặt chẽ việc nhập cư và bảo vệ chủ quyền quốc gia, bà vẫn bị cản trở bởi lập trường ủng hộ Điện Kremlin của vị thủ tướng Hungary về Ukraine.

“Ông Orban biết rằng việc đến thăm ông Zelensky là dấu hiệu để trở thành ‘thành viên câu lạc bộ’ và ông muốn gửi một thông điệp mạnh mẽ tới các lãnh đạo EU rằng ông ở trong câu lạc bộ ngay cả khi đã nhiều lần đóng vai người ngoài cuộc”, chuyên gia Kreko bình luận.

Khi Hungary tuần trước tuyên bố thành lập một liên minh cánh hữu mới trong Nghị viện châu Âu mang tên “Những người yêu nước vì châu Âu”, Thủ tướng Orban đã tuyên bố đây là sự khởi đầu của một “kỷ nguyên mới” về “hòa bình, an ninh và phát triển” thay vì “chiến tranh, di cư và trì trệ” - kỷ nguyên “sẽ thay đổi nền chính trị châu Âu”.

Nhưng liên minh lập pháp mới do Hungary lãnh đạo, mà ông Orban dự đoán “sẽ sớm trở thành nhóm chính trị cánh hữu mạnh nhất ở châu Âu,” chỉ thu hút được hai đảng dân túy nhỏ từ Áo và Cộng hòa Séc. Sau đó, một đảng cánh hữu nhỏ của Bồ Đào Nha cũng cho biết họ sẽ tham gia. Nhưng cho đến nay, các đảng theo chủ nghĩa dân tộc hùng mạnh nhất châu Âu đều đứng ngoài cuộc.

Đảng Luật pháp và Công lý, đảng cầm quyền trước đây ở Ba Lan, nơi có nền kinh tế, quân sự và dân số lớn hơn nhiều so với Hungary, tuy có chung thái độ bất bình với vấn đề nhập cư và bộ máy quan liêu ở Brussels, nhưng đã từ chối tham gia liên minh mới, phần lớn là do quan điểm trái ngược với EU của Hungary về cuộc xung đột ở Ukraine.

Tiếp cận cởi mở hơn với Kiev

Bằng cách tới Ukraine, ông Orban “đang cố gắng thoát ra khỏi vùng đất không có chính trị ở EU, và việc thể hiện một cách tiếp cận cởi mở hơn đối với Kiev sẽ là chìa khóa trong vấn đề này” - Zgut-Przybylska, Phó giáo sư tại Viện Hàn lâm Khoa học Ba Lan, nhận xét.

Phát biểu tại Kiev hôm 2/7, ông Orban lặp lại lời kêu gọi “hòa bình” nhưng tránh mọi gợi ý rằng việc đạt được điều đó phụ thuộc vào việc Ukraine từ bỏ các điều kiện. Hãng thông tấn MTI của Hungary cho biết ông Orban kêu gọi “một lệnh ngừng bắn có thời hạn, tạo cơ hội để đẩy nhanh các cuộc đàm phán hòa bình”.

Hãng tin Ukraine, Unian dẫn lời ông Orban nói rằng “hòa bình là một vấn đề quan trọng. Cuộc chiến mà các bạn đang theo đuổi hiện nay có ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến an ninh của Châu Âu”.

Tại Kiev, ông Orban không đưa ra lời chỉ trích công khai nào về cách đối xử với người thiểu số Hungary ở Ukraine, trước đây vốn là vấn đề gây tranh cãi lớn thường được ông nêu ra, và thay vào đó, vị Thủ tướng cảm ơn Tổng thống Zelensky vì đã lắng nghe quan điểm của ông về khả năng ngừng bắn.

Phó giáo sư Zgut-Przybylska cho biết chuyến đi của ông Orban “không có nghĩa là chính phủ Hungary sẽ thay đổi chính trị”. Thay vào đó, nó phù hợp với điều mà chính Thủ tướng Orban đã mô tả là “vũ điệu chim công” của Hungary: chính sách “vẫy lông” sang các phía khác nhau tùy theo thời điểm.

Bà nói: “Ông Orban đã chơi điệu nhảy con công này trong một thập kỷ, và sự phụ thuộc năng lượng của Hungary vào Nga sẽ vẫn mạnh mẽ hơn bao giờ hết”.

Về phần mình, Nga đã hạ thấp tầm quan trọng chuyến thăm Kiev của ông Orban. Dmitri Peskov, người phát ngôn Điện Kremlin, được hãng thông tấn TASS dẫn lời, nói rằng sự hiện diện của ông Orban ở Kiev không phản ánh sự thay đổi trong lập trường của Hungary mà chỉ phản ánh trách nhiệm của nước này sau khi đảm nhận chức chủ tịch luân phiên của Liên minh châu Âu.