Lương sao cho xứng với "nghề cao quý"?

Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn giải đáp kiến nghị về tiền lương của thầy cô giáo vùng khó khăn tại diễn đàn người lao động tổ chức tại Quốc hội chiều 28.7

Sáng 15.8, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đã có cuộc đối thoại trực tuyến lần đầu tiên với hơn 1 triệu thành viên ngành giáo dục. Vấn đề nóng nhất trong cuộc đối thoại lịch sử này là gần 2.000 ý kiến đề nghị xem xét vấn đề lương, chế độ cho giáo viên quá thấp, không đủ sống.

Lương không đủ sống là chuyện buồn muôn thuở với nghề giáo. Theo thống kê, lương bình quân hằng tháng của giáo viên mầm non, phổ thông và giảng viên đại học (năm 2020) là 7,05 triệu đồng. Nếu tính từ ngày 1.7.2023, thời điểm tăng lương cơ sở lên 1,8 triệu đồng, thì giáo viên hạng 3 bậc 1 ở các cấp mầm non cũng chỉ nhận lương 3,78 triệu đồng/ tháng, cấp tiểu học, THCS và THPT nhận 4,2 triệu/tháng.

Nguyên Phó Chủ tịch nước, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam Nguyễn Thị Doan mới đây đã phải thốt lên: “Nói thật, lương thế này thì chẳng ai muốn làm nhà giáo. Giáo viên áp lực quá, cùng một lúc phải tinh giản biên chế, vừa đánh giá lại năng lực, nâng cao năng lực, vừa chính sách tiền lương không phù hợp. Lương giáo viên mấy triệu bạc làm sao đủ sống…”.

Tất nhiên, bên cạnh lương, giáo viên ở các cấp học đều được hưởng các phụ cấp, hỗ trợ khác, nhưng so với mức chi phí sống hiện tại, nếu chỉ trông vào thu nhập từ nghề, thì một bộ phận không nhỏ giáo viên thực sự khó lo cho chính bản thân họ, chưa nói gì cho cả gia đình. Các thầy cô trẻ đang tràn trề nhiệt huyết cống hiến thì còn gắng sức, nhưng năm tháng qua đi, mức thu nhập vẫn không được cải thiện là bao trước áp lực đè nặng từ chi phí sống, lo toan cho gia đình, thì việc từ giã “phấn bảng” là điều cực chẳng đã. Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, riêng trong năm 2022, cả nước có hơn 16.000 giáo viên bỏ việc, tính trung bình cứ 100 giáo viên có 1 người bỏ việc.

Lương thấp không chỉ dẫn đến làn sóng bỏ việc, mà còn gây nản chí với những bạn trẻ muốn theo đuổi con đường sư phạm. Và hệ quả là tình trạng thiếu giáo viên ngày càng trầm trọng hơn. Kết thúc năm học 2022 - 2023, cả nước còn thiếu trên 118.000 giáo viên, số giáo viên thiếu tăng thêm 11.308 người so với năm học 2021 - 2022. 

Những con số đó đã phần nào nói lên thực trạng khó khăn khi theo đuổi nghề “trồng người”. Chưa kể một thực tế là nhiều giáo viên ở lại với nghề nhưng không còn mấy nhiệt huyết khi họ cũng phải chật vật làm thêm để trang trải cuộc sống. Chuyện học thêm, học phụ đạo kiểu “tự nguyện một cách... bắt buộc” trong nhiều trường hợp cũng xuất phát từ áp lực tăng thêm thu nhập của các thầy cô giáo.

Ngân sách eo hẹp, kéo theo rất nhiều cản trở khác trong hành trình tăng lương, khiến cho xét ở khía cạnh "lương", giáo dục vẫn chưa ở vị thế xứng tầm "quốc sách hàng đầu". Để giải quyết áp lực cho giáo viên và giữ chân họ bám trụ và tâm huyết với nghề, cần những giải pháp tổng thể và lâu dài. Trong đó, một gốc rễ là vấn đề thu nhập. Nhà nước cần có cách làm đột phá, tiến hành cải cách tiền lương, theo hướng ưu tiên lương giáo viên có tính đặc thù, để những người thầy “sống được” và an tâm với sự nghiệp trồng người. Lương giáo viên cần tương xứng với giá trị sức lao động mà họ bỏ ra và phù hợp với sự cạnh tranh của khu vực tư nhân.

Nhưng “nói đi” thì cũng phải “nói lại”. Trong hơn 1 triệu giáo viên phổ thông trên cả nước, có nhiều người lương thấp, sống cuộc sống khó khăn nhưng vẫn bám trụ với nghề. Tâm huyết cống hiến cháy bỏng trong tim đã giúp họ vượt qua nhiều thiếu thốn, vất vả, để giữ tình yêu với những chuyến đò tri thức.

Điều đó cho thấy, không phải ai trong hơn chục nghìn giáo viên bỏ nghề cũng chỉ là vì lương thấp. Trong lúc chờ giải bài toán về lương, Nhà nước và ngành giáo dục cũng cần tìm ra và phối hợp nhiều giải pháp khác để giáo viên cảm nhận họ được trân trọng. Bên cạnh thu nhập, còn rất nhiều vấn đề, áp lực đang đè nặng lên tâm lý và đời sống nghề nghiệp của các thầy cô giáo, từ việc giáo trình liên tục thay đổi; các quy định, tiêu chuẩn đánh giá giáo viên, cho đến ứng xử văn hóa đạo đức từ phụ huynh - học sinh…

THU HẰNG