Nhằm đánh thức tiềm năng, bắt kịp xu thế và thích ứng biến đổi khí hậu, Hải Dương đang nỗ lực gây dựng một nền nông nghiệp xanh bền vững.

Vốn là đặc sản của mảnh đất xứ Đông song có thời kỳ cây vải thiều bị người dân thờ ơ, bỏ rơi vì điệp khúc được mùa, mất giá. Thế nhưng thời gian gần đây, vải thiều Thanh Hà đã dần lấy lại vị thế, chiếm lĩnh các thị trường khó tính. Không những vậy, đặc sản này còn tạo dựng, khẳng định được thương hiệu với người tiêu dùng thông qua cách làm du lịch sinh thái. Người khai mở hướng đi này là vợ chồng chị Phạm Thị Liêm ở thôn An Lão, xã Thanh Khê (Thanh Hà).

Đặc sản vải thiều Thanh Hà của Hải Dương ngày càng khẳng định được thương hiệu trên bản đồ nông sản Việt Nam

Dưới bàn tay cần mẫn làm việc không biết mệt mỏi của vợ chồng chị Liêm, khu đồng hoang bèo tây giăng kín lối sau hơn 20 năm đã thành tiểu khu du lịch sinh thái Đồng Mẩn với điểm nhấn là vườn vải đỏ rực, trĩu quả đạt chuẩn VietGAP. Mỗi mùa vải chín, hàng chục nghìn du khách từ mọi nơi về đây tham quan, trải nghiệm, thưởng thức hương vị ngon ngọt của vải thiều Thanh Hà. Từ hiếu kỳ, tò mò, giờ đây cứ mỗi độ hè về, du khách các nơi lại đổ về Đồng Mẩn để tận hưởng sự yên bình, trong lành mà mô hình nông nghiệp xanh này mang lại.

Du khách thích thú, háo hức tham quan, trải nghiệm mùa vải chín ở khu Đồng Mẩn

Để xây dựng được mô hình nông nghiệp sinh thái kết hợp du lịch từ chính đặc sản quê hương bằng sự chăm chỉ, cần cù thôi là chưa đủ. Thấm thía nỗi vất vả của nghề nông khi bỏ ra nhiều mồ hôi, công sức nhưng kết quả thu về lại bọt bèo, chị Liêm mạnh dạn, táo bạo tìm hướng đi riêng. Thay vì sản xuất theo kinh nghiệm, thói quen, chị học hỏi kỹ thuật VietGAP nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả kinh tế của quả vải. Khi đã áp dụng thành công, chị lại nuôi mong ước được lan tỏa giá trị từ việc sản xuất xanh, sạch, an toàn tới cộng đồng. Cùng với sản xuất sạch, từ năm 2015 chị bắt đầu cải tạo vườn tược, trồng hoa quanh lối đi để khu vườn bắt mắt, hấp dẫn hơn. Nhờ vậy, mô hình nông nghiệp tích hợp nhiều giá trị của gia đình chị được mọi người quan tâm, ủng hộ. Nhiều người cất công từ nơi xa tới mua vé tham quan, vui vẻ chấp nhận bỏ ra số tiền lớn hơn để được nếm thử vải thiều đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Từ đó, giá trị của quả vải không chỉ còn nằm ở sản lượng, giá bán mà còn được khai thác ở nhiều khía cạnh khác là du lịch, thương hiệu, chất lượng.

Trang trại nuôi lợn của ông Nguyễn Đắc Viêm ở xã Định Sơn (Cẩm Giàng) không chỉ có quy mô “khủng” mà còn được đánh giá là hiện đạt nhất Hải Dương với quy trình sản xuất đồng bộ, khép kín. Hiện nay, ngoài đáp ứng khoảng 50% lượng con giống bố mẹ cho các hộ chăn nuôi trong tỉnh, ông Viêm còn là bạn hàng tin cậy của nhiều chủ trang trại ở các tỉnh, thành phố lớn phía Bắc. Với gần 1.000 con lợn giống ông bà nhập khẩu từ các nước Mỹ, Bỉ, Canada, Đan Mạch… mỗi tháng ông Viêm cung cấp khoảng 500 con lợn nái và 2.000 con lợn thương phẩm. Khi dịch tả lợn châu Phi bùng phát, trang trại của ông cũng miễn dịch với căn bệnh nguy hiểm này. Để có kết quả này, ông Viêm đã nghiêm túc áp dụng bài bản quy trình sản xuất sạch.

Trang trại nuôi lợn của ông Nguyễn Đắc Viêm được đánh giá là hiện đạt nhất Hải Dương

Động lực thôi thúc ông Viêm xây dựng trang trại chăn nuôi khép kín, ứng dụng công nghệ cao là khi ông chứng kiến nhiều hộ phá sản vì nuôi lợn. Năm 2002, sau khi tốt nghiệp Học viện Nông nghiệp Việt Nam, ông Viêm đầu quân cho một doanh nghiệp sản xuất cám có tiếng trong tỉnh. Xuống từng hộ dân để tiếp thị sản phẩm, ông không cam tâm bởi thất bại trong nuôi lợn đa phần là do chủ quan, người chăn nuôi lệ thuộc quá nhiều các yếu tố bên ngoài mà thiếu chủ động trong sản xuất. Vì thế, năm 2012, ông quyết định nghỉ việc, theo đuổi làm kinh tế từ mô hình trang trại với kiến thức được học và đồng vốn ít ỏi. Không chỉ khắt khe về kỹ thuật chăn nuôi, trang trại của ông Viêm còn đi đầu ứng dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất. Toàn bộ lợn giống đều được gắn chip nhằm xác định thể trạng của từng con, từ đó có những điều chỉnh phù hợp trong chế độ ăn uống, sinh hoạt. Chip cũng giúp phát hiện bệnh dịch nhanh chóng, giúp các kỹ sư xử lý kịp thời, tránh được thiệt hại không đáng có. Khâu cho lợn ăn và vệ sinh chuồng trại cũng hoàn toàn tự động. Lượng thức ăn được tính toán phù hợp với trọng lượng từng con để không lãng phí. Quá trình sinh trưởng, phát triển của lợn sẽ được lưu giữ trong hệ thống camera giám sát được lắp đặt xung quanh chuồng trại.

Phát triển nông nghiệp xanh tại Hải Dương không chỉ dừng lại ở các mô hình đơn lẻ mà đã tạo được sự lan tỏa lớn. Nông dân trong tỉnh không còn chạy theo năng suất, sản lượng mà đã chú tâm đầu tư cho chất lượng để nâng cao giá trị sản phẩm hướng tới sản xuất sạch, hữu cơ. Nông dân huyện Tứ Kỳ chính là điển hình như vậy khi luôn gìn giữ, bền bỉ khai thác những ưu đãi từ tự nhiên. Từ những năm 1999-2000, nông dân ở những nơi có vùng đất bãi do phù sa sông Thái Bình bồi đắp của huyện đã hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học ở vùng khai thác rươi, cáy tự nhiên ngoài bãi sông Thái Bình. Thời gian gần đây, người dân chấm dứt hoàn toàn với phương thức canh tác hóa học, chuyển sang làm hữu cơ để tạo môi trường thuận lợi cho rươi, cáy sinh sôi. Từ đó, sản xuất hữu cơ trở nên thông dụng và là yếu tố sống còn trong phát triển nông nghiệp ở địa phương này

Vùng đất bãi sông Thái Bình được nông dân Tứ Kỳ quý hơn vàng khi cho giá trị sản xuất từ 400-500 triệu đồng/ha/năm. Nhiều nông dân chia sẻ rằng vùng đất bãi này giá trị sản xuất có thể tính toán được còn giá trị thửa đất khó thể đong đếm vì ai cũng muốn gắn bó, không sang nhượng, mua bán. Nông dân canh tác thuận tự nhiên, trồng lúa hữu cơ để dưỡng đất, cho rươi, cáy sinh sôi. Ngoài khai thác ngoài bãi, nông dân còn đưa nước dẫn dụ rươi, cáy phát triển trong đồng. Trên mảnh đất đó, nhiều nông sản mang đặc trưng riêng được vun đắp, xây dựng, trở thành sản phẩm OCOP tiêu biểu của cả tỉnh. Gạo hữu cơ, chuối hữu cơ, rươi, cáy tự nhiên của Tứ Kỳ được người tiêu dùng biết đến, nhắc đến nhiều hơn. Uy tín của sản phẩm, niềm tin của khách hàng càng được củng cố khi hơn 200 ha sản xuất nông nghiệp tại huyện được công nhận đạt chuẩn các tiêu chí về sản xuất hữu cơ.

Cùng với những điều kiện do thiên nhiên ưu đãi, sự cần cù, chăm chỉ, năng động của người nông dân đã “tô vẽ” cho bức tranh nông nghiệp Hải Dương thêm sinh động, phong phú. Thực tế chứng minh, Hải Dương là điểm sáng phát triển nông nghiệp của cả nước khi đa dạng về chủng loại, bảo đảm về chất lượng. Tỉnh được biết đến là vựa nông sản của miền Bắc với sự chuyển dịch cơ cấu trong nội bộ ngành linh hoạt, hợp lý. Trên các lĩnh vực của ngành nông nghiệp là trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản đều tạo được điểm nhấn, dấu ấn từ các mô hình điểm cho hiệu quả kinh tế cao.

Trên nền tảng lợi thế sẵn có cũng như xác định vai trò của nông nghiệp là bệ đỡ vững chắc của nền kinh tế, tỉnh Hải Dương đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp thúc đẩy nông nghiệp phát triển. Theo đuổi mục tiêu tăng trưởng xanh để thực hiện Nghị quyết Đại hội đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020-2025, Hải Dương đã đưa nông nghiệp hàng hóa tập trung ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ trở thành một trong bốn trụ cột phát triển của tỉnh. Đồng thời ban hành Đề án “Phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030” nhằm tạo tiền đề gây dựng nền nông nghiệp xanh để vừa khai thác, vừa gìn giữ, bảo vệ tư liệu, điều kiện sản xuất. Cùng với việc đề ra mục tiêu, Hải Dương ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ nhằm khuyến khích, tạo động lực cho các tổ chức, cá nhân phát triển nông nghiệp xanh. Tỉnh hỗ trợ người dân kinh phí phát triển sản xuất trồng trọt, chăn nuôi theo VietGAP, GlobalGAP, kiểm soát an toàn dịch bệnh. Không những vậy Hải Dương còn tích cực chuyển giao kỹ thuật, công nghệ, hướng người dân tới sản xuất tuần hoàn, hạn chế tác động tới môi trường.

Hải Dương nỗ lực xây dựng nông nghiệp xanh bằng các giải pháp, kỹ thuật sản xuất thân thiện với môi trường

Theo đánh giá của Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan trong những lần về thăm Hải Dương, Hải Dương là một trong những địa phương đi đầu trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ của cả nước (chỉ sau Lâm Đồng). Đến nay, toàn tỉnh có hơn 15.500 ha rau màu, trái cây sản xuất theo quy trình GAP. Trong đó có hơn 1.500 ha được cấp giấy chứng nhận đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP. Trong sản xuất hữu cơ, Hải Dương có 421,7 ha canh tác theo hướng này và có 150 ha đã được công nhận đạt chuẩn. Tỉnh đã xây dựng 287 mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu. Bên cạnh thế mạnh sản xuất sạch trong trồng trọt, Hải Dương cũng phát huy lợi thế này ở lĩnh vực chăn nuôi. Toàn tỉnh có 521 cơ sở chăn nuôi đáp ứng tiêu chí sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. 1.000 ha nuôi thủy sản theo hình thức “ao nổi”, “sông trong ao” nhằm giảm thiểu ảnh hưởng tới môi trường nước. Hải Dương cũng tiên phong ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm và xây dựng nhà màng, nhà lưới phục vụ sản xuất.

Hải Dương đạt được nhiều kết quả tích cực khi phát triển kinh tế xanh

Sự quyết tâm của tỉnh đã thôi thúc các địa phương xây dựng nền nông nghiệp xanh theo điều kiện, đặc thù của từng nơi. Nếu như huyện Tứ Kỳ tạo đột phá từ sản xuất hữu cơ để khai thác các sản phẩm tự nhiên thì huyện Gia Lộc lại thúc đẩy ứng dụng công nghệ cao. Thị xã Kinh Môn dù là vùng công nghiệp trọng điểm cũng không bỏ qua phát triển các vùng chuyên canh hành, tỏi, trở thành "vựa" hành tỏi lớn nhất miền Bắc…

Theo Bí thư Huyện ủy Tứ Kỳ Nguyễn Ngọc Sẫm sản xuất nông nghiệp xanh mang lại nhiều giá trị, không những nâng cao hiệu quả kinh tế mà còn thay đổi nhận thức người sản xuất và người tiêu dùng về nông sản sạch. Địa phương đang tích cực thực hiện Đề án “Phát triển nông nghiệp hàng hóa tập trung theo chuỗi giá trị, ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ bảo đảm vệ sinh thực phẩm, gắn kết thị trường tiêu thụ giai đoạn 2021-2025”. Thông qua đề án này, huyện kỳ vọng sẽ tạo được bứt phá trong phát triển nông nghiệp, hướng đến nền nông nghiệp xanh phục vụ cộng đồng xã hội.

Mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định song Hải Dương vẫn gặp phải khó khăn trên hành trình gây dựng nền nông nghiệp xanh. Đó là nhận thức của không ít nông dân về sản xuất xanh vẫn còn mơ hồ. Chuỗi liên kết để thắt chặt mối liên hệ giữa nông dân, doanh nghiệp còn lỏng lẻo. Những chính sách hỗ trợ nhằm tạo đòn bẩy thúc đẩy nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao còn vướng mắc. Nguồn lực dành cho phát triển nông nghiệp vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn.

Tuy nhiên, những điểm nhấn về nông nghiệp xanh Hải Dương đã nỗ lực xây dựng sẽ là điểm tựa vững chắc để địa phương tiếp tục hướng tới mục tiêu cao hơn, lớn hơn. Sản xuất xanh không chỉ dừng lại ở quy mô nhỏ của cá nhân, tổ chức mà sẽ lan tỏa trong cộng đồng. Nông dân sản xuất ngoài giá trị kinh tế còn vì bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Từ tình hình sản xuất thực tế, Hải Dương đề ra giải pháp để thúc đẩy phát triển nông nghiệp xanh trong thời gian tới. Tỉnh sẽ quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành, đẩy mạnh tuyên truyền về vai trò, giá trị của nông nghiệp xanh. Đồng thời quan tâm tới công tác quy hoạch, phát triển hạ tầng, tổ chức sản xuất bằng việc tích cực ứng dụng khoa học công nghệ. Bên cạnh đó, giải pháp về nguồn nhân lực được Hải Dương đặc biệt chú trọng. Nông dân không chỉ làm nông nghiệp thuần túy, đơn thuần mà còn mang trách nhiệm với cộng đồng, xã hội.

Sản xuất xanh là giải pháp kiến tạo nền nông nghiệp bền vững. Với điều kiện sản xuất phù hợp, Hải Dương đã và đang kiên định với lựa chọn này, thống nhất từ nhận thức tới hành động. Nông nghiệp xanh sẽ định hướng, dẫn dắt phát triển nền nông nghiệp có trách nhiệm, vị nhân sinh.

Ông Trần Văn Quân, Phó Chủ tịch UBND tỉnh khẳng định Hải Dương đang nỗ lực chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp theo hướng xanh hóa. Minh chứng là tỉnh đã khẩn trương, kịp thời có những chỉ đạo, ban hành nhiều chương trình, đề án phục vụ phát triển nông nghiệp xanh. Với tiềm năng, thế mạnh vốn có, tỉnh quyết tâm gây dựng một nền nông nghiệp xanh bền vững mang giá trị kinh tế và ý nghĩa nhân văn sâu sắc.

Khi phát huy hiệu quả vai trò, nông nghiệp xanh sẽ bảo đảm cơ hội phát triển cho tương lai, tăng khả năng thích ứng và chống chịu biến động, cân đối, hài hòa các yếu tố kinh tế, xã hội, môi trường. Việc tôn trọng và vận dụng các quy luật tự nhiên để phát triển nông nghiệp sẽ góp phần cân bằng hệ sinh thái, giảm sức ép của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Nội dung: NGUYỄN MƠ

Hình ảnh: THÀNH CHUNG

Đồ họa: TUẤN ANH

Trình bày: THIÊN BÌNH

* Bài viết có sử dụng một số ảnh tư liệu