“Dù ai đi ngược về xuôi/Nhớ ngày Giỗ Tổ mùng mười tháng ba”

Và Đền Hùng đã trở thành trung tâm thực hành tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương lớn nhất và lâu đời nhất. Do vậy, việc tổ chức đa dạng các hoạt động nhằm giới thiệu đậm nét về di sản “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” gắn với phát triển du lịch đang được tỉnh Phú Thọ đặc biệt quan tâm.

Tưởng nhớ công đức các Vua Hùng

Có lẽ trên thế giới, hiếm có một dân tộc nào như dân tộc Việt Nam, cho dù bất kỳ ở đâu, dù bận trăm công nghìn việc, nhưng hằng năm cứ đến ngày mồng mười tháng ba âm lịch, lại hướng về cội nguồn, nô nức cùng nhau hành hương về Đất Tổ (TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ). Từ ngàn đời nay, giỗ Tổ Hùng Vương đã được xem là ngày lễ trọng của cả dân tộc và trở thành tình cảm thiêng liêng, in sâu trong tâm khảm của mỗi người Việt Nam. Đây còn là biểu tượng của giá trị văn hóa tinh thần vô cùng độc đáo và sâu sắc, thể hiện tinh thần đại đoàn kết, đạo lý truyền thống tốt đẹp "Uống nước nhớ nguồn", nhớ về tổ tiên, về các Vua Hùng đã có công dựng nước và giữ nước.

Theo truyền thuyết, vị vua đầu tiên ở nước ta là Kinh Dương Vương đã truyền ngôi cho con trai là Lạc Long Quân. Lạc Long Quân lấy nàng Âu Cơ, sinh hạ được 100 người con trai, 50 người con theo mẹ lên núi và 50 người con theo cha xuống biển để lập cơ nghiệp dài lâu. Con trai trưởng được Lạc Long Quân phong làm vua, lấy hiệu là Hùng Vương. Vua đặt tên nước là Văn Lang lấy đất Phong Châu (Phú Thọ) làm thủ phủ. Vua quan đều cha truyền con nối qua nhiều đời nhưng lịch sử ghi lại được 18 đời vua Hùng.

Để tôn vinh thời kỳ khai thiên lập quốc và tỏ lòng biết ơn công lao của các vị anh hùng có công dựng nước, từ thời phong kiến, các vị vua đã cho lập đền thờ vua Hùng. Các triều đại phong kiến từ thời nhà Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần rồi đến nhà Hậu Lê đều tổ chức cúng lễ để tưởng nhớ đấng Thánh Tổ nước Nam xưa.

Kế tục truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của ông cha, ngay sau cách mạng thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 22/SL-CTN ngày 18.2.1946 cho công chức nghỉ ngày 10.3 âm lịch hàng năm để tham gia tổ chức các hoạt động Giỗ Tổ Hùng Vương-hướng về cội nguồn dân tộc. Và bản thân Bác đã 2 lần về thăm Đền Hùng (19.9.1954 và 19.8.1962). Tại đây Bác đã có câu nói bất hủ: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước - Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Bác còn nhắc: “Phải chú ý bảo vệ, trồng thêm hoa, thêm cây cối để Đền Hùng ngày càng trang nghiêm và đẹp đẽ, thành công viên lịch sử cho con cháu sau này đến tham quan”.

Và từ năm 1995, ngày Giỗ Tổ Hùng Vương đã được Ban Bí thư Trung ương Đảng ghi trong thông báo là ngày lễ lớn trong năm. Tiếp theo, Chính phủ đã ban hành các Nghị quyết (năm 1999), Nghị định (năm 2001, năm 2004) về việc tổ chức các ngày lễ lớn trong năm, trong đó có ngày Giỗ Tổ Hùng Vương như Quốc lễ vào ngày mồng 10.3 âm lịch. Ngày 2.4.2007, Quốc hội đã phê chuẩn sửa đổi, bổ sung Điều 73 của Luật Lao động cho người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương ngày Giỗ Tổ Hùng Vương. Từ năm 2009, giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ hội Đền Hùng được tổ chức do UBND tỉnh Phú Thọ chủ trì và có sự tham gia tổ chức của 3 đến 5 tỉnh, thành phố đại diện 3 miền Bắc-Trung-Nam trong cả nước. Từ năm 2013, vào các năm tròn, lễ Giỗ Tổ Hùng Vương được tổ chức ở quy mô cấp quốc gia.

Hàng năm, cứ vào ngày này, người dân khắp nơi lại trở về Đền Hùng dự lễ, thắp nén hương thơm, tưởng nhớ công đức các Vua Hùng, các bậc tiền nhân đã có công dựng nước, mở mang bờ cõi, đánh đuổi giặc ngoại xâm, gìn giữ non sông gấm vóc. Đây không chỉ thể hiện niềm tự hào, tự tôn dân tộc của mỗi người Việt Nam mà còn trở thành niềm kiêu hãnh đối với các dân tộc đã, đang đấu tranh vì hòa bình, độc lập, tự do và nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giới; bạn bè khắp năm châu cảm phục dân tộc Việt Nam anh hùng.

Theo đánh giá của các chuyên gia UNESCO, “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” đã đáp ứng được tiêu chí quan trọng nhất trong 5 tiêu chí, đó là, di sản có giá trị nổi bật mang tính toàn cầu, khích lệ ý thức chung của mọi dân tộc trong việc thúc đẩy giá trị đó. Vì vậy, ngày 6.12.2012, UNESCO đã công nhận “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ”, biểu tượng của tinh thần đại đoàn kết, truyền thống đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Trở thành điểm du lịch mang tầm quốc gia

Ngày 22.10.2020, Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ký Quyết định số 3040/QĐ-BVHTTDL công nhận Khu du lịch quốc gia Đền Hùng, TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Việc công nhận Khu du lịch quốc gia Đền Hùng là cơ hội tạo nên thương hiệu mạnh mẽ, bền vững cho du lịch Phú Thọ, đồng thời quảng bá mạnh mẽ hơn nữa đến đồng bào và du khách quốc tế về di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và hát Xoan Phú Thọ.

Ông Lê Trường Giang, Giám đốc Ban quản lý Khu di tích lịch sử Đền Hùng cho biết, những năm gần đây tỉnh Phú Thọ đã tập trung nguồn lực đầu tư xây dựng thêm nhiều khu chức năng như: rừng quốc gia Đền Hùng, Khu trung tâm lễ hội, Khu tháp Hùng Vương, Làng du lịch văn hóa Hùng Vương, Khu nhà văn hóa Hùng Vương, Khu trồng cây lưu niệm phía Bắc và phía Nam…

Các di tích Đền Hạ, Đền Trung, Đền Thượng, Đền Giếng, Đền Tổ Mẫu Âu Cơ, Đền Quốc tổ Lạc Long Quân và nhiều công trình văn hóa khác được tôn tạo ngày càng khang trang và tôn nghiêm phục vụ đồng bào cả nước về thăm viếng Tổ tiên. Bảo tàng Hùng Vương có hàng nghìn hiện vật, tài liệu khoa học được lưu giữ và trưng bày thuộc các giai đoạn thời kỳ đầu dựng nước của dân tộc Việt Nam.

Ban quản lý Khu di tích lịch sử Đền Hùng đang đẩy mạnh tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá những giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc tiêu biểu, độc đáo của Di tích lịch sử đền Hùng; không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả, phục vụ chu đáo đồng bào, thu hút du khách về Đền Hùng; chủ động trong việc kết nối Đền Hùng với các tuyến, điểm di tích trong tỉnh; xây dựng và tổ chức chương trình du lịch trải nghiệm, các sản phẩm du lịch học đường, giáo dục truyền thống lịch sử cội nguồn; tiếp tục nâng cao chất lượng phục vụ các hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch, đa dạng các mặt hàng lưu niệm, xây dựng môi trường du lịch sinh thái, đảm bảo văn hóa, văn minh trong khu vực Di tích, kích cầu du lịch.

Ông Hồ Đại Dũng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ cho biết Khu Di tích lịch sử Đền Hùng và Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là hai di sản có giá trị to lớn, thuận lợi cho việc phát triển du lịch tâm linh trở về với cội nguồn dân tộc.

Để gắn bảo tồn và phát triển du lịch bền vững, tỉnh đã giao cho Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phú Thọ tổ chức các nhóm truyền dạy nghi lễ, trò diễn, các thực hành xã hội của tín ngưỡng thờ Hùng Vương của người Việt ở Phú Thọ; gắn di sản với các tour, tuyến du lịch trải nghiệm văn hóa tâm linh vùng Đất Tổ Hùng Vương và các Di tích lịch sử thờ Vua Hùng, các nhân vật thời Hùng trong cả nước; tích cực sưu tầm, nghiên cứu các nghi thức, trò diễn liên quan đến tín ngưỡng thờ Hùng Vương của người Việt ở các làng quê; sưu tập, phân loại, dịch ra chữ quốc ngữ các ngọc phả, văn bia, thần tích, sắc phong liên quan đến tín ngưỡng thờ Hùng Vương giúp người dân hiểu thêm giá trị của di sản; bảo tồn, tôn tạo những di sản vật thể ở Đền thờ Vua Hùng tại các làng thuộc tỉnh Phú Thọ.

Tỉnh cũng giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo đưa giáo dục Di sản vào chương trình học trong các trường đặc biệt là cho thế hệ trẻ; có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý di sản văn hóa, đi đôi với chính sách đãi ngộ thỏa đáng để động viên, khuyến khích họ gắn bó với nghề, tiếp tục truyền nghề cho thế hệ trẻ.

Với lượng khách du lịch đến tham quan và tham dự Lễ hội Đền Hùng chiếm khoảng 85-90% tổng lượt khách đến tỉnh Phú Thọ, doanh thu du lịch chiếm khoảng 82% tổng doanh thu du lịch - dịch vụ trên địa bàn tỉnh, Khu du lịch Quốc gia Đền Hùng đã trở thành điểm đến nổi bật và quan trọng nhất của du lịch Phú Thọ.

Theo Ban Tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương năm Tân Sửu 2021, Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương năm nay đã được điều chỉnh phù hợp với trạng thái bình thường mới. Nhiều nghi thức thực hành Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương sẽ được tổ chức nhằm giới thiệu và quảng bá đậm nét về di sản văn hóa thế giới này đến đông đảo đồng bào trong nước và nước ngoài; các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, vui chơi, giải trí cũng sẽ được tổ chức phục vụ người dân trong dịp Giỗ tổ Hùng Vương.

Theo ông Lê Trường Giang, Giám đốc Ban Quản lý khu di tích lịch sử Đền Hùng, chỉ tính riêng trong hai ngày 17 và 18.4.2021 (tức ngày 6 và 7.3 âm lịch), Khu Di tích lịch sử Đền Hùng,  TP Việt Trì (Phú Thọ) đã đón khoảng hơn 60.000 lượt du khách thập phương về dâng hương tưởng niệm các Vua Hùng.

Theo TTXVN