Có nên trả tiền để con làm việc nhà?

Trước đó, cô bé không động tay vào bất kỳ việc gì trong nhà, từ nấu cơm, rửa bát, quét dọn đều do người mẹ cáng đáng. Chị Lành, 41 tuổi, ở Cầu Giấy, Hà Nội thường phải "rát cổ bỏng họng" mà tình hình không cải thiện.

Một lần đến chơi nhà bạn, thấy người này trả tiền cho con làm việc nhà rồi khen hiệu quả, chị Lành thử áp dụng. Kể từ đó, chị không còn phải quát tháo khi muốn con gái làm việc. Số tiền chi trả cho cô bé dao động 10.000-15.000 đồng tùy vào việc nặng hay nhẹ cũng như thời gian hoàn thành dài hay ngắn. Tiền kiếm được cô bé dùng mua đồ yêu thích, chị Lành cũng không quản vì cho rằng con được phép chi tiêu bởi đó là công sức lao động bỏ ra.

Gia đình chị Thanh Hoa, ở Thủy Nguyên, Hải Phòng trước đây vẫn cho cậu con trai lớp 7 tiền tiêu vặt hàng tháng. Nhưng gần đây thay vì đến hẹn lại đưa, chị yêu cầu con phải làm việc nhà, đổi lại sẽ được "trả lương" theo công sức.

Theo người mẹ này, nếu một đứa trẻ biết phụ giúp việc nhà, cha mẹ có thể cho tiền tiêu vặt. Điều này sẽ khiến trẻ cảm thấy chúng xứng đáng được khen thưởng vì hoàn thành trách nhiệm cũng như hiểu giá trị lao động.

"Thay vì cho tiền tiêu vặt một cách dễ dãi, trẻ cần nắm rõ không gì có thể kiếm được dễ dàng mà không bỏ công sức", chị Hoa nêu quan điểm.

Trả tiền cho con làm việc nhà giống như gia đình chị Lành và chị Hoa không phải hiếm. Theo khảo sát của phóng viên với gần 1.400 độc giả, 75% cho biết thường xuyên trả tiền cho con mỗi khi làm việc gì đó.

Tại Mỹ, thói quen này đã tồn tại hơn 100 năm. Theo Viện Kế toán công chứng Mỹ, mỗi năm trẻ em nước này nhận trung bình 800 USD tiền tiêu vặt. Dù vậy, chúng thường không nhận được tiền mà không có lý do nhất định. Đại đa số phụ huynh gán số tiền đó như khoản "lương" dành cho những việc vặt trong nhà.

Theo tiến sĩ Vũ Thu Hương, nguyên giảng viên giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, ưu điểm của phương pháp trên nhằm thúc đẩy khả năng làm việc nhà của trẻ. Thay vì phải nhắc đi nhắc lại những việc trẻ phải làm mỗi ngày, trả tiền có thể giúp chúng tự giác hơn. Một ưu điểm khác là giúp trẻ thấu hiểu hơn ý nghĩa của việc kiếm tiền cũng như hiểu được để có được mọi thứ trong cuộc sống, ai cũng phải nỗ lực làm việc.

"Tuy nhiên, việc thuê trẻ làm việc nhà chỉ có hiệu quả ngắn hạn. Nếu bố mẹ cứ duy trì cách trả tiền, trẻ rất dễ bị hiểu sai lệch về trách nhiệm cá nhân trong gia đình và cộng đồng", chuyên gia nói.

Bà Hương nhận định, trẻ sẽ nhanh chóng chán sau những hứng khởi ban đầu, thậm chí hành vi này còn gây nhiều hệ lụy về sau. Theo đó, trẻ sẽ mặc nhiên coi việc nhà là của cha mẹ, bản thân không có trách nhiệm gì ở đó. Khi có việc phát sinh, chúng sẽ lập tức đòi tiền công mới thực hiện mà không xuất phát từ sự tự giác.

Hệ lụy thứ hai là không hình thành được cho trẻ thói quen lao động và ý thức trách nhiệm trong công việc. Trẻ làm mọi thứ vì tiền mà không coi đó là nghĩa vụ của mỗi thành viên trong gia đình.

Cuối cùng là trẻ sẽ không tôn trọng giá trị lao động, chỉ thực hiện vì lý do lợi nhuận. Đặc biệt, chúng sẽ không trân trọng những đóng góp công sức của cha mẹ dành cho gia đình, từ đó có thể sẽ xuất hiện những hành vi bị đánh giá là ích kỷ.

Trường hợp này chị Lành đã trải qua. Gần đây nhất vào Tết Dương lịch, cả gia đình về quê nội chơi. Thấy ông bà dọn vườn, người mẹ bảo con gái làm cùng nhưng cô bé hỏi: "Con được trả bao nhiêu cho công việc này?".

Trước sự ngạc nhiên của bố mẹ chồng, chị Lành nói rằng việc trả tiền chỉ là sự khích lệ để cô bé làm việc chăm chỉ hơn. Nhưng đến hôm sau, khi mẹ sai cọ rửa nhà vệ sinh, thấy bẩn nên con gái từ chối với lý do: "Giờ con không cần tiền nên mẹ tự đi mà làm".

Với gia đình chị Hoa, từ ngày trả tiền cho con trai làm việc nhà coi như tiền tiêu vặt với mục đích giúp con "hiểu giá trị lao động", cậu bé lại nghĩ tiền là tất cả. Bất kỳ ai ngoài mẹ nhờ giúp đỡ cậu đều quy ra tiền, nếu không mang lại lợi ích liền từ chối. Thời gian sau đó, cậu bé lớp 7 bị bạn bè cô lập, phụ huynh khác cũng ngăn cấm cho chơi cùng bởi "đó là người bạn không tốt, chẳng ai kiếm tiền từ chính cha mẹ mình cả".

Ở trường hợp gia đình chị Hoa, tiến sĩ Nguyễn Thị Minh, giảng viên Học viện Hành chính quốc gia TP Hồ Chí Minh không phản đối cách bố mẹ trả tiền cho con làm việc nhà mà coi như khoản tiêu vặt. Tuy nhiên, theo nữ chuyên gia, cần phải dạy trẻ hiểu rằng, làm việc nhà không phải để nhận phần thưởng mà vì trẻ đang giúp đỡ chính gia đình mình.

"Đó là điều bắt buộc với mỗi thành viên, và cha mẹ nên sử dụng tiền tiêu vặt như một công cụ giáo dục mà không phải tiền lương", bà Minh nói.

Nữ chuyên gia nhận định, nguyên nhân chính khiến trẻ lười làm việc nhà bắt nguồn từ sự giáo dục của cha mẹ khi không hình thành thói quen lao động sớm cho trẻ. Ở tuổi 2-3, trẻ rất thích tìm tòi khám phá nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro, tai nạn nếu không được cha mẹ theo sát và hướng dẫn cụ thể. Với nhiều phụ huynh, thấy độ nguy hiểm cao như vậy nên không muốn con động tay mà tự mình làm, lâu dần khiến bản năng muốn giúp đỡ của trẻ mất dần. Từ đó, trẻ sẽ rơi vào trạng thái ỷ lại và ích kỷ.

Bà Minh cho rằng để trẻ tự giác san sẻ việc nhà, cha mẹ cần nói rõ cho trẻ việc nhà là trách nhiệm chung của mọi thành viên, không của riêng ai. Bằng cách xây dựng thói quen làm việc nhà, trẻ cũng học được cách tự chăm sóc bản thân ngay khi còn nhỏ.

"Cha mẹ phải phân công rõ ràng và đặt quy định phạt nếu có thành viên nào chểnh mảng. Mọi người đều phải thực hiện nghiêm túc mọi quy định đã có, từ người lớn cho đến trẻ nhỏ", bà Minh gợi ý.

Ngoài phân công nhiệm vụ, để tăng động lực làm việc nhà cho trẻ, cha mẹ nên khen thưởng con thông qua sự công nhận, đánh giá cao. So với phần thưởng vật chất, đây là cách tốt hơn để trẻ trải nghiệm giá trị và niềm hạnh phúc khi giúp đỡ cha mẹ. Trong tâm lý học, cách làm này gọi là "củng cố tích cực", được coi như trao phần thưởng để khuyến khích và thỏa mãn sau khi đối tượng thực hiện một hành vi. Loại củng cố này liên quan đến việc bày tỏ sự ghi nhận đối với hành vi nhằm thỏa mãn đối tượng.

"Ngoài sự ghi nhận đánh giá, cha mẹ có thể trao phần thưởng bằng những cái ôm hay các hoạt động ngoài trời mỗi dịp rảnh rỗi. Điều quan trọng nhất là luôn nhấn mạnh với trẻ việc nhà là nhiệm vụ và trách nhiệm, không phải cứ làm là sẽ được bố mẹ cho tiền", bà Minh nói.