Nhà cũ

Mấy mẹ con tôi lâu lâu lại nhắc về căn nhà cũ. Một căn nhà nhỏ bé mà hàm chứa cả vùng trời ký ức vô tận. Và đôi khi, những kỷ niệm, những cảm giác cũ lại làm tôi nhoi nhói nơi lồng ngực mỗi khi nhớ về.

Nhà cũ ở cuối con đường ngoằn ngoèo nhỏ hẹp, sau lưng là cánh rừng xanh ngút ngàn. Giữa mảnh đất mà ông ngoại để lại cho mẹ, um tùm cây lá, mùa hè nắng hừng hực cháy đầu, mùa đông lạnh thấu xương. Trước nhà cũ là cây trâm thân to hơn vòng ôm con nít. Đàn kiến vàng cần mẫn bò trên cành nhánh, khéo léo kết lá cây thành nhiều cái tổ. Một năm hai mùa trái chín, chị em tôi chuyền tay nhau những chùm trâm mọng căng, ngọt lịm. Ăn xong thè lưỡi ra thấy một màu trâm chín tím tím, xanh xanh, mấy chị em ngồi cười ngặt nghẽo. Cây trâm ấy đã đổ xuống vào một đêm bão ngang qua xóm làng. Sáng tỉnh dậy thấy mọi thứ ngổn ngang, xơ xác, tôi đã oà khóc vì thương cây.

Trước cây trâm là mảnh đất bốn mùa rau trái. Trên nền đất ủ rơm khô, mùa đông mẹ trỉa đậu phộng, mùa xuân mẹ gieo đậu xanh, sau này mẹ còn trồng thêm hoa lay ơn để bán vào những ngày giáp Tết. Vườn của mẹ có giàn mướp đắng ra trái xanh lủng lẳng, hàng mía lóng dài ngọt thanh. Mảnh đất mà mẹ nâng niu, chăm chút từng ngày, cũng là nơi mẹ gửi gắm bao nỗi thương con khó nói hết. Bắt đầu từ ngày anh hai tôi rời xa mẹ mãi mãi, rồi sau này là nỗi chênh chao, nhớ ba đứa con tháng ngày đèn sách nơi phố xá.

Nhà cũ mùa mưa, mái nhà bị dột trên, dột dưới, nước mưa rơi long tong vào mấy cái thau cũ kỹ. Mùa bão, cha mẹ thức trắng đêm lo cho ngôi nhà liêu xiêu, cố trụ lại giữa cơn giông gió tơi bời. Giấc ngủ của tôi cũng ẩm ướt, chập chờn trong tiếng gió thét gào ngoài cánh cửa, ngọn đèn dầu le lói thỉnh thoảng lại tắt phụt. Có những ngày, bữa sáng mẹ chỉ có thể nấu cháo đậu, cháo khoai để cả nhà lót dạ. Nhiều lần, mẹ lén mấy anh em tôi vào sau buồng ngồi khóc. Mẹ hay bảo, mấy chị em tôi lớn lên từ những ngày như thế, sau này mới biết quý giọt mồ hôi, quý từng đồng tiền, bát gạo.

Rồi nhà mới cũng thành hình, khang trang, vững chãi trên nền đất nhà cũ. Ngoài mấy tấm hình hiếm hoi còn sót lại, có những dấu vết gắn liền với nhà cũ không thể phai mờ. Vết sẹo trên cổ tay chị tôi nhắc về lần chị làm vỡ cái chum đựng nước đặt trước nhà. Cái đòn gánh bóng lẵng, mòn dần theo năm tháng, mẹ đã gánh không biết bao nhiêu gánh củi, gánh lá nặng trĩu chất sau nhà cũ, giờ đứng buồn hiu ở góc nhà mới. Mảnh đất trồng rau, trồng đậu chỉ còn xanh tươi trong ký ức. Cánh rừng sau nhà cũng lùi xa dần, xa dần theo các dự án quy hoạch. Mảnh đất quê như cô gái dậy thì vụt lớn lên, đầy đặn xinh đẹp, trút bỏ lớp áo quê mùa ngày xưa. Nhưng tôi biết, ngỡ như mới hôm qua thôi, những niềm thương, những buồn vui dâu bể, cả những nỗi đau đã xa, vẫn vẹn nguyên khi tôi nhìn vào mắt mẹ. Chỉ khác rằng, chúng từng là ngọn lửa thiêu đốt lòng người, giờ đây chỉ còn như lớp tro tàn âm ỉ, dịu êm.

Cả nhà tôi, có lẽ mỗi người đều giữ cho riêng mình những mảng màu ký ức, họa nên dáng hình căn nhà cũ. Bước tới ngày mai không có nghĩa là quay lưng lãng quên quá khứ. Duy chỉ có anh hai, người sinh ra ở nhà cũ, rồi rời xa cuộc sống này cũng ở nhà cũ, ký  ức của anh vĩnh viễn không bị pha trộn bởi những đổi khác sau này. Nhà cũ đã giữ lại trọn vẹn cuộc đời anh.

Tôi lên con dốc sau nhà cũ ngày xưa, ngồi trong chiều gió hoang vu thổi ngang trảng cát trắng, nghe lá xanh reo du dương khúc ca xoa dịu tâm hồn. Anh hai giờ ở nơi nao giữa trời đất trập trùng, anh có nghe tiếng em thầm gọi?

Tản văn của TRẦN VĂN THIÊN