Áp thuế tối thiểu toàn cầu

Việc chuyển dịch đầu tư từ các doanh nghiệp FDI lớn sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến mục tiêu phát triển công nghiệp quốc gia của Việt Nam

Việt Nam phải sớm ứng phó với việc áp thuế tối thiểu toàn cầu, có chính sách giữ chân và thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đặc biệt là thu hút các tập đoàn đa quốc gia.

Theo bà Nguyễn Thy Nga, Viện trưởng Viện Quản trị chính sách và chiến lược phát triển (thuộc Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam), chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu gọi nôm na là “thuế tối thiểu toàn cầu” quy định, mức thuế tối thiểu toàn cầu 15% áp dụng đối với các công ty đa quốc gia có tổng doanh thu từ 750 triệu EUR (800 triệu USD) trở lên. Mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp phổ thông của Việt Nam hiện nay là 20%, nhưng tất cả doanh nghiệp đáp ứng đủ điều kiện về ngành nghề, địa bàn, quy mô vốn, lao động... được miễn, giảm thuế, với thời gian miễn thuế tối đa 4 năm, giảm thuế 9 năm, nên mức thuế thực tế bình quân chỉ còn 12,3%, trong đó có nhiều doanh nghiệp chỉ phải nộp thuế dưới 10%, thậm chí chỉ có 3-5%.

Theo quy định của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) về thuế tối thiểu toàn cầu, nếu doanh nghiệp FDI đáp ứng đủ điều kiện, không nộp thuế hoặc nộp thuế thấp hơn mức sàn 15% tại nước nhận đầu tư, thì nước có công ty mẹ đóng trụ sở chính sẽ thu phần chênh lệch này. Như vậy, toàn bộ ưu đãi về thuế dành cho doanh nghiệp FDI của nước nhận đầu tư sẽ rơi vào ngân khố quốc gia có công ty mẹ.

Để cạnh tranh trong thu hút FDI, hầu hết các nước đang phát triển “lao vào cuộc đua xuống đáy” bằng cách đua nhau giảm thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc thực hiện rất nhiều ưu đãi về thuế. Khi áp thuế tối thiểu, cuộc đua xuống đáy không còn nữa, dòng vốn FDI không còn chảy vào các nước đang phát triển mà sẽ tìm hướng đầu tư mới. Việt Nam là quốc gia đang phát triển, là một trong những nền kinh tế thu hút FDI lớn nhất thế giới, nên khi dòng chảy bị nắn bởi thuế tối thiểu, thì chắc chắn sẽ chịu tác động.

Tháng 2.2023, Viện Quản trị chính sách và chiến lược phát triển đã công bố báo cáo “Đánh giá tác động của thuế suất tối thiểu toàn cầu trên các quốc gia và khuyến nghị chính sách cho Việt Nam”. Theo đó, trong 1.015 công ty con của các tập đoàn đa quốc gia đang hiện diện tại Việt Nam, thì 72 công ty có doanh thu trên 750 triệu EUR, tức là sẽ bị tác động bởi thuế tối thiểu toàn cầu. Hiện Việt Nam thu hút vốn FDI từ 141 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Riêng nguồn vốn đến từ Hàn Quốc, Singapore và Nhật Bản (chưa tính Hồng Kông, Trung Quốc và Đài Loan) chiếm trên 50% tổng vốn FDI của Việt Nam. Kể từ ngày 1.1.2024, Hàn Quốc, Nhật Bản và Hồng Kông chính thức áp thuế tối thiểu, Singapore và các đối tác đầu tư lớn khác sẽ thực hiện sau 1 năm. Khi các nhà đầu tư lớn áp thuế tối thiểu thì đồng nghĩa toàn bộ ưu đãi của Việt Nam dành cho doanh nghiệp FDI thông qua thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ chảy ra nước khác.

Có thể nói, thuế tối thiểu toàn cầu tác động rất lớn đến chiến lược thu hút vốn FDI của Việt Nam. Khi nguồn vốn tối quan trọng này bị giảm hoặc ngưng trệ sẽ tác động tới hoạt động sản xuất, kinh doanh, tăng trưởng kinh tế...

Để hấp dẫn FDI, đồng thời bảo đảm quyền đánh thuế, tăng thu ngân sách nhà nước, trước mắt, Chính phủ phải đàm phán riêng với từng doanh nghiệp sẽ bị áp thuế tối thiểu trong năm tới để tìm ra giải pháp hài hòa “hai bên cùng thắng”. Đồng thời phải tập trung đào tạo nguồn nhân lực, giảm chi phí về thời gian và tiền bạc cho doanh nghiệp, tạo dựng môi trường kinh doanh minh bạch... Toàn bộ cơ chế, chính sách này tất cả doanh nghiệp đều được hưởng bình đẳng và vẫn tuân thủ tuyệt đối yêu cầu của OECD.

Theobaodautu.vn