Venezuela: Điểm nóng khu vực Nam Mỹ

"Tổng thống lâm thời" tự xưng Juan Guaidó

Đảo chính bất thành

Đã hơn 2 tuần kể từ khi xảy ra cuộc đảo chính bất thành tại Venezuela, quãng thời gian đủ để giới phân tích đưa ra những nhận định, đánh giá tương đối chính xác tình hình.

Thứ nhất, thời điểm lật đổ Tổng thống Nicolas Madura chưa đến. Vào tháng 1 vừa qua, thủ lĩnh phe đối lập Juan Guaido tuyên bố mình là Tổng thống lâm thời của Venezuela. Tuy Bộ Quốc phòng Venezuela phản đối nhưng Mỹ và gần 50 quốc gia trên thế giới đã công nhận Juan Guaido. Đến ngày 30.4, ông Guaido thực hiện cuộc đảo chính với sự tham gia của vài chục binh sĩ và đông đảo dân thường nhưng cuộc đảo chính bất thành do không có sự ủng hộ của quân đội.

Thứ hai, mục tiêu lâu dài của phe đối lập là tạo ra “vết nứt trên con đập”. Sau đó, sẽ làm cho vết nứt tiếp tục lan rộng ra bằng những hành động biểu tình phản đối nhằm mục tiêu làm sụp đổ con đập để khi điều kiện chín muồi sẽ có một đội quân đánh thuê nước ngoài xâm nhập vào Venezuela làm tan vỡ sự đoàn kết của các lực lượng quân đội và cảnh sát quốc gia.

Thứ ba, cuộc đảo chính bất thành nhưng đã tạo được “sự kiện” có sự phản bội trong giới tướng lĩnh quân đội. Đó là việc trung tướng Giám đốc Cơ quan tình báo quốc gia Venezuela (SEBIN), ông Manuel Ricardo Cristopher Figuera, đã tham dự vào sự kiện. Ông này thừa nhận đã giải thoát cho nhân vật đối lập Leopoldo Lopez bị quản thúc tại gia trốn thoát. Hành động này nhằm mục đích tạo ra thông tin, quân đội Venezuela có sự phản bội và những tin tức tình báo của quân đội Venezuela sẽ được sang tay cho tình báo Mỹ. 

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo

Có thể nói rằng sau những biến động ngày 30.4, đất nước Venezuela đang chìm trong bế tắc chính trị. Từ Tổng thống Maduro đến lãnh đạo phe đối lập Guaido không thể đưa ra các “đòn quyết định” để hạ gục đối phương trong bối cảnh đất nước đang bị Mỹ siết chặt vòng vây và huy động đồng minh cô lập Venezuela và những thay đổi đột ngột hay những vở kịch quyền lực ở hậu trường hoàn toàn có thể xảy ra. Có rất nhiều câu hỏi được đặt ra là tại sao một tổng thống tự phong hoàn toàn vi hiến lại không bị bắt giữ trước khi xảy ra đảo chính bất thành. Điều này có thể “thông cảm” được với giới chức cầm quyền Venezuela vì nếu bắt thủ lĩnh phe đối lập Guaido sẽ đụng chạm đến 2 vấn đề lớn.

Một là, áp lực từ ngoài nước: Mỹ cùng nhiều đồng minh đã công nhận Guaido là Tổng thống Venezuela, nếu bắt Guaido chắc chắn Tổng thống Maduro sẽ chịu những áp lực không nhỏ.

Hai là, áp lực trong nước: Nếu ông Maduro cho bắt tổng thống tự phong Guaido sẽ khiến cho tình hình càng thêm nghiêm trọng bởi ông Guaido dẫu sao cũng tập hợp được một bộ phận dân chúng ủng hộ, có thể dẫn tới tình huống khó dự đoán và không thể kiểm soát.

Nhiều nhà phân tích cho rằng, phải bắt giữ Guaido ngay sau sự kiện chính biến và đưa Lopez quay trở lại quản thúc tại gia. Vậy ông Maduro chờ đợi gì? Thực ra Tổng thống Maduro chờ tòa án và điều này đã đến. Ngày 7.5, một tuần sau chính biến, Tòa án Công lý tối cao Venezuela đã thông qua kiến nghị Quốc hội lập hiến (ANC) của nước này tước bỏ quyền miễn trừ đố với 7 nghị sĩ tham gia đảo chính do thủ lĩnh phe đối lập Guaido phát động. Nhóm nghị sĩ trên bị cáo buộc tội danh phản quốc, âm mưu xúi giục nổi loạn, tổ chức phạm tội, lợi dụng quyền lực, kích động thù hận và bất tuân luật pháp. Trong số các nghị sĩ bị tước quyền miễn trừ có cựu Chủ tịch Quốc hội Henry Ramos Allup và Luis Geman, người sáng lập đảng Ý chí nhân dân của thủ lĩnh đối lập Guaido. Như vậy, tay chân của tổng thống tự phong sẽ bị thu hẹp dần. Tòa án Công lý tối cao Venezuela cũng đã ra lệnh bắt cố vấn chính trị của ông Guaido là Leopoldo Lopez, người đang ẩn náu tại Đại sứ quán Tây Ban Nha sau khi trốn khỏi nhà do tướng lĩnh tình báo Figuera tạo điều kiện. Từ những diễn biến trên dẫn đến tương quan lực lượng tại Venezuela hiện nay là:

Phía chính quyền hợp pháp của Tổng thống Maduro: Được Nga, Trung Quốc, Iran, Cuba và một số nước châu Mỹ, đặc biệt là quân đội ủng hộ. Bộ trưởng Quốc phòng Venezuela Vladimir Padrino tuyên bố lực lượng vũ trang sẽ tiếp tục bảo vệ hiến pháp và các nhà lãnh đạo hợp pháp, đồng thời khẳng định lực lượng vũ trang vẫn hoạt động bình thường.

Phía thủ lĩnh đối lập Guaido: Được Mỹ và các đồng minh như Anh, Đức, Pháp, Tây Ban Nha, Canada, Israel, Brazil... hậu thuẫn. 

Nguyên nhân cuộc khủng hoảng

Vậy đâu là nguyên nhân cuộc khủng hoảng của Venezuela? Mọi người đều biết Venezuela từng là nước giàu có, năm 2011 thu nhập bình quân đầu người đạt 11.700 USD/người/năm, nhưng nay quốc này rơi vào tình cảnh bất ổn kéo dài với hai lý do chính là:

Thứ nhất, do chính sách bao vây cấm vận ngày càng khắc nghiệt của Mỹ, đặc biệt là chính sách với ngành dầu mỏ của Venezuela cùng các cuộc chiến liên tục của các thế lực thù địch (ngay trong chính nội bộ đất nước) phá hoại nền kinh tế, khiến đời sống của người dân ngày càng khó khăn.

Thứ hai, từ chính nội bộ tại Venezuela, năm 2006, Tổng thống Hugo Chavez thực hiện chương trình quốc hữu hóa các ngành công nghiệp tư nhân, trong đó có cả tổng công ty dầu khí quốc gia khiến nền kinh tế nước này nhanh chóng bước vào suy thoái. Đặc biệt, những sai lầm trong quản lý kinh tế đất nước từ việc chính phủ quá coi trọng dầu mỏ, không có các biện pháp đa dạng hóa nền kinh tế; nạn tham nhũng... tiếp tục đẩy nền kinh tế nước này vào vòng sa sút.

Như vậy tình hình chính trị, xã hội tại Venezuela chắc chắn sẽ còn rất khó khăn bởi mâu thuẫn trong và ngoài nước không dễ gì điều hòa được với nhau. Chính quyền của Tổng thống Maduro phải có những bước đi đúng đắn và kế hoạch cải cách nền kinh tế mạnh mẽ, thực hiện các chính sách xã hội hợp lòng dân. Điều này không thể làm trong một sớm một chiều nhưng đây là vấn đề cấp bách buộc Chính phủ Venezuela phải làm để lấy lại niềm tin của người dân.

HẢI HÀ