Địa hạt y tế, cụ thể là bệnh viện và những người mặc áo blu trắng hoạt động trong đó, vốn là nơi can hệ đến tất cả mọi người khi ốm đau, bệnh tật. Nhưng không mấy ai hiểu họ sống và hoạt động thế nào, nhất là những bác sĩ cầm dao kéo, quyết định những công việc "rạch, cắt, khâu, nối" trên da thịt và tạng phủ con người. Nó đặt ra những vấn đề rất lớn: trí tuệ, tài năng, kỹ thuật tay nghề, lương tâm người thầy thuốc... Chỉ sơ sểnh một chút là nguy hiểm đến tính mạng con người.
Bạn đọc có thể biết phần nào xã hội đó qua cuốn tiểu thuyết Bác sĩ trưởng khoa của nhà văn Vũ Oanh. Ông vốn là một bác sĩ ngoại khoa, quê ở xã Kim Tân (Kim Thành), từng công tác ở Bệnh viện Đa khoa trung tâm Hải Hưng, Bệnh viện Đa khoa Kim Thành, nay sống và viết ở Hà Nội và trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Sau hơn 20 tác phẩm văn xuôi đã công bố, Bác sĩ trưởng khoa (Nhà xuất bản Hội Nhà văn phát hành năm 2013) dày 500 trang, đã ghi lại rất đa dạng về thế hệ thầy thuốc được đào tạo ở miền Bắc, trưởng thành và hành nghề trong những năm đánh Mỹ, cho đến sau giải phóng, những năm đất nước đổi mới. Trong đó, có những tấm gương đáng nể như bác sĩ Trần Tử Khang, được ông nội là lương y truyền dạy phải "dĩ đức vi tiên", trở thành một bác sĩ giỏi. Ông mổ trong các hầm lán ở Trường Sơn, cứu sống nhiều thương binh. Về Bệnh viện Hồng Phúc giữa Thủ đô, ông vẫn là một bác sĩ ngoại - sản vào bậc nhất. Nhưng chính người có tài lại bị chèn ép, lợi dụng đủ kiểu. Nhiều bác sĩ với học hàm, chức vụ, danh hiệu được phong tặng đủ kiểu, kém ông về kỹ thuật, được ông "cứu" trong nhiều ca phẫu thuật, lại chuyên "cướp" công của ông, kèn cựa mọi mặt. Bộ mặt của các bác sĩ đó như Giám đốc Bùi Cường, Trưởng khoa Lã Hồng Quân, Đinh Mãn Đỏ... đã được tác giả mô tả khá chân thực. Rồi bác sĩ cũng phải đi buôn bán, làm ngoài như Ngân Hà, Bảo Hiên... Bác sĩ được cử đi làm chuyên gia y tế tại châu Phi cũng buôn bán làm giàu và có nhiều hành vi vô đạo đức. Theo dõi các tình tiết câu chuyện mới hay trong nội bộ các thầy cũng lắm chuyện sa sút về phẩm chất đạo đức trong tình yêu, cuộc sống, hạnh phúc gia đình, đối xử với người bệnh. Đó là Bảo Long, con một cán bộ cấp cao bỏ người vợ sắp cưới để theo một cô con gái nhà giàu, Nguyễn Quý Thân quan hệ tình dục bừa bãi,... Chuyện đánh ghen, chuyện làm tình, chuyện bè cánh không hiếm. Không ít ca mổ to, mổ nhỏ, do khuyết điểm của thầy thuốc đã để bệnh nhân lãnh đủ hậu quả. Đọc truyện, ta thấy cuộc sống của người thầy thuốc chân chính, tài giỏi vẫn long đong lận đận cho đến cuối đời. Thậm chí, chỉ do một sự hiểu lầm là chồng ngoại tình mà gia đình tan nát. Đó chính là bi kịch giữa Trần Tử Khang và Ngô Thị Ngân Hà. Người mẹ già đã nuôi dạy ông nên người, người bà nội đã cưu mang con gái duy nhất Ly Ly cho ông nay trở thành nữ tiến sĩ y khoa ở nước ngoài, đến giờ phút hấp hối làm người con hiếu thảo mà bất lực: "Nỗi xót thương mẹ càng dâng cao khiến cho Trần Tử Khang, người thầy thuốc không một danh hiệu, càng đau đớn... Nhưng ông đã kìm nén lại, nó chỉ còn bật ra thành những tiếng kêu thầm".
Về nghệ thuật, tác giả đã xây dựng tình tiết câu chuyện, khắc họa nhân vật khá công phu, văn phong trong sáng và giàu cảm xúc, khiến cho tác phẩm cuốn hút người đọc. Đây được coi là một thành công của nhà văn Vũ Oanh.
VƯƠNG BẠCH - ĐÀO NGUYỆN
