Tiến trình hòa bình Afghanistan lại gặp trở ngại

Lính Mỹ tuần tra tại Afghanistan

Tiến trình đàm phán giữa Mỹ và phiến quân Taliban những tưởng đang đạt được những tiến bộ và triển vọng mở ra một thỏa thuận hòa bình ở Afghanistan đang đến gần thì lại bị dội gáo nước lạnh khi Tổng thống Mỹ Donald Trump hủy cuộc gặp với các thủ lĩnh Taliban và Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani cũng như từ chối tham gia tiến trình đàm phán hòa bình tại quốc gia Nam Á này.

Trở ngại mới

Ngày 7.9, trên trang Twitter cá nhân, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ tuyên bố hủy các cuộc gặp bí mật dự kiến diễn ra vào ngày 8.9 với các thủ lĩnh lực lượng Taliban và Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani tại Trại David, bang Marryland, Mỹ.

Quyết định bất ngờ trên được ra trong bối cảnh Mỹ và Taliban đều đang rất nỗ lực đàm phán để hướng tới một thỏa thuận, qua đó giúp Mỹ có thể sớm rút quân khỏi Afghanistan, thoát khỏi vũng lầy chiến tranh mà Mỹ đã bị sa lầy tới 18 năm qua. Nhiều tuyên bố gần đây cho thấy tiến trình đàm phán đang tiến triển tốt đẹp, hai bên đang ở rất gần với một thỏa thuận hòa bình, qua đó giúp giảm tình trạng bạo lực và mở đường cho các cuộc đàm phán nội bộ ở Afghanistan.

Tuy nhiên, điều đáng nói là song song với đàm phán, các tay súng Taliban vẫn liên tục mở nhiều cuộc tấn công và đánh bom liều chết tại Afghanistan khiến Mỹ không hài lòng. Tính từ đầu tháng 9, các tay súng Taliban đã tiến hành hàng loạt đợt tấn công ở thành phố Kunduz và Pul-e Khumri, cùng hai vụ đánh bom liều chết khác ở thủ đô Kabul. Mới đây, ngày 5.9, Taliban lên tiếng thừa nhận đã tiến hành vụ tấn công tại một trạm kiểm soát ở thủ đô Kabul, gần trụ sở Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Đại sứ quán Mỹ ở Afghanistan, khiến 12 người thiệt mạng (trong đó có 1 binh sĩ Mỹ) và hơn 40 người bị thương.  

Theo Taliban, hành động của họ chỉ nhằm mục đích chống lại cuộc bầu cử tổng thống sắp diễn ra tại Afghanistan (dự kiến vào 28.9 tới). Tuy nhiên, Tổng thống Trump lại cho rằng các thủ lĩnh Taliban tới Mỹ để đàm phán song lại thừa nhận tiến hành vụ tấn công tại thủ đô Kabul. Vì vậy ông Trump đã "ngay lập tức hủy cuộc gặp và hủy bỏ các cuộc đàm phán hòa bình”. Theo Tổng thống Trump, “nếu Taliban không thể ngừng bắn trong thời gian diễn ra các cuộc đàm phán hòa bình rất quan trọng và thậm chí giết chết 12 người vô tội thì có lẽ họ không có khả năng để đàm phán về một thỏa thuận có ý nghĩa hơn”. Tổng thống Trump cũng cho rằng việc Taliban thực hiện vụ tấn công trước cuộc đối thoại với Mỹ là một chiến thuật giành lợi thế sai lầm.

Sau đó, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo ngày 8.9 còn cho biết thêm đàm phán về một nền hòa bình cho Afghanistan sẽ bị đình hoãn và Mỹ sẽ tiếp tục hỗ trợ quân sự cho binh sĩ Afghanistan cho đến khi Taliban đưa ra những cam kết cụ thể và có những bước đi cần thiết thể hiện sự nghiêm túc về một nền hòa bình cho quốc gia Tây Nam Á này. Theo ông Pompeo, Tổng thống Mỹ Donald Trump hiện vẫn chưa quyết định về việc rút binh sĩ khỏi Afghanistan.

Phản ứng trước quyết định trên của Mỹ, chính phủ Afghanistan đã ngay lập tức hoan nghênh. Văn phòng Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani ngày 8.9 cho rằng sẽ chỉ có hòa bình thực sự khi phiến quân Taliban chấm dứt các hành vi bạo lực và tiến hành đàm phán trực tiếp với chính quyền. Tuyên bố cũng nêu rõ Chính phủ Afghanistan cam kết hợp tác cùng với Mỹ và các nước đồng minh nhằm đem lại “nền hòa bình lâu dài”.

Trong khi đó, phiến quân Taliban thì cảnh báo Mỹ về hậu quả của việc Tổng thống Donald Trump hủy bỏ các cuộc hòa đàm vốn đã được lên kế hoạch với thủ lĩnh của lực lượng này. Theo Taliban, Washington sẽ phải hứng chịu nhiều mất mát về sinh mạng và tài sản hơn nữa sau quyết định trên. Theo người phát ngôn của nhóm phiến quân cực đoan này, ông Zabihullah Mujahid, khẳng định các cuộc hội đàm giữa Mỹ và Taliban đang diễn ra suôn sẻ và cả hai bên đã nhất trí tiến hành các cuộc hội đàm nội bộ Afghanistan vào ngày 23.9 tới, cho đến khi Tổng thống Mỹ bất ngờ tuyên bố hủy các cuộc gặp bí mật với các thủ lĩnh Taliban và Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani tại Trại David, cũng như hủy các cuộc đàm phán hòa bình với lực lượng phiến quân.

Hòa bình lâu dài còn xa vời?

Có thể thấy quyết định hủy các cuộc gặp với Taliban của Tổng thống Trump đã “phủ bóng đen” lên dự thảo thỏa thuận vừa mới được Mỹ và Taliban nhất trí tại cuộc đàm phán mới nhất vào cuối tháng 8 vừa qua.

Theo dự thảo này, Mỹ có kế hoạch rút 5.000 binh sĩ và đóng cửa 5 căn cứ quân sự tại Afghanistan trong vòng 135 ngày. Đổi lại, Taliban cam kết không cho phép các tổ chức khủng bố như mạng lưới quốc tế Al Qaeda hoặc tổ chức “Nhà nước Hồi giáo” (IS) tự xưng lợi dụng Afghanistan làm "bàn đạp" để tiến hành các vụ tấn công vào Mỹ và các nước đồng minh.

Thỏa thuận trên đạt được sau nhiều tháng đàm phán (bắt đầu từ tháng 7.2018) với mục đích giảm bạo lực, mở đường cho các cuộc đàm phán trong nội bộ Afghanistan (giữa chính phủ Afghanistan và lực lượng phiến quân Taliban) nhằm đi đến chấm dứt giao tranh và đạt một giải pháp chính trị toàn diện. Tuy nhiên, đến nay, Mỹ và Taliban vẫn chưa đi đến được một thỏa thuận ngừng bắn chính thức. Đặc phái viên Mỹ phụ trách vấn đề Afghanistan Zalmay Khalilzad cho biết điều này tùy thuộc vào các cuộc đàm phán giữa các phe phái Afghanistan.

Thế nhưng, có một thực tế là đến nay, Taliban vẫn từ chối đối thoại trực tiếp với chính quyền trung ương Kabul. Thời gian qua, bên cạnh việc bác bỏ lời kêu gọi ngừng bắn, lực lượng Taliban còn đồng thời đẩy mạnh các cuộc tấn công nhằm vào chính quyền Afghanistan. Taliban thậm chí còn ra điều kiện hủy bỏ cuộc bầu cử sắp tới để ký kết thỏa thuận ngừng bắn với Mỹ. Tuy nhiên, chính quyền của Tổng thống Afghanistan ngày 8.9 vẫn khẳng định sẽ tiến hành bầu cử đúng kế hoạch vào ngày 28.9 tới.

Chính vì vậy, nhiều nhà phân tích đã nhận định ngay cả khi Mỹ và Taliban đạt được một thỏa thuận hòa bình toàn diện thì đây mới chỉ là bước đi đầu tiên của tiến trình hòa bình Afghanistan và tiến trình này vẫn còn một chặng đường khá dài nữa để đi. Đó là việc Taliban cần phải tham gia đối thoại với tất cả các lực lượng chính trị tại Afghanistan, bao gồm cả chính phủ Afghanistan.

Chưa kể, kể cả khi giữa Taliban và chính phủ Afghanistan đạt được thỏa thuận hòa bình thì đất nước này vẫn đang phải đối mặt với mối đe dọa bạo lực từ IS và mạng lưới khủng bố quốc tế Al Qaeda có tiềm năng hồi sinh và lớn mạnh trở lại sau khi Mỹ rút quân khỏi chiến trường này. Hiện an ninh bất ổn vẫn là thách thức lớn đối với Afghanistan. Theo báo cáo của Liên hợp quốc, 2018 là năm đẫm máu nhất tại Afghanistan khi có ít nhất 3.804 dân thường thiệt mạng trong các vụ bạo lực, trong đó có 927 trẻ em. Trong 7 tháng của năm 2019, các cuộc giao tranh tại đây khiến hơn 217.000 người phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn.

Vì vậy, hòa bình lâu dài cho người dân quốc gia Nam Á này vẫn là một viễn cảnh quá xa vời.

TRỌNG ĐỨC (TTXVN)