Xuất khẩu nông, thủy sản sang EU: cửa rộng nhưng không dễ vào

Chế biến thủy sản xuất khẩu

Tuy nhiên, đây cũng là một trong những thị trường khó tính với những yêu cầu khắt khe về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm... đòi hỏi các doanh nghiệp Việt phải nỗ lực hơn nữa để đưa nông, thủy sản Việt Nam tiến sâu vào thị trường rộng lớn này.

EU - một thị trường rất lớn

Trong những năm vừa qua, ngành nông nghiệp Việt Nam đã có sự phát triển vượt bậc với tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành năm 2018 đã lên tới 40 tỷ USD. 8 tháng đầu năm 2019, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản ước đạt 26,58 tỷ USD, tăng 1,6% so với cùng kỳ năm 2018. Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế cạnh tranh trên thị trường nông, lâm, thủy sản thế giới với tốc độ tăng trưởng GDP tăng đều qua các năm. Đáng chú ý, năm 2018 đã tăng 3,76%, đây là mức tăng trưởng cao nhất trong 7 năm gần đây.

Đến nay, nông sản của Việt Nam đã có mặt tại 190 thị trường trên thế giới, trong đó nhiều thị trường đạt giá trị cao như: Mỹ, Nhật Bản, EU, Hàn Quốc. Xuất khẩu nông sản của Việt Nam hiện đang đứng thứ 2 Đông Nam Á và đứng thứ 15 thế giới.Trong đó, EU là một trong những thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam, với tổng giá trị xuất khẩu các mặt hàng nông, thủy sản trong 8 tháng đầu năm 2019 đạt trên 2,6 tỷ USD.

Tuy vậy, thị phần xuất khẩu của Việt Nam sang EU mới chỉ chiếm khoảng 2%, trong khi EU là một thị trường rất lớn (28 nước thành viên) và là thị trường nhập khẩu lớn thứ 2 thế giới với tổng giá trị nhập khẩu hàng năm khoảng 2.338 tỷ USD. Như vậy, dung lượng thị trường và dư địa xuất khẩu sang thị trường này còn rất lớn.

Cùng với đó, việc ký kết Hiệp định Thương mại tự do và Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam-EU (EVFTA và IPAFTA) ngày 30.6.2019 được đánh giá sẽ tạo ra cơ hội lớn cho xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này, đặc biệt là đối với các sản phẩm nông, lâm, thủy sản. Theo đó, khi EVFTA có hiệu lực, toàn bộ nông sản xuất khẩu chính của Việt Nam (gạo, cà phê, mật ong, sản phẩm chăn nuôi, hoa quả, thủy sản, chế biến) sang EU đều sẽ được hưởng ưu đãi thuế quan cao ngay từ năm đầu tiên sau khi EVFA có hiệu lực.

Đánh giá về cơ hội đến từ EVFTA, ông Lê Quốc Doanh, Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho rằng những ưu đãi về thuế quan của EVFTA sẽ mở ra cơ hội cho nông sản Việt Nam tiếp cận sâu hơn vào thị trường rộng lớn với 28 quốc gia thành viên.

Nhưng không dễ vào

Dù cơ hội là rất lớn, nhưng để tiếp cận được thị trường EU cũng không phải là chuyện đơn giản. Theo bà Phạm Quỳnh Mai, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), EU là thị trường có đòi hỏi, yêu cầu rất khắt khe về chất lượng, không dễ để đáp ứng. Trong khi đó, tính liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp của Việt Nam từ sản xuất đến tiêu thụ nông sản còn hạn chế. Hầu hết các vùng nguyên liệu nông sản nằm xa nhà máy chế biến nên gây khó khăn cho việc chế biến xuất khẩu.

Đáng nói, sản xuất nông nghiệp của Việt Nam vẫn nhỏ lẻ, tự phát, trong khi ở một số nơi, nông dân chưa được hướng dẫn về sản xuất sạch, an toàn, xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu, tiêu chuẩn chất lượng, xây dựng chuỗi giá trị toàn cầu cho nông sản…; ngành chăn nuôi Việt Nam phụ thuộc nhiều vào việc kinh doanh hộ gia đình với quy mô nhỏ, chất lượng không ổn định và cơ cấu chi phí cao...

Mặc dù EVFTA đã được ký kết và sớm có hiệu lực thực thi, nhưng các nước thành viên trong khu vực Liên minh châu Âu vẫn đang tiếp tục xem xét những điều khoản và cam kết của hiệp định này. Các quy định về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc xuất xứ sẽ ngày càng chặt chẽ và cao hơn khi giảm thuế. Việt Nam cũng sẽ phải bảo đảm tuân thủ nghiêm các quy định khác về sở hữu trí tuệ, minh bạch hóa thông tin, các tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội, vấn đề lao động, bình đẳng giới, cùng với đó là những thách thức trong kiểm soát gian lận thương mại...

Đây thực sự là thách thức đối với ngành nông nghiệp và các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Hướng tới sản xuất bền vững, ứng phó thông minh với biến đổi khí hậu

Để đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng và đòi hỏi tiêu chuẩn cao của thị trường EU, các chuyên gia cho biết Việt Nam cần thực thi tốt những cam kết về an toàn thực phẩm và sử dụng tài nguyên một cách bền vững. EU cũng là một thị trường hàng đầu thế giới trong việc chống lại khai thác tài nguyên bất hợp pháp, khắt khe về truy xuất nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, tiêu chuẩn chất lượng cao. Nông, thủy sản Việt Nam muốn có chỗ đứng tốt, phải đáp ứng được các tiêu chuẩn trên thông qua việc hướng tới sản xuất bền vững, ứng phó thông minh với biến đổi khí hậu. Để đạt mục tiêu này, Việt Nam phải tăng cường áp dụng các giải pháp khoa học công nghệ trong nông nghiệp, đặc biệt phải nắm bắt các công nghệ sản xuất tiên tiến để tạo ra những sản phẩm an toàn, được chứng nhận và có thể truy xuất nguồn gốc.

Để tận dụng cơ hội từ EVFTA, thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chỉ đạo tập trung tháo gỡ khó khăn rào cản an toàn thực phẩm của các thị trường xuất khẩu các sản phẩm trái cây, rau, gạo, chè; xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm nông, lâm, thủy sản tại thị trường châu Âu. Tới đây, Bộ sẽ triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó chú trọng tổ chức lại sản xuất, nâng cao chất lượng nông sản, đáp ứng các tiêu chuẩn về sản xuất sạch như VietGAP, GlobalGAP. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng phối hợp chặt chẽ với các địa phương tập trung xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu nông sản, nhân rộng các mô hình sản xuất hữu cơ, đầu tư vào chế biến, chế biến sâu, xây dựng vùng nguyên liệu sản xuất có nguồn gốc rõ ràng. Đồng thời, tập trung khai thác tối đa những mặt hàng có thế mạnh còn nhiều dư địa xuất khẩu, như: thủy sản, đồ gỗ, rau, quả, gạo…

Trong thời gian tới, để nền nông nghiệp của Việt Nam phát triển mạnh và sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam có thể tiến sâu vào thị trường EU, Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Quốc Doanh yêu cầu cần tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm như phát triển ngành nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hóa lớn, áp dụng khoa học công nghệ đổi mới sáng tạo để tăng năng suất chất lượng hiệu quả và năng lực cạnh tranh; cải thiện, nâng cao đời sống người nông dân.

Phấn đấu đến năm 2030, nông nghiệp Việt Nam đứng trong top 15 nước phát triển nhất thế giới, trong đó ngành kinh tế nông sản đứng top 10 nước hàng đầu thế giới. Đặc biệt, Việt Nam phấn đấu là trung tâm chuyên sâu về nông sản thế giới.

Theo TTXVN