Thi tốt nghiệp THPT năm 2021 xong, ồn ào đáp án môn văn

Thí sinh thi môn ngữ văn tại điểm thi Trường THPT Nguyễn Hữu Thọ (TP Hồ Chí Minh)

Vậy với một đáp án "ồn ào", việc chấm thi sẽ căn cứ vào đâu, thí sính có được sự công bằng hay phải chấp nhận "may rủi" từ đáp án đó?

"Chênh"

Thầy Hồ Tấn Nguyên Minh, tổ trưởng tổ văn Trường THPT chuyên Lương Văn Chánh (tỉnh Phú Yên), cho rằng đề thi môn văn có rất nhiều bất cập. 

Thầy Minh liệt kê: "Câu 1, 2 phần đọc hiểu là câu hỏi ở mức nhận biết, nhìn vào là thấy ngay đáp án. Học sinh chỉ cần chép lại trong đoạn trích của đề thi mà không cần phải suy nghĩ gì nhưng đáp án lại để mỗi câu 0,75 điểm. Trong khi đó, câu 4 phần này là câu hỏi ở mức độ cao hơn, đòi hỏi các em phải suy nghĩ kỹ mới có thể làm được thì đáp án lại để 0,5 điểm. 

Như vậy, cấp độ tư duy càng cao thì số điểm càng thấp. Đây là một cách làm không khoa học. Nếu muốn học sinh có điểm thì có thể giảm độ khó câu 3, 4 xuống để học sinh dễ làm".

Hay trong câu 3 trong phần đọc hiểu một đoạn trong văn bản "Bí mật của nước", yêu cầu học sinh "Những câu văn giúp anh/chị hiểu gì về dòng chảy của nước và cuộc sống con người?". Đáp án áp đặt học sinh vào 3 ý: dòng chảy của nước chậm rãi, hiền hòa; cuộc sống của con người thanh bình, yên ả; dòng chảy của nước và cuộc sống con người gắn bó, hài hòa. Theo thầy Minh, có sự chênh lệch lớn.

"Rõ ràng có một sự "chênh" giữa câu hỏi và đáp án. Những ý trên trong đáp án chỉ có thể dùng để trả lời cho câu hỏi "Trong những câu văn trên, dòng chảy của nước và cuộc sống con người được thể hiện như thế nào?" chứ không thể dùng để trả lời cho câu hỏi nêu ra trong đề. Đề yêu cầu nói về dòng chảy của nước và cuộc sống con người. Biên độ của đề rộng hơn. Với yêu cầu ấy, học sinh có thể trả lời theo nhiều hướng khác nhau, có thể vượt ra ngoài đoạn văn. Đáp án như vậy sẽ áp đặt, "đóng khung" suy nghĩ của học trò" - thầy Minh phân tích.

Tương tự, khi nhìn đề thi môn văn và cầm trên tay đáp án chính thức của Bộ Giáo dục và Đào tạo, cô N.T.T.H., giáo viên văn một trường THPT chuyên ở TP Hồ Chí Minh, nhận định đáp án đọc qua thì không sai, nhưng quá chung chung. 

Cô H. nói: "Với đáp án này, hứa hẹn ai muốn chấm sao thì chấm. Tôi nghĩ cơ bản là từ đề, đề ngay từ đầu đã có vấn đề. Nhưng đề thi tôi cảm giác đã "an bài". Nhìn đáp án thấy khá rõ tinh thần "nhân đạo" đối với học sinh khi phần lớn câu trả lời đều ở mức khái quát, chung chung. Nghĩa là học sinh viết sao miễn phù hợp với tinh thần đáp án và hợp lý là có điểm. 

Đơn cử như đáp án câu 3 phần đọc hiểu, nghĩa là mỗi học sinh có thể hoàn toàn hiểu theo mỗi cách. Hay đáp án phần nghị luận xã hội, mục c mới chỉ thể hiện một phương diện của vấn đề (ý nghĩa đối với đời sống xã hội), còn những phương diện khác chưa thấy đề cập (đối với cá nhân, hoặc đặt trong hoàn cảnh cụ thể...). Vậy học sinh trả lời ở phương diện khác thì sao?".

Đáp án chính thức môn ngữ văn của Bộ Giáo dục và Đào tạo ở phần đọc hiểu được giáo viên cho là thang điểm chưa phù hợp

Đóng

Cô N.T.M., giáo viên văn một trường THPT ở quận Bình Thạnh, TP Hồ Chí Minh, lo lắng: "Nhìn vào đáp án, thấy ngay là sẽ gây khó khăn cho người chấm khi việc hiểu của học sinh khác nhau, khả năng diễn đạt của học sinh khác nhau, cấp độ ý mà học sinh trình bày cũng khác nhau. Vậy thang điểm nào để phân cấp cho học sinh. Và đòi hỏi cơ bản đối với học sinh trung bình phải trả lời được là gì? 

Chấm như đáp án thì dễ thấy hiện tượng "chém gió" là có điểm. Lệch 0,5 điểm đã có em đậu em rớt, huống hồ thang điểm 0,5 - 2 điểm. Tới đây khi có điểm sẽ có những thất vọng từ học sinh làm bài sâu, tư duy; những bất ngờ điểm cao từ các em học đối phó".

Cô K.P., một giáo viên THPT của Hà Nội, nhận xét: "Kỹ năng đọc hiểu, kỹ năng làm văn đều được giáo viên dạy kỹ, nên với đề văn này, phần lớn các con cũng sẽ nói được, ít nhất là chạm được đến ý đưa ra trong đáp án. Nhưng tôi khá băn khoăn, vì với đáp án đóng như thế này, nếu việc chấm cũng đếm ý cho điểm thì sẽ dễ bỏ sót những bài viết thực sự tốt, thể hiện năng lực của thí sinh. 

Tôi ví dụ ở câu 3 phần đọc hiểu, câu hỏi thì rộng nhưng đáp án lại sơ sài. Trên thực tế sẽ có những thí sinh đề cập đến các khía cạnh đa dạng hơn, sâu hơn nhưng có thể lại không có điểm vì không chạm đến ý được đưa ra trong đáp án. Trong khi "Dòng chảy của nước và cuộc sống của con người" không chỉ có chậm rãi, hiền hòa, thanh bình, yên ả như đáp án đã nêu. Đáp án cần mở hơn để chấp nhận những diễn đạt tương đương của thí sinh".

Cũng theo cô K.P., câu hỏi trong đề vốn đã gây băn khoăn cho giáo viên khi ép thí sinh hiểu về "sống cống hiến" một cách gượng gạo. Trong khi người "đọc hiểu" đoạn ngữ liệu sẽ hình dung đến các giá trị khác trước khi liên tưởng đến "cống hiến".

Vì thế những thí sinh có năng lực tốt khi làm phần này có thể cũng bắt đầu từ những liên tưởng gần hơn, rồi mới đến "cống hiến". Với các đề mở, lẽ ra cần chấp nhận cả suy nghĩ trái chiều, phản biện của thí sinh - đó là cách để kiểm tra các năng lực cần thiết để các em bước ra cuộc sống: khả năng quan sát, tư duy độc lập, khả năng phản biện, lập luận... Chứ nếu cứng nhắc sẽ chỉ khiến sản phẩm của dạy học văn là những con vẹt, sao chép, copy suy nghĩ của thầy cô.

Theo Tuổi trẻ