Thăm nhà tưởng niệm nhạc sĩ Đỗ Nhuận

Bức tượng bán thân nhạc sĩ Đỗ Nhuận trưng bày tại nhà lưu niệm

Về thăm nhà tưởng niệm nhạc sĩ Đỗ Nhuận ở thôn Hoạch Trạch, còn gọi là làng Vạc ở xã Thái Học (Bình Giang), chúng tôi bất giác nhớ về những câu hát đầy thiết tha mơ ước về làng quê yên bình đã được nhạc sĩ sáng tác năm 1968 trong hoàn cảnh đất nước còn chìm trong chiến tranh khói lửa: Mùa xuân đã tới, quê hương chúng tôi/ Mía ngọt chè xanh, bông trắng lưng đồi...

Chỉ ít năm sau đất nước hoàn toàn độc lập, toàn xã hội chung tay xây dựng quê hương, đất nước đẹp tươi như lời bài hát năm nào. Và ở làng Vạc yên bình nơi quê hương ông, tháng 12.2022, Nhà lưu niệm nhạc sĩ Đỗ Nhuận đã được khánh thành.

Ngôi nhà tọa lạc trong một ngõ nhỏ trên mảnh đất của gia đình nhạc sĩ, bên cạnh ngôi nhà là nhà thờ họ Đỗ của dòng họ nhạc sĩ Đỗ Nhuận. Ông Đỗ Văn Tề, em họ của nhạc sĩ cho biết: Nhà tưởng niệm vốn là ngôi nhà của gia đình nhạc sĩ được xây dựng cách đây hàng chục năm, được trên cấp kinh phí và tôn tạo trong năm 2022.

Ngôi nhà ngói 5 gian hiên tây vốn có của gia đình, hệ mái theo kiến trúc truyền thống với vì kèo, hoành, rui, đấu sen, thượng lương bằng gỗ khá đẹp. Bên nhà lưu niệm là khu vực tiếp khách đến tham quan nghỉ chân, uống nước, cạnh đó là giếng nước, hàng cau, cây cảnh xanh mát, mở ra không gian yên bình chốn quê nhà.

Bên trong ngôi nhà trưng bày hàng trăm hiện vật gắn bó với tuổi thơ, cuộc đời hoạt động cách mạng và cống hiến cho âm nhạc của Đỗ Nhuận.

Nhạc sĩ Đỗ Nhuận sinh ngày 10.12.1922 tại làng Vạc . Tuổi thơ ông lớn lên tại Hải Phòng, được tiếp xúc với những nhân vật đem đến cho ông niềm đam mê âm nhạc. Đến năm 14 tuổi, ông tự học âm nhạc dân tộc và sử dụng thành thạo nhiều nhạc cụ như sáo trúc, tiêu, đàn nguyệt, đàn tứ, đàn bầu. Năm 18 tuổi, ông sáng tác ca khúc đầu tay “Trưng Vương”. Ca khúc ngay sau đó đã được phổ biến rộng rãi trong giới thanh niên học sinh. Những hình ảnh về giai đoạn này được tái hiện trong 1 khu vực, giúp du khách tham quan hình dung ra không gian sống của nhạc sĩ, nơi vun đắp tâm hồn âm nhạc đầy rung cảm, tha thiết với đất nước, con người nơi ông.

Từ năm 1941, khi ông bắt đầu tham gia hoạt động cách mạng, in truyền đơn chống Pháp, treo cờ đỏ sao vàng tại ga Phú Thái, bị bắt giam vào các nhà tù Hải Dương, Hỏa Lò, Sơn La. Đây là giai đoạn người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa văn nghệ sáng tác nhiều ca khúc cách mạng gây ấn tượng mạnh mẽ như “Chiều tù”, “Côn Đảo”, “Hận Sơn La”, “Tiếng gọi tù nhân”, “Viếng mồ tử sĩ”, “Du kích ca”… Giai đoạn 1951-1954, ông tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ, sáng tác bộ 3 hành khúc bất hủ “Hành quân xa”, “Trên đồi Him Lam” và “Chiến thắng Điện Biên”. Nhà tưởng niệm lưu giữ được nhiều bản thảo âm nhạc viết tay quý giá trong các giai đoạn này.

Những giai đoạn sau của cuộc đời nhạc sĩ cũng được tái hiện đầy đủ trong các khu vực trưng bày của nhà tưởng niệm như giai đoạn học tập âm nhạc tại Nhạc viện Tchaikovsky - Matxcova; giai đoạn ông là Tổng thư ký đầu tiên của Hội Nhạc sĩ Việt Nam; những phần thưởng cao quý ông được Đảng và Nhà nước trao tặng… Nhạc sĩ Đỗ Nhuận đã được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I (năm 1996).

Trong suốt sự nghiệp sáng tác, ông cho ra đời gần 100 tác phẩm thuộc các thể loại ca khúc, nhạc kịch, nhạc khí, kịch múa rối, nhạc nền cho phim… Ông là một trong những nhạc sĩ tiên phong của âm nhạc cách mạng, cánh chim đầu đàn của nền tân nhạc Việt Nam. Nhà lưu niệm đã lưu giữ nhiều hiện vật, tư liệu quý như đàn piano ông sử dụng đến lúc qua đời, tấm băng tang nhạc sĩ Đỗ Nhuận đeo trong thời gian Quốc tang Chủ tịch Hồ Chí Minh, máy ảnh ông sử dụng trong thời gian học tập tại nước ngoài, con dấu, máy đo tốc độ âm nhạc, một số huân, huy chương…

Kế thừa truyền thống gia đình, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, con trai nhạc sĩ Đỗ Nhuận trở thành niềm tự hào của quê hương Hải Dương. Hiện nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân là Chủ tịch Liên hiệp Các hội văn học nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam. 

Lưu giữ những giá trị văn hóa, nghệ thuật quý báu của một người con xứ Đông tài hoa, nhà tưởng niệm nhạc sĩ Đỗ Nhuận tại Hải Dương là điểm đến thú vị trên hành trình khám phá mảnh đất và con người xứ Đông, nơi giàu trầm tích văn hóa đã góp phần dung dưỡng những người con tài hoa, đóng góp vào sự phát triển mạnh mẽ của nền văn hóa dân tộc. 

VIỆT QUỲNH