Phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương

Đền Cao An Phụ nằm trên đỉnh núi cao nhất dãy An Phụ

Mảnh đất Kinh Môn hội tụ muôn hình sông thế núi với những sử thoại bi hùng, những địa danh gắn liền với tên tuổi của nhiều danh nhân nước Việt đã đi vào huyền thoại. Ngoài cảnh quan thiên tạo kỳ thú, quần thể danh lam thắng cảnh An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương còn được biết đến với những giá trị hiếm có về lịch sử, văn hóa, là niềm tự hào của Hải Dương, mảnh đất xứ Đông văn hiến.

Vùng đất nhiều di sản văn hóa

Điểm nhấn của quần thể di tích An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương là đền Cao An Phụ thuộc xã An Sinh nằm trên đỉnh núi cao nhất của dãy An Phụ. Tương truyền đền Cao An Phụ được xây dựng vào thời Trần (thế kỷ XIII), thờ An Sinh Vương Trần Liễu - thân phụ của Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn. Trong khuôn viên đền còn có chùa Tường Vân thờ Phật và Phật hoàng Trần Nhân Tông - người sáng lập ra thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.

Thấp hơn đền An Phụ chừng 50 m và cách khoảng 300 m ra phía trước là tượng đài Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn bằng đá cao gần 13 m đứng tay tỳ đốc gươm, tay cầm cuốn thư, mắt hướng ra nơi biên ải phía đông bắc của Tổ quốc. Khu vực tượng đài còn có bức phù điêu bằng đất nung dài 45 m, cao 2,5 m, gồm 265 viên gốm ghép lại, mô tả cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông của quân và dân Đại Việt do những nghệ nhân gốm sứ ở làng Cậy (Bình Giang) tham gia chế tác.

Di tích Kính Chủ nổi tiếng bởi danh thắng kỳ thú. Động Kính Chủ đã được xếp vào một trong sáu động đẹp nhất của nước Nam. Động nằm ở sườn nam dãy núi đá vôi Dương Nham (xã Phạm Mệnh) sừng sững những ngọn đá hình mũi mác, qua 36 bậc đá mở ra thăm thẳm với 3 cửa hang lớn. Với cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, động được người xưa tạo thành chùa thờ Phật. Ở bên trái động có bốn chữ lớn “Vân Thạch thư thất” (Nhà sách Vân Thạch) là nơi đọc sách của Phạm Sư Mạnh, một vị quan giữ chức Nhập nội hành khiển tri khu mật viện sự, nổi tiếng là người có tài năng đức độ thời Trần. Từ động chính, men theo vách núi cheo leo lên miếu Tiên, du khách được đắm mình vào thiên nhiên cây cỏ, phóng tầm mắt xuống vùng làng mạc, sông nước bao la. Dưới chân núi là hang Ngũ Nước với 5 cửa động, bên trong có các thạch nhũ cùng nước trong vắt, nhỏ tí tách. Ở Kính Chủ còn có nhiều hang động độc đáo như hang Vang, hang Luồn, hang Tiên Sư... gắn liền với những câu chuyện huyền sử bất tận.

Kính Chủ còn hấp dẫn bởi 47văn bia độc nhất vô nhị được tạc trực tiếp vào vách đá. Đáng chú ý là tấm bia hình chữ nhật nằm ngang trên nóc động khắc thơ của vua Lê Thánh Tông (1442 - 1497), chủ súy hội Tao Đàn nhân chuyến ông đến thăm nơi này.

Nhẫm Dương (xã Duy Tân) là nơi thắng tích với núi non kỳ vỹ, vách đá lô nhô cùng hàng chục hang động mê hoặc du khách như động Thánh Hóa, động Tĩnh Niệm, hang Chiêng, hang Trống, hang Tối... Các hang động này lưu giữ những hiện vật của thời tiền sử được giới khảo cổ học đặc biệt quan tâm. Tại động Thánh Hóa sau chùa, năm 2000 đã tìm thấy nhiều xương voi, tê giác, khỉ, lợn rừng, đặc biệt là xương vượn người hóa thạch, tổng cộng 17 loài động vật thuộc kỷ Đệ tứ, cách chúng ta 3-5 vạn năm. Ngoài ra còn phát hiện nhiều xương người dính vào thành động đã bị thạch nhũ bám kín thuộc về thời kỳ tiền sử cách chúng ta hàng vạn năm. Đây là lần đầu tiên Hải Dương phát hiện được một địa điểm có xương răng hóa thạch. Cho đến nay, trong cả nước mới chỉ phát hiện được một số địa điểm có hóa thạch tương tự nhưng phần lớn nằm ở vùng rừng núi phía tây và phía bắc. Nhẫm Dương là địa điểm gần với biển nhất, thể hiện bước tiến quan trọng của người tiền sử trong quá trình chinh phục tự nhiên.

Nơi đây còn có ngôi chùa cổ được xây dựng từ thời Trần (1225 - 1400), là chốn tổ thiền phái Tào Động, từng góp phần chấn hưng Phật giáo Việt Nam. Chùa còn bảo lưu được 2 tháp đá thời Lê chứa xá lỵ đệ nhất tổ thiền sư Thủy Nguyệt và đệ nhị tổ Tông Diễn.

Khai thác tiềm năng du lịch

Hình thành và phát triển trong không gian văn hóa lâu đời của cộng đồng cư dân vùng đồng bằng Bắc Bộ, quần thể An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương là đại diện cho giá trị lịch sử, văn hóa, danh thắng điển hình vùng Đông Bắc. Đây từng là căn cứ quân sự hiểm yếu, cầu nối chính trị, kinh tế, văn hóa, tôn giáo giữa kinh đô Thăng Long với Biển Đông và các quốc gia lân bang. Nơi đây cũng gắn liền với lịch sử chống ngoại xâm trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc như chống quân xâm lược Nguyên Mông (thời Trần), chống quân xâm lược Minh (thời Lê), 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ...

Động Kính Chủ nổi tiếng với những văn bia được tạc vào vách đá

Quần thể An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương còn là những di tích tôn giáo, tín ngưỡng điển hình chứa đựng những cơ sở Phật giáo nổi bật như chùa Tường Vân (An Phụ), chùa Dương Nham (Kính Chủ), chùa Nhẫm Dương, thuộc dòng thiền Trúc Lâm và dòng thiền Tào Động. Đây là các dòng Phật giáo đã góp phần không nhỏ vào các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Cùng với Côn Sơn - Kiếp Bạc (Chí Linh), Yên Tử, khu di tích nhà Trần (Quảng Ninh), quần thể An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương là một trong những trung tâm văn hóa, Phật giáo lớn tiêu biểu, đặc sắc của Đại Việt thời Trần và một số thời kỳ lịch sử sau này ở vùng Đông Bắc của Tổ quốc.

Ngoài ra, quần thể An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương còn có giá trị đặc biệt về cảnh quan và khảo cổ học. Đây đều là các di tích có thiên nhiên kỳ thú. Ẩn sâu trong lòng núi đá là hàng loạt hang động với những nhũ đá hàng triệu năm tuổi nguyên sơ. Hệ động vật cũng rất phong phú với các loài như sáo, dơi, khỉ, trăn, rắn, ốc núi… Thực vật có nhiều cây thảo dược quý có thể dùng làm thuốc chữa bệnh. Khai quật khảo cổ học tại hang động núi Nhẫm Dương phát lộ mật độ di vật dày đặc và quý hiếm...

Với những giá trị đặc biệt đó, ngày 22.12.2016, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định xếp hạng di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quần thể An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương là di tích quốc gia đặc biệt. Đây là niềm vinh dự, tự hào của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Hải Dương nói chung và của huyện Kinh Môn nói riêng.

Để phát huy giá trị của di tích quốc gia đặc biệt, thời gian tới, các cấp, các ngành của tỉnh Hải Dương tiếp tục quan tâm giữ gìn, tôn tạo cảnh quan, môi trường các di tích này. Tỉnh huy động nguồn lực để ưu tiên đầu tư về hạ tầng giao thông, nhằm tạo sự kết nối giữa các di tích trên địa bàn huyện Kinh Môn và với quần thể di tích quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc để tạo nên tuyến du lịch tâm linh, di tích, thắng cảnh. Xây dựng ngay và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch tổng thể quần thể di tích. Trên cơ sở quy hoạch tổng thể, phê duyệt các nhóm dự án thành phần tạo tiền đề cho việc phát triển du lịch trong tương lai và tiếp tục tôn vinh những giá trị lịch sử, văn hóa, danh thắng của di tích quốc gia đặc biệt An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương.