"Nội tướng" - Một cách nhìn nhân vật lịch sử

Lâu rồi tôi mới được đọc một cuốn tiểu thuyết lịch sử mà nhân vật chính gắn kết cả sinh mệnh cuộc đời với một bậc anh hùng cái thế lỗi lạc. Thân phận nhân vật đó tuy bị giản lược chìm lấp trong dòng sử liệu chính thống nhưng lại có “đời sống” huyền sử, giai thoại thần phả khá phong phú trong nhân gian xứ Thanh. Có lẽ vì lý do trên mà tác giả Lê Ngọc Minh đã đặt cho cuốn tiểu thuyết của mình cái tên "Nội tướng" chăng?

"Nội tướng" (Nhà xuất bản Hội Nhà văn năm 2018) viết về Quốc mẫu Thần phi Trịnh Thị Ngọc Lữ, người vợ cả của Đức Thái Tổ Cao Hoàng đế Lê Lợi. “Nội tướng” là “nhũ danh” mà Lê Lợi phong tặng cho người vợ tào khang của mình từ thuở mới cưới. Rồi với “danh phong” đó, Ngọc Lữ thực đáng là một nội tướng gắn bó với sự nghiệp của vị Anh hùng giải phóng dân tộc Lê Lợi trong suốt quãng thời gian cam go và hào hùng của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn cho đến khi ông đăng quang ngôi báu. Đến tận trước lúc băng hà, ông vẫn gọi: “Ngọc Lữ, nội tướng của ta!”. Nhưng rồi vì sao mà nghị lực, công lao, đức tin của một vị nội tướng được làm vợ đức vua khai mở triều đại hậu Lê từ buổi hàn vi đến khi ở ngôi mẫu nghi thiên hạ lại lâm vào cảnh oan khiên thất sủng trước lúc Lê Thái Tổ chết có mười hai ngày? Đó là một câu hỏi còn để ngỏ của lịch sử và trong tác phẩm "Nội tướng", nhà văn Lê Ngọc Minh đã cố gắng góp những lời kiến giải tâm huyết.

Ngay từ những dòng mở sách đã lôi cuốn bạn đọc bởi câu văn hết sức tinh tế miêu tả dồn dập những rung động đầu đời của chàng trai trẻ, cậu Rốt - Lê Lợi, con trai chủ sự đất Lam Sơn với người con gái đẹp Trịnh Thị Ngọc Lữ, ái nữ của hào trưởng đất Bái Đô Trịnh Quốc Hoàn, nơi chàng đến thụ giáo đại danh sư Minh Quang. Giữa hàng trăm sĩ tử bầu rượu túi thơ, văn chương, võ nghệ siêu quần của Trường Bái Đô chuyên luyện văn, học võ có tiếng trong vùng, cô gái từng đánh tiếng kén chồng ba năm đã phải lòng chàng trai Lê Lợi, kém nàng hai tuổi. Qua ngòi bút của nhà văn, mối tình Ngọc Lữ, Lê Lợi đã hiện lên thật mãnh liệt mà trong sáng, lay động. 

Với "Nội tướng", Lê Ngọc Minh đã dồn nhiều tâm sức dựng truyện, sáng tạo tình huống, chi tiết thật đặc biệt, có phần huyền ảo tâm linh, mà cũng rất đời thường để xây dựng nhân vật Trịnh Thị Ngọc Lữ một cách toàn vẹn từ nhan sắc đến phẩm giá. Được ông bà hào trưởng Lê Khoáng tin trao chiếc chìa khóa cơ nghiệp gia truyền bằng vàng gìn giữ thôn ổ họ Lê đất Lam Sơn, nàng đã toàn tâm toàn ý với chức phận và bổn phận thiêng liêng đó. Không chỉ là người vợ hiền thục, đảm đang, quán xuyến mà Ngọc Lữ còn sát cánh động viên, khích lệ, giúp Lê Lợi khơi ngọn lửa nhỏ thổi bùng thành ngọn lửa lớn, để có Hội thề Lũng Nhai năm 1416 và cuộc khởi nghĩa Lam Sơn năm 1418. Với vai trò là hậu phương, là nội tướng, nàng âm thầm đem đầy tớ gia nhân đi học cách dệt thổ cẩm làm quân trang, quân phục cho nghĩa sĩ. Nàng đã cất công đi tìm người thợ già Kẻ Rị rèn gươm báu và sẵn sàng nhảy vào lửa  tạo “nhân khí” để rèn đúc gươm thiêng Đại Định. Nàng đã khéo léo giữ được Nguyễn Trãi ở lại căn cứ làm quân sư cho Bình Định Vương để từ ngay buổi đầu dựng cờ, nghĩa quân Lam Sơn đã có cặp đôi thủ lĩnh hoàn hảo:  "Lê Lợi vi quân, Nguyễn Trãi vi thần”. Khi mộ tổ họ Lê đất Lam Sơn bị bọn quân tướng nhà Ngô, Sơn Thọ-Mã Kỳ ở thành Tây Giai tập kích đào, cướp, nàng đã mưu trí cùng các nữ gia nhân Lam Thu, Lam Đông giành lại được… Bản chất của tình yêu là không san sẻ, Ngọc Lữ cũng có buồn khi phải chia nhường chồng mình với hai người phụ nữ khác mà chính tay nàng dàn xếp cưới về. Đó là vì nàng đã tiên liệu được đại cục của cuộc khởi nghĩa, tiền đồ kinh bang tế thế của chồng. Đó còn là bổn phận, số phận của người được làm vợ vua thời phong kiến. Mọi công việc từ chuyện chăm lo chồng con, chăm nuôi con chồng, chăm lo gia đình nhà chồng đến cả trang Lam Sơn rộng lớn, làm hậu phương vững chắc cho cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, đến sự nhún nhường, bao dung trước bất cứ một lời gièm pha, đồn đại nào về bản thân, về con trai cả Tư Tề khi nàng được lên ngôi cao, Ngọc Lữ đều đã thực hiện đúng như lời cha mẹ căn dặn trước khi về nhà chồng: “Chín nhường mười nhịn thì ai cũng thương, đi cửa nào cũng lọt con gái nhé”. Thế mà trước cái chết của Lê Thái Tổ có mười hai ngày, Quốc vương Lê Tư Tề bị tước hết binh quyền. Cuộc đời của Thần phi, Quốc mẫu Trịnh Thị Ngọc Lữ, mẹ của vị nguyên Quốc vương cũng theo đó mà gánh theo bao hệ lụy, đến nỗi chính sử chỉ chép về đức bà: “Thần phi Trịnh Thị Lữ, người trang Bái Đê, huyện Lôi Dương, sinh ra quận vương Tư Tề. Mất vào năm Thái Hòa (1443-1453) đời vua Nhân Tông".

Bên cạnh nhân vật lịch sử Trịnh Thị Ngọc Lữ, nhân vật Lê Lợi đã tham gia vào tiểu thuyết "Nội tướng" một cách quán xuyến và chi phối cốt truyện. Đó là chân dung một vị Anh hùng giải phóng dân tộc có cuộc sống đời thường dân dã mà phong phú… Vậy nên cuốn tiểu thuyết “không chỉ là câu chuyện trong nhà của Quốc mẫu mà nó ôm trùm sự nghiệp vĩ đại của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, cuộc kháng chiến chống xâm lược Minh mười năm liền của dân tộc ta với những tên tuổi chói sáng…”.

Đọc "Nội tướng", tôi còn thấy nhà văn Lê Ngọc Minh có thế mạnh đưa những kiến văn của các bậc thánh hiền, danh sĩ vào ngôn ngữ giao tiếp của các nhân vật một cách uyển chuyển. Bút pháp này làm cho phông tiểu thuyết vừa có “không khí” lịch sử, vừa tôn vinh thêm tầm vóc nhân vật. Nhớ lại hơn hai năm trước, chúng tôi cùng hơn chục nhà văn trong đó có Lê Ngọc Minh tham gia trại viết của Báo Văn nghệ tại TP Sầm Sơn (Thanh Hóa), sau đó đi thực tế ở các vùng miền nổi tiếng của xứ Thanh. Mỗi người đều thu nạp và gặt hái được ít nhiều công quả nghệ thuật. Nhận được "Nội tướng" của “đồng môn” Lê Ngọc Minh gửi tặng, tôi háo hức đọc và ghi lại cảm nhận tức thời với tấm lòng trân quý giới thiệu đến bạn đọc cùng lời thưa, đây là cuốn tiểu thuyết lịch sử hấp dẫn, dễ đọc và đọc xong khiến đầu óc không bứt ra được sự ngẫm ngợi... 

NGUYỄN THU HẰNG