Vải thiều Hải Dương nói chung và Thanh Hà nói riêng là loại vải đặc biệt, khác hẳn với vải thiều ở nơi khác. Dưới đây là một số điểm đặc biệt của vải thiều Thanh Hà:
Hiện nay, vải thiều Thanh Hà đã được ươm, chiết trồng ở nhiều tỉnh, thành phố. Dù vậy, quả vải trồng ở Thanh Hà vẫn là ngon nhất.
Do được bồi đắp bởi phù sa của các con sông Văn Úc, Thái Bình, sông Hương và sông Rạng nên mảnh đất Thanh Hà nổi tiếng với nhiều hoa thơm trái ngọt. Với hơn 200 năm hình thành và phát triển, giống vải tốt gặp đất phì nhiêu đã tạo ra quả vải thiều Thanh Hà thơm ngon, ngọt lịm, không loại vải ở đâu có thể sánh được.
Vải Hải Dương nói riêng và Thanh Hà nói chung có một số loại như vải u trứng, u hồng, tàu lai, vải thiều chính vụ.
Vải u trứng cho thu hoạch sớm nhất, trước khi thu hoạch vải thiều chính vụ tầm 1 tháng. Vải u trứng thuộc giống vải lai, quả tròn to vỏ mịn. U trứng có vị chua chua ngọt ngọt rất dễ ăn. Vì là vải đầu mùa nên giá khá cao, người nông dân dễ bán. Tuy nhiên, khả năng đậu thành vải chùm của giống vải này chưa cao.
Vải u hồng hay còn gọi là vải nhỡ là giống chín sớm, sau vải u trứng khoảng 2tuần. Quả vải có hình trái tim, cuống quả sâu xuống dưới, quả vải nhô cao nên khi bổ theo chiều dọc quả thì mép trên có hình chữ U. Giống vải u hồng thuộc nhóm giống có quả to trung bình, khối lượng 30 - 35 quả/kg. Khi chín vỏ quả mỏng, có màu hồng đỏ tươi, phần cuối quả màu vàng hoặc xanh sáng. Quả khi còn xanh hơi chua, khi chín quả ngọt vừa. Tỷ lệ cùi chiếm khoảng 60%.
Vải tàu lai thuộc nhóm chín sớm, sau vải u hồng. Quả chín sớm hơn vải thiều chính vụ từ 7 - 10 ngày. Quả vải tàu lai to tròn, khối lượng quả trung bình 35-40 quả/kg. Vải tàu lai có gai to và lì. Thời gian bảo quản quả tươi có thể kéo dài hơn so với giống khác từ 1-2 ngày.
Người dân bản địa chia sẻ vải thiều Thanh Hà chính gốc thường nhỏ, tròn hơn, quả có vỏ màu hồng nhạt, sờ hoặc nhìn phần gai vỏ bao giờ cũng lì hơn quả vải trồng ở nơi khác. Nhìn cả chùm quả, cuống quả vải Thanh Hà đều và mềm hơn. Khi bóc, quả vải thiều Thanh Hà có mùi thơm, không để nước dính tay, cùi giòn, có màu trắng trong chứ không trắng đục. Khi thưởng thức quả vải có vị ngọt lịm, thanh mát, giữa phần cùi và phần hạt không có lớp màng màu nâu, chát như vải ở nơi khác. Hạt vải thiều Thanh Hà thường nhỏ, có màu nâu sẫm, nhiều quả vải hạt rất nhỏ chỉ bằng hạt đỗ. Nhờ chất đất sét ở tầng sâu kết hợp với đất phù sa màu mỡ được bồi tụ nhiều năm khiến quả vải ở Thanh Hà ngon, ngọt hơn ở những nơi khác.
MINH HỒNG (tổng hợp)