Máu tim anh đã nhuộm hồng sắc nắng

Càng lùi về sau cuộc chiến tranh chống ngoại xâm của đất nước, nhất là hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, cảm hứng sáng tạo về đề tài thương binh, liệt sĩ dường như cũng vơi giảm dần, nhường chỗ cho các vấn đề thế sự, nỗi đau phận người giữa chênh chao cuộc sống thường ngày trong giai đoạn hội nhập mới của đất nước. May thay, giữa nhiều bài thơ không được dành nhiều năng lượng sáng tạo ấy, trong mảng thơ của một tỉnh vùng cao nguyên như Đắk Lắk, tôi đã bắt gặp một thi phẩm viết ra giữa cuộc sống thời bình mà nhuộm máu hy sinh bằng một cảm xúc chân thành và một kỹ thuật thơ nhuần nhuyễn. Một ngày không chiến tranh đã gieo vào hồn bạn đọc một tiếng lòng oán thán, một nỗi niềm xót xa và thương cảm cho người lính nằm xuống nơi mảnh đất biên cương.

Bài thơ bộc lộ chân thành về mặt cảm xúc khi diễn tả được sự hy sinh của một người lính trong thời bình. Theo thời điểm sáng tác năm 1994 của tác phẩm, nghĩa là đất nước đã bước sang một giai đoạn hòa bình khá lâu rồi, vậy mà máu vẫn đổ xuống. Bằng cách mở đầu thật nhẹ nhàng nhưng đầy ý tứ, Phạm Doanh đã luyến láy lại cụm từ "một ngày" như một điệp khúc nhằm khẳng định cái phi lý, cái không thể tin được, cái làm cho mọi người phải bất ngờ, thảng thốt: "Một ngày không chiến tranh/ Khí tượng báo một ngày trong trẻo lắm". Lời thơ tự sự mà chứa bao triết lý về đời sống nhân sinh:

Cha đi bừa đồng sâu
Mẹ và chị hái dâu
Em ủ mạ cho mùa gieo thẳng...

Song chưa dừng lại ở đó, như một nhà thiết kế sân khấu có tài dựng cảnh, nhà thơ Phạm Doanh điểm xuyết thêm trên cái nền không gian làng quê người lính với vẻ đẹp của bầu trời xanh bất tận, một vẻ đẹp bình thường, đơn sơ để khắc sâu thêm sự bình yên từ cảnh vật đến con người:

Trời xanh, xanh bất tận
Đâu đẹp bằng quê anh?

Một câu hỏi tu từ thật hay, hỏi nhưng là để khẳng định cái vẻ đẹp bình yên của quê hương người lính. Nào đã có điều gì chẳng lành dự báo trước về sự bất trắc mà người lính phải đón nhận sau này đâu! Chính trên cái nền của cảnh vật thanh bình, tươi đẹp và cuộc sống con người lao động hiền hòa nơi mảnh đất quê hương, nhà thơ đã chuẩn bị cho một "kíp nổ" bắt đầu. Tứ thơ độc đáo, sự òa vỡ cảm xúc và tác động đến người đọc cũng nằm ở chỗ đó.

Để có được cuộc sống bình yên nơi hậu phương ấy, nơi rừng biên giới khắc nghiệt, người lính biên phòng phải đối diện với gian lao, vất vả, phải "mật phục điều tra/ ghì khẩu súng trong tay với cơn sốt rừng già". Nguy hiểm hơn, đau đớn hơn khi "những viên đạn hận thù còn ẩn trong kẽ lá/ hướng theo anh như vắt hướng theo người" giữa một ngày tưởng chừng như bình yên, không có chiến tranh:

Người ta nào biết đâu
Nơi rừng khộp khô cằn biên giới
Anh đang phải leo đèo lội suối
Mật phục tuần tra
Ghì khẩu súng trong tay với cơn sốt rừng già
Người ta nào biết đâu
Chốn biên thùy hoang dã
Những viên đạn hận thù còn ẩn trong kẽ lá
Hướng theo anh như vắt hướng theo người

Một lần nữa để đẩy lên cao trào của bi kịch đau thương, nhà thơ đã lặp lại vẻ đẹp thanh bình của một ngày trong trẻo lắm. Người đọc như đang trôi trong một không gian của vòm trời lá đỏ, bỗng kinh hoàng và giật mình nghe tiếng "ác điểu rít lên thù hận" khi người lính đã lấy ngực mình che chở cho hậu phương có được cuộc sống yên bình, hạnh phúc. Và anh ngã xuống: "Máu tim anh đã nhuộm hồng sắc nắng" giữa một ngày không có chiến tranh. Chính cách viết gợi cảm của tác giả đã phần nào làm giảm bớt nỗi đau thương, mất mát về những hy sinh mà hình tượng người lính biên phòng cũng là nguyên mẫu từ liệt sĩ Trần Văn Tài thể hiện trong bài thơ.

Bằng một hình mẫu có thật ngoài đời, một cảm xúc chân thành kết hợp với một bút pháp nhuần nhuyễn từ nhiều thủ pháp nghệ thuật khác nhau, Một ngày không chiến tranh của nhà thơ Phạm Doanh thật sự đã để lại nhiều ấn tượng đối với người đọc về những chiến công và hy sinh thầm lặng của người lính biên phòng trong cuộc sống hiện nay, góp phần giữ vững bình yên cho đất nước, cho cuộc sống của mỗi người dân đất Việt.

LÊ THÀNH VĂN