Lịch sử tỉnh Hải Dương - bộ thông sử xứng tầm vị thế xứ Đông

Bộ Lịch sử tỉnh Hải Dương dự kiến ra mắt ngày 1.3.2022

Đáp ứng lòng mong đợi

Trong tiến trình lịch sử dựng nước và giữ nước, mảnh đất, con người xứ Đông đã có nhiều cống hiến to lớn và quan trọng. Đây là vùng đất có lịch sử lâu đời, giàu truyền thống văn hóa và cách mạng, là một trong những cái nôi của nền văn minh sông Hồng, của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Hải Dương vừa mang những đặc điểm chung, vừa tạo được cho mình một bản sắc xứ Đông độc đáo. Thế nhưng, Hải Dương chưa có một bộ thông sử xứng tầm với vị thế của tỉnh trong lịch sử dân tộc. Vì vậy, UBND tỉnh đã phê duyệt Đề án biên soạn Lịch sử Hải Dương (từ khởi thủy đến năm 2015).

Nhiều năm công tác trong cơ quan Nhà nước và quan tâm tìm hiểu lịch sử địa phương nhưng trên giá sách của mình, ông Nguyễn Trọng Long, Chủ tịch UBND xã Tân Việt (Thanh Hà) chưa có một cuốn sách tổng hợp theo tiến trình từ sơ sử cho đến hiện đại. Qua báo chí, ông Long được biết bộ lịch sử Hải Dương sắp phát hành nên hy vọng sẽ sở hữu trọn bộ sách này. “Nhìn vào tiêu đề - từ khởi thuỷ đến năm 2015 - có thể thấy, cuốn sách là sự tổng hợp thông tin về mảnh đất, con người, truyền thống đấu tranh… của người dân Hải Dương suốt 10 thế kỷ qua. Rất hy vọng bộ sách được phát hành rộng rãi để nhiều người có thể tiếp cận”, ông Long nói.

Còn ông Nguyễn Văn Chiểu ở xã Ngọc Liên (Cẩm Giàng) đã nhờ người quen tìm kiếm bộ sử sắp phát hành. Vốn là giáo viên dạy lịch sử, với ông Chiểu, đây sẽ là nguồn tài liệu quý để làm rõ hơn về mảnh đất và con người Hải Dương từ xa xưa đến nay. Ông Chiểu nói: “Bộ sách này là sự tìm tòi, sưu tầm tư liệu trong một thời gian rất dài và công phu, chi tiết. Nếu được biên soạn và đưa vào trường học thì càng đáng quý”.

Có thể nói, bộ sử ra đời sẽ là nguồn tài liệu quý và đáp ứng được sự mong đợi của nhiều người.

Công phu

Chủ biên và nhóm nghiên cứu đã tiến hành trên 20 đợt nghiên cứu, khảo sát, điền dã ở hàng trăm di tích lịch sử văn hóa, cách mạng trong tỉnh

Để cuốn sách đến tay người đọc là quá trình 7 năm chuẩn bị công phu và triển khai bài bản của các bộ phận liên quan. Tuy vậy, việc triển khai gặp không ít khó khăn, do đây là một công trình nghiên cứu khoa học lớn về lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn của tỉnh. Việc khai thác tài liệu, nhất là giai đoạn từ khởi thủy đến năm 905 rất khó khăn, do các tư liệu thành văn rất hạn chế, chủ yếu dựa trên kết quả khai quật khảo cổ (hiện vật câm). Từ cuối năm 2019 đến nay, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 nên việc in ấn, xuất bản, phát hành và giới thiệu bộ sách bị chậm lại so với kế hoạch…

Giai đoạn 2015 - 2017, việc khảo sát, nghiên cứu, xây dựng đề án được tiến hành. Ban Chỉ đạo, Hội đồng biên soạn, Ban biên soạn được thành lập. Thành viên Hội đồng xét duyệt sách gồm các nhà nghiên cứu khoa học Trung ương và địa phương có kinh nghiệm chuyên môn sâu về nhiều lĩnh vực.

Trong giai đoạn 2018 - 2020, chủ biên và nhóm nghiên cứu đã tiến hành trên 20 đợt nghiên cứu, khảo sát, điền dã ở hàng trăm di tích lịch sử văn hóa, cách mạng trong toàn tỉnh. Đồng thời gặp gỡ và trao đổi với các bậc cao niên tại một số làng, xã am hiểu về lịch sử địa phương. Sưu tầm, dập dịch các đầu sách, tài liệu Hán Nôm, sách tiếng Pháp, Anh, Trung Quốc… để bổ sung thêm nguồn tài liệu.

Từ năm 2021 - 2022, các hội nghị nghiệm thu bản thảo được tiến hành. Tại hội nghị nghiệm thu cấp tỉnh lần thứ hai, tất cả các thành viên Hội đồng nhất trí thông qua bản thảo. Bộ sách được Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật biên tập, in ấn với số lượng 1.000 cuốn.

Nguồn tài liệu quý

Lịch sử tỉnh Hải Dương là một bộ sách quý, có giá trị lớn, gồm 4 tập có khối lượng thông tin, kiến thức đồ sộ. Với trên 2.000 trang mang đậm dấu ấn xã hội, văn hóa, trí tuệ của người Hải Dương ở nhiều giai đoạn lịch sử, cùng nhiều hình ảnh minh họa với nội dung sâu sắc, sách đã tái hiện lại quá trình lịch sử dựng nước và giữ nước, sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước cũng như xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của con người xứ Đông trên vùng đất Hải Dương.

Những người làm sách gặp gỡ và trao đổi với các bậc cao niên tại một số làng, xã am hiểu về lịch sử địa phương

Tập I (từ khởi thủy đến trước năm 905) đã dựng lại chặng đường dài từ buổi đầu dựng nước đến đầu thế kỷ X. Đây là giai đoạn với nhiều dấu ấn quan trọng ghi nhận sự xuất hiện buổi đầu của con người, hình thành nền văn minh dựng nước của dân tộc trên vùng đất Hải Dương. Đây cũng là thời kỳ người dân Hải Dương thể hiện đầy đủ nhất ý chí quật cường trong các cuộc đấu tranh chống ách đô hộ của chính quyền phương Bắc để giành độc lập dân tộc.

Trong tập II (từ năm 905 - 1883), mở đầu bằng sự kiện Hào trưởng đất Hồng Châu là Khúc Thừa Dụ lãnh đạo nhân dân đứng lên giành quyền tự chủ từ chính quyền đô hộ nhà Đường (năm 905). Đây là dấu mốc tạo cơ sở cho việc đặt nền móng của thời kỳ độc lập lâu dài. Sự kiện Khúc Thừa Dụ giành quyền tự chủ càng có ý nghĩa to lớn, không chỉ là niềm tự hào của Hải Dương - xứ Đông mà còn là niềm tự hào chung của cả nước. Lịch sử Hải Dương tập II tạm kết vào năm 1883, gắn với sự kiện thực dân Pháp đánh chiếm thành Hải Dương lần thứ hai vào ngày 19.8.1883. Từ đây, Hải Dương cũng như toàn bộ Bắc Kỳ chịu sự bảo hộ của thực dân Pháp sau Hiệp ước Pa tơ nốt (6.6.1884).

Lịch sử Hải Dương tập III (từ năm 1883 - 1945) mở đầu bằng sự kiện thành Hải Dương bị rơi vào tay thực dân Pháp lần thứ hai giữa tháng 8.1883. Thời điểm này, thực dân Pháp bắt đầu thiết lập bộ máy thống trị và thực dân hóa ở Hải Dương. Từ đây, nhân dân Hải Dương bước vào công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Tháng Tám năm 1945, nhân dân Hải Dương tiến hành Tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

Tập IV (từ năm 1945 - 2015) được mở đầu bằng sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Bản Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình ngày 2.9.1945, tuyên bố về sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Trong suốt 70 năm, người dân Hải Dương tích cực cùng nhân dân cả nước tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp tái xâm lược, tham gia xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, là hậu phương lớn của chiến trường miền Nam, tham gia 2 cuộc chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ... Năm 1997, tỉnh Hải Dương chính thức được tái lập, mở ra thời kỳ mới cho Đảng bộ và nhân dân trong tỉnh. Đến nay, tỉnh Hải Dương không những phát triển toàn diện mà còn có nhiều điểm sáng đột phá, là tỉnh tự cân đối thu ngân sách và góp phần cùng cả nước thực hiện đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, vì sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Bộ sách đến tay bạn đọc là một cố gắng rất lớn của Ban Chỉ đạo, đó là các đồng chí lãnh đạo tỉnh, các thành viên và Hội đồng biên soạn. Lịch sử Hải Dương sẽ góp phần cung cấp cho các thế hệ người Hải Dương những hiểu biết và niềm tự hào về quá trình lịch sử của quê hương, là một nguồn tài liệu tra cứu hữu ích cho công tác nghiên cứu, giảng dạy và học tập lịch sử địa phương...

TIẾN HUY