Đề xuất cấm bán cổ vật ra nước ngoài

Bộ Tư pháp đang thẩm tra hồ sơ dự án Luật Di sản văn hóa sửa đổi. Điều 41 dự thảo quy định di vật (hiện vật có giá trị được lưu truyền lại), cổ vật (di vật có từ 100 tuổi trở lên) thuộc sở hữu chung, sở hữu riêng chỉ được chuyển nhượng, trao đổi, tặng cho, để thừa kế và kinh doanh ở trong nước. Nhà nước thống nhất quản lý hoạt động chuyển nhượng di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia và tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân, chuyển nhượng các hiện vật này.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đề xuất việc chuyển nhượng di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thực hiện theo quy định của Bộ Luật Dân sự và các pháp luật khác liên quan. Nhà nước được ưu tiên sở hữu thông qua chuyển nhượng đối với di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia và khuyến khích cá nhân, tổ chức, bảo tàng ngoài công lập đưa di vật, cổ vật có giá trị của Việt Nam từ nước ngoài về nước.

Luật Di sản văn hóa hiện hành cho phép mua bán, trao đổi, tặng cho và thừa kế di vật, cổ vật không thuộc sở hữu nhà nước ở cả trong và ngoài nước. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho rằng quy định này cần nghiên cứu bãi bỏ để siết chặt việc mua bán di vật, cổ vật ra nước ngoài, tránh tình trạng "chảy máu" cổ vật và chống buôn bán trái phép di sản văn hóa theo Công ước 1970 của UNESCO.

Thời gian qua, cổ vật của Việt Nam liên tục bị chào bán ở nước ngoài. Tháng 10/2021, một mũ quan triều Nguyễn đạt mức giá 600.000 euro (15,7 tỷ đồng) trong phiên đấu giá cổ vật tại Tây Ban Nha. Tháng 6/2022, bát ngọc được giới thiệu của vua Tự Đức đạt mức 845.000 euro (20,7 tỷ đồng) trong phiên đấu giá của Drouot. Cuối tháng 11/2022, hãng Millon của Pháp chào bán ấn Hoàng đế chi bảo của vua Minh Mạng với giá 2-3 triệu euro (48 đến 72 tỷ đồng). Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đàm phán thành công để chuyển giao ấn về Việt Nam.

Theo báo cáo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cả nước đã có 265 hiện vật, nhóm hiện vật được Thủ tướng công nhận là bảo vật quốc gia. Trong đó, 153 hiện vật, nhóm hiện vật đang được lưu giữ, bảo quản, trưng bày tại các bảo tàng.

Luật Di sản văn hóa được Quốc hội khóa 10 thông qua tại kỳ họp thứ 9, tháng 6/2001; được sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2009. Sau hơn 20 năm áp dụng, các quy định trong luật đã bộc lộ hạn chế. Một số nội dung chưa cụ thể, khó thực hiện như trình tự, thủ tục hủy bỏ xếp hạng, ghi danh di sản, bảo vật quốc gia; quy trình tiếp nhận giao nộp, quản lý hiện vật, di vật, cổ vật; tiêu chuẩn, định mức bảo quản, tu bổ và phục hồi di tích; chế độ đặc biệt đối với việc bảo vệ và bảo quản bảo vật quốc gia...

Theo chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ chủ trì soạn thảo dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) và báo cáo Chính phủ để trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024) và trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024).