Cửu phẩm Liên hoa chùa Côn Sơn: Công trình kiến trúc độc đáo

Tòa Cửu phẩm Liên hoa là một kiến trúc kép gồm nhà phẩm và cây phẩm chín tầng đặt ở giữa

Ấn tượng

Theo các tài liệu ghi chép, tòa Cửu phẩm Liên hoa (CPLH) chùa Côn Sơn có từ thời Trần, được tôn tạo vào thời Lê, song đã bị hư hại do chiến tranh và thiên tai. Tại Lễ hội mùa xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2015, Ban tổ chức đã làm lễ động thổ xây dựng tòa cửu phẩm này. Trong đó có các hạng mục: CPLH, tổ đường, hậu đường, tả, hữu tiền hành lang, các công trình phụ trợ với tổng mức đầu tư hơn 75,8 tỷ đồng từ nguồn vốn Trung ương và các nguồn công đức.

Kiến trúc tòa CPLH là một kiến trúc kép gồm nhà phẩm và cây phẩm chín tầng đặt ở giữa. Nhà phẩm có kết cấu 3 tầng, 12 mái. Tầng thứ nhất gồm 5 gian 2 chái, đầu kìm tạo thủy quái Makara (hình tượng của linh vật thần thoại trong điêu khắc cổ xưa ở các đền điện Hindu và Phật giáo). Tầng thứ hai thu lại còn 1 gian 2 chái, đầu đao trang trí long, lân quy chầu. Tầng thứ ba chỉ có một gian, chính giữa bờ nóc đắp hổ phù ngậm chữ thọ. Đầu hổ phù đội bánh xe pháp luân được trang trí bao quanh bởi hệ thống hoa, lá sen. Đầu kìm là hình tượng thủy quái Makara, đầu đao đắp long, phượng quy chầu. 

Mặt bằng của nhà phẩm có bình đồ hình chữ nhật. Tuy nhiên, gian chồng diêm thứ hai và thứ ba được dựng từ khung của bốn cột cái trung tâm nên vẫn giữ dạng bình đồ vuông. Kết cấu này tạo độ giật cấp giữa các tầng mái được rõ nét hơn, kết hợp với những đầu đao cong vút khiến cho tòa nhà thêm phần thanh thoát, bay bổng. Nhìn từ trên cao, toàn bộ nhà phẩm giống như một bông hoa sen đang nở với 3 lớp cánh khác nhau, tạo nên điểm nhấn đẹp đẽ cho khung cảnh thanh tịnh chốn quốc tự.

Điểm nhấn tâm linh

Kiến trúc đóng vai trò trung tâm là tòa tháp cửu phẩm tạo tác hình cánh sen nằm giữa nhà phẩm, có thể quay tròn. Ông Lê Duy Mạnh, Phó Trưởng Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc cho biết tháp CPLH hình bát giác cao 7,9 m với 9 tầng chạm sen. Mỗi mặt cạnh là 1,7 m, mặt thân tháp là 0,75 m. Ở các cạnh mặt tháp có hệ thống cột chạm đốt trúc, từ chân tháp lên đến đỉnh tháp làm tay vịn để quay cây phẩm. Riêng hệ thống cột nối từ bệ tháp lên đài sen tầng một được chạm rồng. Kết cấu trục quay là một thân gỗ lớn cao từ chân tháp đến đỉnh tháp. Chân trục là cối quay bằng kim loại. Từ cây cột trụ chính ở lòng tháp có những đòn ngang đỡ các tầng cửu phẩm. Với dạng thức bát giác, biểu hiện cho tám hướng, mỗi mặt gồm bộ ba tượng là Đức Phật A Di Đà, Quan Thế Âm Bồ Tát và Đại Thế Chí Bồ Tát, tổng cộng 216 pho tượng.

Tầng trên cùng đặt tượng Phật A Di Đà ngự chiếu, có ý nghĩa là dùng ánh sáng vô lượng của mình để soi rọi khắp cõi nhân gian, dùng công lực vô biên cứu độ chúng sinh, tiếp dẫn các linh hồn về cõi Tây Phương Cực Lạc. Chín tầng đài sen tượng trưng cho chín cấp trong thế giới Tịnh Độ của Đức Phật A Di Đà. Thế giới của Đức Phật A Đi Đà là thế giới gắn với các kiếp đời đã qua, cho nên tòa CPLH còn gọi là Cửu phẩm vãng sinh (theo quan niệm Phật giáo sống một ngày là chết một ngày, chết một ngày ở kiếp này là đang sinh ra một ngày ở kiếp khác). Cửu phẩm vãng sinh được chia thành ba bậc từ trên xuống là: thượng phẩm vãng sinh, trung phẩm vãng sinh, hạ phẩm vãng sinh. Mỗi bậc lại chia làm thượng, trung, hạ sinh. Theo nghiệp tu thiện ác mà chúng sinh được sinh ra ở các đài cao thấp khác nhau. Để hoàn thiện hệ thống phật pháp trên cây phẩm, Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc đã kêu gọi các tăng ni, phật tử, nhân dân phát tâm công đức hơn 1 tỷ đồng đúc 72 pho tượng Phật A Di Đà, 144 pho tượng Bồ Tát.

Tòa CPLH chùa Côn Sơn hoàn thành đã trở thành công trình văn hóa, tâm linh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng của tỉnh, hoàn chỉnh không gian cảnh quan kiến trúc của chùa Côn Sơn, phục vụ công tác nghiên cứu, tìm hiểu và tham quan du lịch cũng như tín ngưỡng của nhân dân trong cả nước.

NGUYÊN DÃ - DUY MẠNH