Cơ hội để các quốc gia châu Á-Thái Bình Dương tìm tiếng nói chung trong bảo đảm hòa bình, ổn định

Toàn cảnh phiên thảo luận “Tầm nhìn của Mỹ về an ninh Ấn Độ-Thái Bình Dương.” Ảnh: Xuân Vịnh/TTXVN

Diễn đàn có sự tham gia kỷ lục của các đoàn đại biểu cấp chính phủ đến từ 57 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có 28 quan chức cấp bộ trưởng cùng các chuyên gia, học giả hàng đầu. Đây là cơ hội để các quốc gia tìm tiếng nói chung trong bảo đảm hòa bình, ổn định khu vực.

Quyết tâm ngăn ngừa xung đột, bảo đảm một khu vực tự cường và ổn định

Tại Đối thoại Shangri-La lần thứ 18 đã diễn ra các phiên thảo luận đồng thời với các chủ đề liên quan đến an ninh hàng hải, phát triển công nghiệp quốc phòng, hợp tác quốc phòng…, trong đó đặc biệt nhấn mạnh tới việc tăng cường hợp tác và đối thoại là chìa khóa để giải quyết các tranh chấp trên biển nói chung và Biển Đông nói riêng.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng, sự cạnh tranh của các cường quốc đã làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông và kết quả là có nhiều rủi ro hơn về việc va chạm và đụng độ trên biển cũng như trên không, từ đó có thể gây ra xung đột lớn tác động tới các nước ASEAN. Theo các chuyên gia thì Biển Đông cần là một khu vực hòa bình, hữu nghị thay vì là nơi diễn ra những cuộc đối đầu và xung đột. Nhiều chuyên gia cũng cho rằng việc đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử (COC) ở Biển Đông giữa ASEAN và Trung Quốc đang diễn ra thuận lợi, nhưng cần thực chất và quan trọng là không đi ngược lại với các quy định của luật pháp quốc tế. Hai bên cần làm rõ các khái niệm về quyền tiếp cận và tự do an ninh hàng hải ở Biển Đông.

Đối thoại Shangri-La lần thứ 18 cũng đã có các phiên thảo luận toàn thể với các chủ đề: Tầm nhìn của Mỹ về an ninh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương; An ninh Triều Tiên: Những bước tiếp theo; Trật tự an ninh đang biến đổi của châu Á và những thách thức, Trung Quốc và hợp tác an ninh quốc tế. Cùng với đó là các phiên thảo luận đồng thời với các chủ đề liên quan đến an ninh hàng hải, phát triển công nghiệp quốc phòng, hợp tác quốc phòng…

Tại hai phiên thảo luận toàn thể về chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ và an ninh bán đảo Triều Tiên, quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan đã có bài phát biểu với chủ đề "Tầm nhìn của Mỹ về an ninh khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương", theo đó, khẳng định Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương là khu vực ưu tiên của Mỹ và Washington đang đầu tư vào khu vực này, cũng như sát cánh với các nước trong khu vực. Tuy nhiên, khu vực này hiện đang đối mặt với một số thách thức an ninh nghiêm trọng trong đó có vấn đề hạt nhân Triều Tiên, chủ nghĩa khủng bố, an ninh mạng, ma túy và tội phạm xuyên quốc gia. Thêm vào đó là các hành động đi ngược lại với trật tự, luật pháp quốc tế, quân sự hóa, hoặc toan tính ép buộc các nước khác phải thuận theo chiến lược của mình…

Trong phát biểu, ông Shanahan cho biết Trung Quốc là đối tác hợp tác lớn nhất, song cũng là nước cạnh tranh lớn nhất của Mỹ. Tuy nhiên, theo ông, cạnh tranh sẽ không dẫn đến đối đầu, cạnh tranh để giúp các bên cùng phát triển, góp phần thúc đẩy hòa bình, ổn định và phồn vinh chung tại khu vực. Dẫn chứng về máy bay Boeing được hình thành từ các chi tiết sản xuất tại rất nhiều nước trên thế giới, ông Shanahan khẳng định hòa bình và ổn định tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương cũng phải được xây dựng từ tổng hợp của mạng lưới quan hệ hợp tác của tất cả các nước trong khu vực.

Nhân dịp này, quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Shanahan cũng giới thiệu với các đại biểu tham dự đối thoại một số nội dung liên quan đến kế hoạch tăng cường hợp tác, bố trí lực lượng quân sự và mở rộng quy mô các hoạt động diễn tập đa phương tại khu vực để nâng cao khả năng ứng phó với các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống tại khu vực.

Tại phiên thảo luận toàn thể Trung Quốc và hợp tác an ninh quốc tế, Bộ trưởng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa cho rằng thế giới đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức, trong đó có cả những vấn đề liên quan đến an ninh truyền thống, phi truyền thống và mới nảy sinh… đe dọa hòa bình, ổn định và phát triển chung của nhân loại. Trong bối cảnh đó, Trung Quốc mong muốn cùng các bên thúc đẩy hợp tác, giải quyết tranh chấp và bất đồng để cùng phối hợp duy trì vững chắc trật tự thế giới hiện có.

Về quan hệ Trung-Mỹ, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc nhấn mạnh rằng tuy gặp nhiều gian nan và trắc trở, nhưng về tổng thể quan hệ giữa hai nước vẫn ổn định, trong đó quan hệ quốc phòng đang phát triển tốt đẹp theo những nhất trí chung đã đạt được giữa các lãnh đạo cấp cao hai nước. Liên quan đến vấn đề Biển Đông, Bộ trưởng Ngụy Phượng Hòa cho biết Trung Quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đang nỗ lực đàm phán để xây dựng hoàn thiện COC nhằm góp phần duy trì hòa bình, ổn định và thịnh vượng tại khu vực này. 

Ngày 2.6, Đối thoại Shangri-La 2019 đã khép lại. Tại phiên thảo luận cuối cùng, Bộ trưởng Quốc phòng Singapore Ng Eng Hen cũng cho rằng sự gia tăng căng thẳng, cạnh tranh giữa các nước lớn trong khu vực sẽ đặt ra một thách thức rất lớn cho các nước trong khu vực cũng như trên thế giới. Trong bối cảnh đó, Bộ trưởng Ng Eng Hen cho rằng các quốc gia cần cởi mở, kết nối và cùng xây dựng một nền kinh tế toàn cầu mở cũng như củng cố sự hợp tác trong khuôn khổ đa phương. Đặc biệt các nước ASEAN cần phải cùng nhau củng cố các cam kết song phương và đa phương, tạo nền tảng xây dựng một kiến trúc an ninh mạnh mẽ cho khu vực châu Á-Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, trong đó Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN và các đối tác chính là nền tảng. Bộ trưởng Ng Eng Hen cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đàm phán COC giữa ASEAN và Trung Quốc và cho rằng một COC thực chất và hiệu quả sẽ góp phần tăng cường sự tự tin và thúc đẩy ổn định của khu vực.

Phát biểu kết thúc Đối thoại Shangri-La 2019, Tổng Giám đốc điều hành Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS) cho biết bên cạnh sự quan tâm đối với các thông điệp của các nước lớn như Mỹ, Trung Quốc thì diễn đàn năm nay cũng là cơ hội để các quốc gia khác bày tỏ quan điểm, nêu ra quan ngại và từ đó tìm tiếng nói chung để đảm bảo lợi ích của mình đồng thời đảm bảo hòa bình, ổn định của khu vực.

Đóng góp quan trọng của Việt Nam

Với chủ đề “Ngăn ngừa xung đột tại các lĩnh vực có cạnh tranh” trong khuôn khổ SLD 18, phát biểu tại diễn đàn, Bộ trưởng Quốc phòng Ngô Xuân Lịch cho biết khu vực đang phải đối mặt với những thách thức an ninh, những vấn đề phức tạp, trong đó có sự cạnh tranh chiến lược giữa các nước, nhất là các nước lớn. Bên cạnh đó, châu Á-Thái Bình Dương có vị trí địa-chiến lược ngày càng cao, sức hút ngày càng tăng thì sự cạnh tranh lợi ích chiến lược ngày càng quyết liệt hơn. Cạnh tranh diễn ra phức tạp với tầm mức cao hơn, cả toàn cầu và khu vực; mở rộng trên nhiều lĩnh vực, cả chính trị, ngoại giao, kinh tế, thương mại, tài nguyên, môi trường, chủ quyền lãnh thổ, biển, đảo, không gian mạng; liên quan đến cả an ninh truyền thống và phi truyền thống.

Để giải quyết các thách thức này, Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch cho rằng việc ứng xử và hành động của các nước lớn có vai trò rất quan trọng. Các nước lớn cần gánh vác trách nhiệm cao hơn trong các nỗ lực chung của khu vực, hành xử gương mẫu trong quan hệ quốc tế. Việc các bên liên quan ngồi lại với nhau, đối thoại để cùng tìm giải pháp hòa bình giải quyết tranh chấp, bất đồng là hành động tích cực, cần được ủng hộ, cổ vũ.

Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch khẳng định Việt Nam luôn chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, tăng cường quan hệ hợp tác với các nước; tham gia bảo vệ hòa bình, ổn định, an ninh của khu vực và thế giới với định hướng "giải quyết tranh chấp trong không khí hòa bình, với tinh thần đối tác, vì trách nhiệm cộng đồng".

Liên quan đến vấn đề Biển Đông, Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch cho biết đây là một trong những khu vực chứa đựng đầy đủ các lĩnh vực cạnh tranh cả về kinh tế, quân sự, ngoại giao..., tiềm ẩn nguy cơ xung đột. Song nếu các quốc gia cùng tuân thủ luật pháp quốc tế, có trách nhiệm và thiện chí, thì Biển Đông sẽ trở thành vùng biển hòa bình hợp tác và phát triển. Trên tinh thần đó, Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch đánh giá cao những tiến triển trong đàm phán COC đồng thời nhấn mạnh việc sớm xây dựng một COC thực chất, ràng buộc, hiệu quả sẽ góp phần quan trọng duy trì hòa bình, ổn định, tự do, an ninh, an toàn hàng hải, hàng không ở Biển Đông. Trong tiến trình này, Việt Nam mong muốn các bên liên quan tăng cường đối thoại, tham vấn, cùng nhau quản lý rủi ro và ngăn ngừa xung đột. Việt Nam đã, đang và sẽ hợp tác với Trung Quốc và các nước có liên quan, kiên trì thúc đẩy giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế.

Phát biểu của Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Ngô Xuân Lịch đã được hoan nghênh và đánh giá cao tại SLD 18.

Tiếp tục khẳng định vai trò

Có thể thấy với sự phát triển năng động trong những năm gần đây châu Á-Thái Bình Dương sẽ tiếp tục mang lại lợi ích cho tất cả các nước, cả trong và ngoài khu vực. Dù viễn cảnh tươi sáng, nhưng đi kèm đó là một loạt các thách thức an ninh đang hiện hữu, thậm chí ngày càng căng thẳng hơn như sự mất tương quan lực lượng, tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, vũ khí hạt nhân, chủ nghĩa khủng bố và an ninh mạng… 

Thực tế các mối quan hệ quốc tế của thế giới hiện đại cho thấy, phát triển luôn đi đôi với cạnh tranh hay cạnh tranh để phát triển đã trở thành quy luật tất yếu. Tuy nhiên, cạnh tranh phải diễn ra một cách lành mạnh, trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lợi ích của nhau mới thực sự tạo động lực để phát triển. Ngược lại, tất cả các hoạt động cạnh tranh thiếu công bằng, dựa trên thế mạnh hoặc bất chấp luật pháp quốc tế sẽ chỉ làm gia tăng các thách thức an ninh, đe dọa sự ổn định, hòa bình và phát triển của tất cả các khu vực. Trong thế kỷ XXI này, châu Á-Thái Bình Dương đang được coi là trọng tâm địa - chính trị - kinh tế, an ninh quan trọng hàng đầu thế giới, đồng thời cũng chính là địa bàn cạnh tranh chiến lược của hai cường quốc Mỹ và Trung Quốc. Khi cả Mỹ và Trung Quốc đều xác định đây là khu vực lợi ích chiến lược quan trọng, hai bên cũng biến châu Á-Thái Bình Dương trở thành “đấu trường” cạnh tranh gay gắt về quyền lực, vị thế địa - chính trị và kinh tế. Đây cũng là cuộc cạnh tranh giữa một siêu cường là Mỹ với một cường quốc ngày càng trỗi dậy thách thức vị trí số 1 của Washington, là Trung Quốc. 

Trên thực tế, quan hệ Mỹ-Trung tác động rất lớn đối với trật tự thế giới nói chung cũng như hòa bình và ổn định tại châu khu vực Á-Thái Bình Dương nói riêng. Mặc dù về tổng thể vẫn ổn định, nhưng gần đây mối quan hệ này luôn trong tình trạng căng thẳng xung quanh các vấn đề thương mại, khoa học công nghệ cùng việc thể hiện vai trò, ảnh hưởng và sự can thiệp của các bên đối với từng khu vực. Có thể thấy cả hai bên đã tận dụng Đối thoại Shangri-La để trình bày lập trường quan điểm trong từng vấn đề cụ thể. Tuy nhiên, các bên đều thừa nhận tầm quan trọng của hợp tác và mong muốn tăng cường hợp tác để xây dựng lòng tin, giải quyết các tranh chấp. Đây không chỉ là chủ trương của Mỹ và Trung Quốc, mà còn là mong muốn của tất cả các nước khác trong khu vực. Một mối quan hệ ổn định, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ đóng góp lớn cho hòa bình và phát triển cho toàn khu vực. Ngược lại, nếu tiếp tục kéo dài tình trạng căng thẳng, hai cường quốc này có thể đứng trước xung đột, tác động mạnh đến môi trường an ninh khu vực. 

Tranh chấp giữa các bên hiện nay đang tồn tại liên quan đến tất cả các lĩnh vực như chủ quyền lãnh thổ, thể chế chính trị, vai trò ảnh hưởng, lợi ích kinh tế và khoa học công nghệ… Theo đó, việc giải quyết tranh chấp giữa các bên cũng sẽ không đơn giản, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến chủ quyền lãnh thổ. Mặc dù khó khăn, nhưng nếu các bên liên quan, bất kể nước lớn hay nhỏ đều thực sự coi nhau là đối tác, tiến hành đối thoại, hợp tác thực chất trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng quyền lợi chính đáng của nhau và cùng vì mục đích duy trì hòa bình, ổn định tại khu vực sẽ từng bước thu hẹp được khác biệt, từ đó thống nhất biện pháp xử lý tranh chấp. 

Việc đại biểu các nước đều có chung nhận thức phải tăng cường hợp tác, thúc đẩy đối thoại thực chất để tạo môi trường hòa bình, giúp giải quyết tranh chấp và ngăn ngừa xung đột, đối thoại Shangri-La lần thứ 18 đã khép lại với thành công tốt đẹp, tiếp tục khẳng định vai trò là diễn đàn an ninh quan trọng hàng đầu khu vực

THANH LÂM (TTXVN)