Ba nhà khoa học nhận giải Nobel Vật lý 2023

Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố các nhà khoa học Pierre Agostini, Ferenc Krausz và Anne L’Huillier là chủ nhân của giải Nobel Vật lý năm 2023, nhờ các phương pháp thí nghiệm giúp tạo ra các xung ánh sáng atto giây để nghiên cứu động lực học electron trong vật chất, lúc 16 giờ 45 ngày 3/10 (giờ Hà Nội).

Nghiên cứu của ba nhà khoa học đã chứng minh cách để tạo ra những xung ánh sáng cực ngắn, có thể dùng để đo những quá trình rất nhanh, trong đó electron di chuyển hoặc thay đổi năng lượng. Đóng góp của các học giả giúp tìm hiểu các quá trình xảy ra nhanh đến mức không thể theo dõi trước đây.

Những sự kiện diễn biến nhanh hòa lẫn vào nhau khi nhận thức bởi con người, giống như một thước phim bao gồm những bức ảnh tĩnh. Nếu muốn tìm hiểu sự kiện thực sự chớp nhoáng, chúng ta cần công nghệ đặc biệt. Trong thế giới của electron, các thay đổi xảy ra trong chưa đầy một atto giây, đơn vị thời gian bằng một phần triệu của một giây. Thí nghiệm của các học giả tạo ra xung ánh sáng ngắn đến mức đo được bằng atto giây, qua đó chứng minh những xung này có thể dùng để cung cấp ảnh chụp quá trình bên trong nguyên tử và phân tử.

Năm 1987, Anne L’Huillier phát hiện nhiều tần số cộng hưởng khác nhau của ánh sáng khi bà truyền ánh sáng laser hồng ngoại qua khí trơ. Mỗi tần số cộng hưởng là một sóng ánh sáng với một số chu kỳ nhất định trong ánh sáng laser. Chúng được tạo ra bởi ánh sáng laser tương tác với nguyên tử trong khí gas, cung cấp thêm năng lượng cho một số electron. Năng lượng này sau đó phát ra dưới dạng ánh sáng. L’Huillier tiếp tục khám phá hiện tượng và đặt nền móng cho những đột phá sau này.

Giải Nobel Vật lý là giải thưởng thứ hai được công bố năm nay, sau giải Nobel Y sinh. Chiều 2/10, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã xướng tên công trình nghiên cứu về vaccine mRNA ngừa Covid-19 của hai nhà khoa học Katalin Kariko và Drew Weissman cho giải thưởng này.

Chủ nhân giải Nobel năm nay sẽ được nhận khoản tiền thưởng 11 triệu krona Thụy Điển (986.000 USD), tăng một triệu krona Thụy Điển so với năm 2022.

Giải Nobel Vật lý năm 2022 thuộc về ba nhà khoa học Alain Aspect (Pháp), John F. Clauser (Mỹ) và Anton Zeilinger (Áo) nhờ thí nghiệm với các photon vướng víu, xác lập sự xâm phạm với bất đẳng thức Bell và tiên phong trong khoa học thông tin lượng tử.

Nobel là giải thưởng quốc tế do Quỹ Nobel tại Stockholm lập ra từ năm 1901 dựa trên tài sản của Alfred Nobel, nhà phát minh kiêm doanh nhân Thụy Điển.

Giải thưởng được trao thường niên cho những cá nhân và tổ chức có cống hiến nổi bật trong các lĩnh vực Y sinh, Hóa học, Vật lý, Văn học, Hòa bình. Năm 1968, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển lập ra Giải thưởng của Ngân hàng Thụy Điển cho Khoa học kinh tế để tưởng nhớ Nobel, còn gọi là giải Nobel Kinh tế.

Mỗi giải thưởng gồm huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và một khoản tiền thưởng. Từ năm 1901-2022, giải thưởng đã được trao 615 lần cho 989 cá nhân và tổ chức trên thế giới.