37,4% bệnh nhân ung thư rơi vào cảnh đói nghèo do chi phí điều trị quá lớn

Tại Việt Nam, ung thư là nguyên nhân gây tử vong xếp thứ hai, sau các bệnh lý tim mạch. Nam có tỷ lệ bệnh nhân ung thư phải chịu mức chi phí thảm họa cao nhất trong khu vực ASEAN, với 37,4% bệnh nhân bị rơi vào cảnh đói nghèo do phải trả chi phí điều trị ung thư quá lớn.

Thông tin trên được Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn đưa ra tại hội thảo đối thoại chính sách ứng dụng của đánh giá công nghệ y tế trong việc đưa ra quyết định chi trả cho thuốc điều trị ung thư do Viện Chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế) phối hợp với AstraZeneca Việt Nam tổ chức ngày 23/8.

Người bệnh ung thư phải tự chi trả tới 70%

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn cho hay theo thống kê của Tổ chức Ung thư toàn cầu, trung bình mỗi năm Việt Nam phát hiện thêm 180.000 người mắc ung thư mới. Ung thư cũng khiến cho khoảng 122.000 người tử vong mỗi năm. Hiện Việt Nam đứng thứ 91/185 quốc gia về tỷ suất mắc mới và đứng thứ 50/185 quốc gia về tỷ suất tử vong do ung thư.

Tổ chức Y tế thế giới dự kiến đến năm 2040, số ca mắc mới ung thư tại Việt Nam tăng khoảng 59%, số ca tử vong do ung thư tăng khoảng 70%. Gánh nặng bệnh tật do ung thư gây ra tại Việt Nam chiếm 10% tổng gánh nặng bệnh tật do tất cả các bệnh khác và là lớn nhất trong các nước ASEAN.

Mặt khác, chi phí điều trị ung thư cũng là gánh nặng kinh tế lớn đối với toàn xã hội. Chi cho thuốc ung thư năm 2023 là 7.521 tỷ đồng, đứng hàng đầu trong tổng chi trả thuốc từ Quỹ bảo hiểm y tế. Từ phía bệnh nhân, gánh nặng chi tiền túi cho điều trị ung thư là rất lớn.

Giáo sư Thuấn cho hay theo thống kê từ bệnh viện, chi phí điều trị đối với một bệnh nhân ung thư dao động trung bình trên 176 triệu đồng/năm, trong đó người bệnh phải tự chi trả tới 70%. Đứng trước những thách thức trên cần có những chính sách y tế phù hợp để hệ thống y tế đủ năng lực và nguồn lực đáp ứng hiệu quả và bền vững phòng chống bệnh ung thư.

Thực hiện mục tiêu bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân, đến nay khoảng 93,5% dân số đã có bảo hiểm y tế, được thụ hưởng quyền lợi, được bảo hiểm y tế chi trả chi phí điều trị ung thư, trong đó có thuốc ung thư giúp cho hàng trăm nghìn bệnh nhân và gia đình của họ.

Theo Phụ lục Thông tư 20/2022/TT-BYT, có 69 thuốc điều trị ung thư trong danh mục thuốc được bảo hiểm y tế chi trả trên tổng số 1037 thuốc của danh mục thuốc hóa dược, sinh phẩm thuộc phạm vi được hưởng của người tham gia bảo hiểm y tế. Hiện nay, có nhiều loại thuốc điều trị tiên tiến thế hệ mới ra đời có hiệu quả điều trị cao đối với bệnh ung thư, đáp ứng yêu cầu của các chuyên gia lâm sàng cũng như sự mong đợi của người bệnh song chưa nằm trong danh sách thuốc được bảo hiểm y tế chi trả.

Giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh

Tiến sỹ Nguyễn Khánh Phương - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách y tế cho rằng đánh giá công nghệ y tế là công cụ quan trọng giúp cho cơ quan quản lý có thông tin, bằng chứng khoa học xác đáng về nhiều phương diện. Các phương diện đánh giá bao gồm: hiệu quả điều trị, tính an toàn, tính chi phí-hiệu quả, khả năng tác động ngân sách quỹ bảo hiểm y tế… làm cơ sở đưa ra quyết định tối ưu về chi trả cho thuốc điều trị ung thư.

"Việc áp dụng đánh giá công nghệ y tế phù hợp, hiệu quả tại Việt Nam không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực mà còn đảm bảo người dân được tiếp cận với các phương pháp điều trị tiên tiến và hiệu quả, làm giảm gánh nặng bệnh ung thư cũng như tăng tính bền vững của hệ thống y tế," bà Phương nhấn mạnh.

Thứ trưởng Y tế cho hay hiện tại, Bộ Y tế đang tiến hành sửa đổi, cập nhật toàn diện danh mục thuốc bảo hiểm y tế sau hơn 5 năm triển khai. Trong số các thuốc được đề xuất bổ sung vào danh mục, bao gồm nhiều thuốc ung thư phát minh đã được chứng minh có hiệu quả tốt, nhưng đồng thời cũng phát sinh chi phí cao, gây ảnh hưởng đến khả năng cân đối của quỹ bảo hiểm y tế.

Trên thế giới, đánh giá công nghệ y tế là công cụ hữu ích cung cấp bằng chứng cho hoạch định chính sách, đặc biệt trong việc xem xét đưa các thuốc vào danh mục bảo hiểm y tế. Tại Việt Nam, trong những năm gần đây đánh giá công nghệ y tế đã được quan tâm và bước đầu thể chế hóa đối với yêu cầu sử dụng bằng chứng đánh giá công nghệ y tế trong xây dựng chính sách y tế.

Quyết định 5315/QĐ-BYT năm 2018 đã quy định về tiêu chí xem xét bổ sung thuốc vào danh mục được bảo hiểm y tế thanh toán cần có báo cáo đánh giá tác động ngân sách và có bằng chứng khoa học về chi phí hiệu quả. Bộ Y tế đang xây dựng và hoàn thiện Thông tư quy định nguyên tắc, tiêu chí xây dựng, cập nhật danh mục và hướng dẫn thanh toán đối với thuốc thuộc phạm vi được hưởng của người tham gia bảo hiểm y tế, trong đó quy định rõ tiêu chí về có báo cáo đánh giá tác động ngân sách và có bằng chứng khoa học về chi phí-hiệu quả. Tuy nhiên, thực tế triển khai quy định này còn nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt đối với nhóm thuốc đặc thù như thuốc ung thư.

Ông Atul Tandon - Tổng giám đốc AstraZeneca Việt Nam cho hay những năm qua AstraZeneca thúc đẩy các chương trình hợp tác để hỗ trợ sự phát triển hệ thống y tế bền vững và công bằng khi đồng hành cùng Bộ Y tế trong nỗ lực hợp tác vì tính bền vững và khả năng chống chịu của hệ thống y tế. Đó là những hợp tác với các sáng kiến nhằm tăng tính bền vững tài chính và đồng thời tăng cường khả năng tiếp cận của bệnh nhân đến với các phương pháp điều trị tiên tiến dựa trên nền tảng khoa học.

Chương trình “Hợp tác vì tính bền vững và khả năng chống chịu của hệ thống Y tế” là chương trình hợp tác dài hạn giữa Viện Chiến lược và Chính sách Y tế và AstraZeneca giai đoạn 2022-2025 nhằm hướng tới một hệ thống y tế công bằng, hiệu quả, chất lượng và bền vững. Chương trình bao gồm các hoạt động đẩy mạnh nghiên cứu, khuyến nghị các giải pháp chính sách theo ba mục tiêu chính, trong đó bao gồm củng cố tính bền vững của tài chính y tế; đảm bảo khả năng tự chủ cung ứng thuốc và vaccine của Việt Nam; nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe, quản lý, điều trị bệnh không lây nhiễm tại các cơ sở y tế.

Trong phần thảo luận, các đại biểu đã trình bày về thực trạng chi trả thuốc điều trị ung thư tại Việt Nam và những thách thức trong việc áp dụng đánh giá công nghệ y tế. Các chuyên gia từ Australia và Thái Lan đã chia sẻ kinh nghiệm về cách thức áp dụng đánh giá công nghệ y tế để tối ưu hóa quyết định chi trả, cân đối giữa chi phí và hiệu quả điều trị.

Các giải pháp được đưa ra bao gồm việc thiết lập quy trình riêng cho thuốc ung thư, áp dụng các mô hình chia sẻ rủi ro và thành lập quỹ riêng cho thuốc điều trị ung thư. Các chia sẻ từ các chuyên gia sẽ là cơ sở để cải thiện chính sách đánh giá công nghệ y tế, nhằm đảm bảo tính bền vững của quỹ và sự tiếp cận của người bệnh với các phương pháp điều trị hiện đại, giảm bớt gánh nặng chi tiền túi của người bệnh ung thư.