Ý nghĩa Ngày Quốc tế người cao tuổi và chính sách đối với người cao tuổi Việt Nam

Liên hợp quốc đã sớm chú ý tới các vấn đề liên quan đến người cao tuổi (NCT) và thấy cần thiết phải rà soát về hiệu lực và tính khả thi triển khai thực hiện của Chương trình hành động quốc tế dài hạn về NCT.

Lịch sử và ý nghĩa Ngày Quốc tế NCT 1.10

Năm 1982, lần đầu tiên Liên hợp quốc đã tiến hành Đại hội thế giới về Tuổi già tại Áo, với sự tham dự của hơn 3.000 đại biểu ở hầu hết các nước trên thế giới. Đại biểu của Việt Nam là giáo sư Phạm Khuê, Viện trưởng Viện Lão khoa Việt Nam. Hội nghị thông qua Chương trình hoạt động quốc tế về tuổi già; khuyến nghị chính phủ và nhân dân các nước quan tâm giải quyết từng bước những vấn đề về NCT, căn cứ vào hoàn cảnh cụ thể của nước mình, tập trung vào 6 lĩnh vực: Sức khoẻ và ăn uống, nhà ở và môi trường, gia đình, dịch vụ và bảo trợ xã hội, việc làm, nâng cao sự hiểu biết của NCT về cuộc sống.

Ngày 14.12.1990, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã bỏ phiếu tán thành việc lấy ngày 1.10 hằng năm làm Ngày quốc tế NCT. Ngày Quốc tế NCT đầu tiên được tiến hành vào ngày 1.10.1991. 

Thông báo của Liên hợp quốc ghi rõ: “Nội dung và lĩnh vực hoạt động nhân Ngày Quốc tế NCT, tùy theo điều kiện của mỗi quốc gia, có thể đề cập đến các lĩnh vực cụ thể là: Sự cống hiến của NCT trong khoa học; văn học, nghệ thuật, thể thao và phát triển xã hội; những hoạt động hữu ích trong phạm vi gia đình, cộng đồng, học đường và thương mại. Bên cạnh việc biểu dương những đóng góp trong nhiều lĩnh vực đối với cộng động, cũng cần đề cập đến nghĩa vụ của xã hội cộng đồng đối với NCT, nhất là những người đang gặp khó khăn trong đời sống do tuổi cao, sức yếu”.

Ngày Quốc tế NCT được tổ chức hằng năm để nâng cao nhận thức về các vấn đề ảnh hưởng đến NCT, đó cũng là một ngày để ghi nhận những đóng góp mà những NCT đã làm cho xã hội, cũng là tâm điểm của Chương trình về NCT của Liên hợp quốc và các tổ chức bảo vệ NCT.

Sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đến lớp NCT Việt Nam

Thấy được tầm quan trọng của  NCT, Viện Lão khoa Việt Nam dưới sự chỉ đạo của Ban Dân vận Trung ương, Ban Vận động thành lập Hội NCT Việt Nam được hình thành gồm 15 người. Ngày 24.9.1994, Phó Thủ tướng Nguyễn Khánh ký quyết định thành lập Hội NCT Việt Nam. Sau đó, Ban Vận động đã triệu tập đại biểu NCT cả nước tiến hành Đại hội thành lập Hội NCT Việt Nam vào các ngày 9-10.5.1995 (sau đó lấy ngày 10.5 là ngày kỷ niệm thành lập Hội). Đây là dịp toàn xã hội và gia đình ghi nhận, trân trọng sự đóng góp của NCT vào quá trình xây dựng, phát triển đời sống; quan tâm, chăm sóc, bảo vệ NCT phù hợp truyền thống đạo lý dân tộc và thời đại.

Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách, văn bản đối với NCT để bảo đảm đời sống vật chất cũng như tinh thần của NCT, cụ thể: Chỉ thị số 59-CT/TW ngày 27.9.1995 về chăm sóc NCT của Ban Bí thư Trung ương Đảng;  Chỉ thị số 117/TTg ngày 27.2.1996 của Thủ tướng Chính phủ về chăm sóc NCT và hỗ trợ hoạt động cho Hội NCT Việt Nam; Pháp lệnh NCT số 23/2000/PL-UBTVQH10 ngày 28.4.2020 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành; Quyết định số 141/2004/QĐ-TTG ngày 5.8.2004 của Thủ tướng chính phủ về việc thành lập Ủy ban Quốc gia về NCT Việt Nam.

Luật NCT được Quốc hội thông qua ngày 23.11.2009; Bộ luật Lao động ban hành ngày 18.6.2012 có 1 mục quy định riêng đối với lao động là NCT; Nghị định số 13/2010/NĐ-CP ngày 27.2.2010 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 67/2007/NĐ-CP ngày 13.4.2007 của Chính phủ về chính sách trợ giúp các đối tượng bảo trợ xã hội; Nghị định số 06/2011/NĐ-CP ngày 14.1.2011 của Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật NCT;  Quyết định số 1781/QĐ-TTg ngày 22.11.2012 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hành động Quốc gia về NCT Việt Nam giai đoạn 2012 – 2020.

Ngày 25.4.2015, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 544/QĐ-TTg lấy tháng 10 hằng năm là “Tháng hành động vì NCT Việt Nam”. Chính phủ thành lập Ủy ban Quốc gia vì NCT Việt Nam; Hội NCT Việt Nam thành lập Ban Chỉ đạo Tháng hành động để tham mưu, phối hợp và triển khai các nội dung hoạt động liên quan đến NCT.

Hằng năm, Ủy ban Quốc gia về NCT Việt Nam đều phát động “Tháng hành động vì NCT Việt Nam” với chủ đề “Chăm sóc và phát huy vai trò NCT” nhằm tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các ngành, đoàn thể, gia đình, xã hội và NCT về mục đích ý nghĩa của Tháng hành động; đẩy mạnh công tác chăm sóc và phát huy vai trò của NCT.

Tại Hiến pháp năm 2013, lần đầu tiên thuật ngữ “NCT” được nhắc đến tại khoản 2 điều 59 và khoản 3 điều 3 khi đề cập một cách đầy đủ và khẳng định mục tiêu phát triển hệ thống an sinh xã hội, bảo đảm bình đẳng, công bằng cho mọi thành viên trong xã hội. Từ cơ sở pháp lý cao nhất này, chính sách đối với NCT đã được đề cập và cụ thể hóa trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, tạo ra một khuôn khổ chính sách khá toàn diện đối với NCT ở Việt Nam. Cụ thể:  Nghị định số 136/NĐ-CP ngày 21.10.2013 (nay được thay thế bằng Nghị định 20/2020) của Chính phủ quy định chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội;  Thông tư số 21/TT-BTC ngày 18.2.2011 của Bộ Tài chính quy định quản lý và sử dụng kinh phí chăm sóc sức khỏe ban đầu cho NCT tại nơi cư trú; chúc thọ, mừng thọ và biểu dương, khen thưởng NCT;  Thông tư số 35/TT-BYT ngày 15.10.2011 của Bộ Y tế hướng dẫn thực hiện chăm sóc sức khỏe NCT.  Mới đây, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình chăm sóc sức khoẻ NCT đến năm 2030 và Đề án nhân rộng mô hình Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau giai đoạn 2021-2025.

Các nội dung của chính sách NCT, nhằm hướng đến mục tiêu chăm sóc NCT về thể chất và tinh thần, nâng cao chất lượng đời sống của NCT; nâng cao chất lượng mạng lưới y tế chăm sóc sức khỏe, phòng bệnh, khám, chữa bệnh và quản lý các bệnh mạn tính cho NCT; xây dựng môi trường thuận lợi để NCT tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch, vui chơi, giải trí. Đồng thời, phát huy vai trò, kinh nghiệm, tạo điều kiện để NCT tham gia có hiệu quả vào các hoạt động văn hóa, xã hội, giáo dục, kinh tế, chính trị phù hợp với nguyện vọng, nhu cầu, khả năng; thực hiện đầy đủ các quyền lợi và nghĩa vụ của NCT.

LƯƠNG ANH TẾ