Xóa bỏ "rào cản" trong điều trị bệnh về mắt

Bác sĩ Trung tâm Phòng, chống bệnh xã hội phẫu thuật thay thủy tinh thể cho bệnh nhân nghèo
Ảnh: Đức Thành

Cuối năm 2011, bà Nguyễn Thị G., 67 tuổi, ở xã Nguyên Giáp (Tứ Kỳ) thấy mắt mờ dần. Sau nhiều lần đi khám và đắn đo, bà được con cháu đưa lên TP Hải Dương mổ thay thủy tinh thể ở phòng khám tư của một bác sĩ chuyên khoa mắt. Tổng chi phí cho ca mổ khoảng 4 triệu đồng. Bà G. thuộc diện hộ cận nghèo, để có tiền chi cho ca mổ, bà và con cháu phải đi vay. Khi biết Dự án “Phát triển năng lực chăm sóc mắt cộng đồng” được thực hiện tại Trung tâm Phòng, chống bệnh xã hội tỉnh, có phẫu thuật miễn phí cho người nghèo, bà G. rất tiếc vì đã phải chi phí một khoản tiền lớn cho phẫu thuật.

May mắn hơn bà G., ông Tạ Văn Tuân, 82 tuổi ở thôn Thượng Đỗ, xã Thượng Vũ (Kim Thành) đã được tham gia khám mắt tại Trạm Y tế xã và được phát hiện bị mộng độ 2, đục thủy tinh thể mắt trái. Khám lần thứ 2, ông đã được các bác sĩ của Trung tâm Phòng, chống bệnh xã hội tư vấn đi thay thủy tinh thể miễn phí. Sau đó, cùng với nhiều bệnh nhân khác của xã như các bà: Tạ Thị Thăm (68 tuổi), Lê Thị Hiệp (61 tuổi)... đã được trung tâm đưa đi mổ thay thủy tinh thể. Đến nay, các bà đều cho biết, mắt đã sáng trở lại.

Theo bác sĩ Nguyễn Kim Bắc, Giám đốc Trung tâm Phòng, chống bệnh xã hội tỉnh, mặc dù những năm qua, tỉnh ta rất tích cực trong việc triển khai các hoạt động phòng, chống mù lòa cho nhân dân như xây dựng Đề án “Phòng, chống mù lòa giai đoạn 2009-2015 và tầm nhìn đến năm 2020”; vận động, thu hút các dự án, các chương trình của các tổ chức, đơn vị trong nước, quốc tế hỗ trợ bệnh nhân chữa các bệnh về mắt... nhưng vẫn có những "rào cản" hạn chế cơ hội đem lại ánh sáng cho người mù, đặc biệt đối với người mù nghèo. Chủ yếu là các trường hợp bệnh nhân thiếu thông tin, không biết có các chương trình, dự án chăm sóc mắt miễn phí, ưu đãi như bà G. Theo phân tích của bác sĩ Bắc, một phần từ chính người mắc bệnh và người nhà bệnh nhân, như quan niệm: “Người già thì mắt kém” nên không tìm hiểu thông tin về cách chăm sóc, điều trị mắt nữa. Nhiều gia đình có con em trong độ tuổi học sinh nhưng không quan tâm phát hiện kịp thời trẻ bị mắc bệnh về mắt dẫn đến mức độ nặng. Bên cạnh đó là tâm lý không tin tưởng vào hệ thống y tế tuyến cơ sở của người dân, trong khi công tác tuyên truyền ở cơ sở chưa tích cực, thường xuyên. Bên cạnh đó, việc kiểm soát bệnh tật chưa đa dạng, một số loại bệnh gây mù khác như mộng, Glocom chưa được triển khai; sự phối hợp chỉ đạo của  Ban chỉ đạo phòng chống mù lòa các cấp chưa đồng bộ, tỷ lệ mổ đục thủy tinh thể trên 1 triệu dân còn thấp...

 Từ năm 2010, tỉnh ta được Dự án FHF tài trợ 294.873 USD với mục tiêu hỗ trợ đẩy lùi các bệnh về mắt cho người dân. Cơ sở chính thực hiện các chương trình của dự án tại Trung tâm Phòng, chống bệnh xã hội tỉnh. Dự án được thực hiện trong 2 năm 2010-2011 và được triển khai ở 3 huyện Nam Sách, Kinh Môn, Tứ Kỳ (là những huyện có đông người mắc các bệnh về mắt), trong đó ưu tiên phụ nữ, trẻ em và người khuyết tật. Sau 2 năm, dự án đã hỗ trợ phẫu thuật đục thủy tinh thể miễn phí cho 509 bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn, chưa có thẻ bảo hiểm y tế (BHYT); phẫu thuật quặm miễn phí cho 611 ca; phối hợp mổ mắt miễn phí cho 19 em mắc các bệnh về mắt; khám khúc xạ cho hơn 31 nghìn học sinh, phát hiện gần 4.000 học sinh mắc các tật về thị lực, cấp kính miễn phí cho hơn 1.600 học sinh... Dự án cũng đã góp phần tích cực trong việc tuyên truyền nâng cao nhận thức cho nhân dân về chăm sóc, phòng ngừa các bệnh về mắt; tập huấn nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ y tế các cấp, đầu tư trang thiết bị phục vụ khám, chữa bệnh cho các cơ sở y tế...  Kết thúc chặng 1, dự án đang tiếp tục hỗ trợ tỉnh ta triển khai thực hiện chặng 2 trong thời gian từ năm 2012 đến 2015 tại 6 huyện, thị xã: Tứ Kỳ, Kinh Môn, Nam Sách, Chí Linh, Ninh Giang và Thanh Miện. Tổng kinh phí triển khai dự án khoảng 589.120 đô-la Úc và nguồn vốn đối ứng của tỉnh khoảng 57.307 đô-la Úc. Mục đích cụ thể của dự án là nhằm hỗ trợ ngành y tế địa phương nâng cao các dịch vụ chăm sóc mắt và cơ sở hạ tầng nhằm cung cấp các dịch vụ chất lượng cao, chi phí hợp lý và dễ tiếp cận.

Trực tiếp tham gia thực hiện dự án, cán bộ, bác sĩ của Trung tâm Phòng, chống bệnh xã hội tỉnh phối hợp với tuyến y tế cơ sở tổ chức khám sàng lọc ít nhất 2 lần tại mỗi xã trên địa bàn tỉnh. Qua khám sàng lọc tại cộng đồng, phát hiện bệnh nhân, chỉ định phẫu thuật, trung tâm lập danh sách, lên kế hoạch và cho xe đưa đón bệnh nhân đến phẫu thuật tại trung tâm. Từ đầu năm đến nay, trung tâm đã tiến hành phẫu thuật cho hơn 1.000 bệnh nhân, trong đó có khoảng 150 ca mổ miễn phí, chủ yếu là người già thay thủy tinh thể. Bác sĩ Vũ Văn Khoại, Khoa Mắt của trung tâm cho biết: “Mỗi bác sĩ tham gia dự án phải là một tuyên truyền viên, kịp thời giới thiệu, giải thích cho bệnh nhân và người nhà hiểu về sự ưu việt của dự án, nhằm đem lại cơ hội sáng mắt cho người bệnh, đặc biệt là bệnh nhân nghèo”.

Để xóa bỏ những rào cản cho bệnh nhân mắc các bệnh về mắt và  tiếp tục tận dụng và khai thác tối đa những lợi ích của các chương trình, đề án, dự án hỗ trợ bệnh nhân, Ban chỉ đạo phòng chống mù lòa các cấp cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phối hợp với các ngành, đoàn thể, hội đa dạng hóa các hoạt động truyền thông tới cấp cơ sở. Đặc biệt cần chú ý tới đối tượng bệnh nhân nghèo, bệnh nhân thuộc hộ cận nghèo để kịp thời hỗ trợ. Ngành y tế cần quan tâm đầu tư nâng cao trình độ chuyên môn của đội ngũ y, bác sĩ chuyên khoa các tuyến, đầu tư trang thiết bị chăm sóc và điều trị các bệnh về mắt tại các đơn vị, bệnh viện...

Tỉnh ta hiện có khoảng 7.000 người mắc các bệnh về mắt có thể gây mù lòa. Tỷ lệ người mù lòa chiếm 0,57% dân số, trong đó số người mù do đục thủy tinh thể chiếm tới 66%. Trung tâm Phòng, chống bệnh xã hội hiện là cơ sở duy nhất thực hiện phẫu thuật mắt miễn phí cho người nghèo đến hết năm 2015.

LINH AN