Vòng xoáy mới tiếp tục nhấn chìm Ukraine?

Chính quyền Ukraine ngày càng mất quyền kiểm soát khu vực Donbass

Nguyên nhân thực sự được các chuyên gia chỉ ra đây là đòn trả đũa việc Tổng thống Putin yêu cầu giới chức Nga công nhận giấy tờ được cấp tại miền Đông Ukraine.

Sắc lệnh gây tranh cãi

Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine Pavlo Anatoliyovych Klimkin mới đây tuyên bố nước này đang đề nghị tước quyền phủ quyết của Nga tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vì lý do Moscow là một bên trong cuộc xung đột ở Donbass. Ông Klimkin bày tỏ lo ngại Nga sẽ dùng quyền phủ quyết để gây ảnh hưởng tới việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng Bảo an liên quan tới tình hình nước này. Ông Klimkin cho biết phía Ukraine đòi phải cải tổ lại hình thức của cơ quan quyền lực này.

Nhà ngoại giao Ukraine nhận định rằng hình thức hiện tại của Hội đồng Bảo an đã không còn hiệu quả do các nghị quyết thường xuyên bị phủ quyết. Hãng thông tấn TASS dẫn lời ông Klimkin nói rằng: "Chúng ta cần ra sức cải tổ lại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc để ngăn chặn việc lạm dụng quyền phủ quyết. Hội đồng phải có khả năng ứng phó hiệu quả với các cuộc xung đột đẫm máu, dù cho thành viên thường trực của hội đồng có là một bên trong cuộc xung đột đi chăng nữa".

Trong một diễn biến khác, Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko đã cáo buộc Nga cung cấp các thiết bị quân sự tại Donbass dưới chiêu bài viện trợ nhân đạo. Ông Petro Poroshenko đã cáo buộc Moscow gia tăng sự hiện diện quân sự tại bán đảo Crimea, đồng thời cảnh báo mối đe dọa "chiến tranh toàn diện" với Nga.

Trước những “đòn” ngoại giao liên tiếp từ Ukraine, Moscow đã nhiều lần bác bỏ thẳng thừng, đồng thời tuyên bố Nga không có mối liên hệ với cuộc xung đột tại Donbass và mong muốn Ukraine vượt qua được khủng hoảng. Phản ứng việc Ukraine đòi tước quyền phủ quyết tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova tuyên bố Ukraine nên sắp đặt trật tự ở chính nước mình trước Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

Theo bình luận của các chuyên gia, sở dĩ căng thẳng ngoại giao Nga-Ukraine đột nhiên bùng lên như vậy là do việc lãnh đạo Ukraine tỏ ra không hài lòng với việc Tổng thống Putin yêu cầu giới chức Nga công nhận giấy tờ được cấp tại miền Đông Ukraine. Đây là vấn đề được cho là rất nhạy cảm trong thời điểm hiện tại. Theo sắc lệnh của ông Putin được đăng tải trên trang mạng của Điện Kremlin, nhà chức trách Nga sẽ tạm thời công nhận các loại giấy tờ tùy thân, văn bằng, giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn và giấy đăng ký phương tiện được cấp tại hai khu vực Donetsk và Lugansk ở miền Đông Ukraine.

Quyết định này sẽ cho phép người dân ở các khu vực xung đột có thể du lịch, làm việc và học tập tại Nga. Theo Điện Kremlin, sắc lệnh trên sẽ có hiệu lực cho đến khi "một sự ổn định chính trị" dựa trên thỏa thuận Minsk được thiết lập tại khu vực xung đột.

Ngay sau khi sắc lệnh của Tổng thống Nga đưa ra, Tổng thống Ukraine Poroshenko nhấn mạnh sắc lệnh của ông Putin vi phạm luật pháp quốc tế. "Trên quan điểm của luật pháp quốc tế việc công nhận các thành phần này là bất hợp pháp và phủ nhận thỏa thuận Minsk, đây là động thái không tương thích với việc thực hiện thỏa thuận hòa bình này. Tôi tin rằng đây là một hành vi rất đáng lo ngại và nó đòi hỏi phải hành động quyết liệt nhằm tăng cường các biện pháp trừng phạt", ông Poroshenko nói.

Đức, Pháp cũng lên tiếng phản đối hành động của Nga. Người phát ngôn của Thủ tướng Đức Steffen Seibert nêu rõ: "Việc công nhận các giấy tờ đi lại của cái gọi là các nước cộng hòa nhân dân Lugansk và Donetsk tự xưng gây phương hại đến sự thống nhất của Ukraine". Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Pháp cũng nhấn mạnh "Pháp lấy làm tiếc về quyết định này".

Ukraine đang mất kiểm soát

Thực tế tại Ukraine đáng báo động. Ukraine đang ngày càng không thể kiểm soát nổi tình hình khi nhu cầu hộ chiếu của người dân tại Donetsk và Lungansk đã tăng nhanh chóng. Phát biểu với báo giới, ông Aleksandr Zakharchenko, người đứng đầu Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR) tự xưng cho biết số lượng người dân xin cấp giấy tờ tại khu vực này đã tăng mạnh.

Các tay súng ly khai kiên quyết chống lại quân đội Chính phủ

Để đáp ứng nhu cầu của người dân, chính quyền đã phải điều động thêm nhân lực để giải quyết. Ông Igor Kornet, người đứng đầu Bộ Nội vụ LPR cho biết nhu cầu hộ chiếu tại khu vực này cũng đang tăng cao những ngày gần đây. Trung bình mỗi ngày ở LPR đang cấp gần 200 hộ chiếu cho người dân.
Việc ngày càng có nhiều người dân tại khu vực Donetsk và Lugansk xin cấp giấy tờ, hộ chiếu vào thời điểm này là hệ quả tất yếu từ việc Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ký sắc lệnh yêu cầu giới chức nước này tạm thời công nhận các loại giấy tờ đăng ký dân sự tại khu vực miền Đông Ukraine do phe ly khai kiểm soát.

Tuyên bố trên của Điện Kremlin đã gây ra sự xáo trộn không hề nhẹ trong nội bộ Ukraine khi người dân miền Đông nước này háo hức còn giới chức Kiev bày tỏ nhiều phẫn nộ và không ngừng lên tiếng chỉ trích Nga. Ông Oleksandr Turchynov, Bộ trưởng An ninh và Quốc phòng Ukraine cho rằng việc thông qua sắc lệnh cho thấy Tổng thống Putin đã công nhận tính hợp pháp của chính quyền phe nổi dậy ở miền Đông Ukraine.

Quyết định công nhận một số giấy tờ tùy thân cấp cho người dân thường trú ở một số khu vực Donetsk và Lugansk thuộc miền Đông Ukraine của điện Kremlin đang đẩy chính quyền Kiev vào những bất lợi mới, nhất là việc duy trì thỏa thuận hòa bình vừa mới đạt được hôm 20.2. Rõ ràng những động thái mới từ điện Kremlin đang khiến chính quyền Ukraine ngày càng mất dần sự kiểm soát. Không chỉ khó khăn trong việc duy trì ổn định tình hình khu vực miền Đông, Kiev đang đối diện với việc ngày càng có nhiều người dân di cư sang Nga.

Mặc dù đã có lệnh ngừng bắn mới tại các khu vực giao tranh ở Ukraine từ ngày 20.2, song trong một báo cáo mới nhất, Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc phụ trách các vấn đề chính trị, ông Jeffrey Feltman đã báo cáo về tình hình xung đột tại miền Đông Ukraine trước Hội đồng Bảo an, trong đó bày tỏ quan ngại sâu sắc về khả năng các bên tham chiến vi phạm luật pháp quốc tế trong lĩnh vực nhân đạo. Hai năm đã trôi qua kể từ khi thỏa thuận Minsk II về việc chấm dứt chiến tranh ở Ukraine được ký kết, nhưng các cuộc xung đột đẫm máu ở đây vẫn tiếp tục diễn ra, cướp đi thêm sinh mạng của hàng nghìn người. Điều mà Minsk II đã làm được đó là giúp kiềm chế mối lo ngại về một cuộc chiến lan rộng hơn. Tuy nhiên, thỏa thuận này chưa bao giờ giúp chấm dứt tình trạng bạo lực và những hoài nghi sâu sắc cản trở tiến trình tiến tới một giải pháp chính trị.

Các chuyên gia nhận định không nhiều khả năng cuộc đối đầu giữa Nga và Ukraine phát triển thành xung đột quân sự quy mô lớn, nhưng việc hai bên không thể ngồi lại với nhau càng khiến cho khu vực trở nên bất ổn. Mâu thuẫn Nga-Ukraine; Nga - phương Tây bao gồm EU, NATO, Mỹ ngày càng sâu sắc hơn vì vấn đề Ukraine. Có thể thấy rõ quan hệ nước lớn luôn phủ bóng lên cuộc khủng hoảng tại Ukraine cũng như quan hệ Nga - Ukraine.

 Từ đầu năm 2014 đến nay, Ukraine đã trở thành tiêu điểm thảo luận toàn cầu. Tháng 2.2014, người Ukraine thông qua cách mạng sắc màu đường phố đã lật đổ Tổng thống Ukraine Yanukovych. Sau đó, tình hình nhanh chóng mở rộng và được đẩy lên cao trào sau khi Crimea trưng cầu dân ý tuyên bố độc lập và gia nhập Liên bang Nga. Phong trào ly khai của lực lượng vũ trang miền Đông Ukraine tiến tới bắt đầu tìm cách lấy việc tách khỏi Ukraine làm mục tiêu, khiến cho nội chiến Ukraine bùng nổ. Đến nay, dường như toàn bộ quốc gia này đều mất kiểm soát.

NGUYỄN HÒA