Viết tiếp khát vọng của người đã hy sinh

Vào trung tuần tháng 6.2016, trên đất nước ta đã xảy ra hai sự cố tai nạn máy bay quân sự liên tiếp. Ngày 14.6, máy bay SU-30MK2 do 2 phi công lái bay luyện tập, rơi trên biển, một chiến sĩ đã không trở về. Cách một ngày sau, 16.6, máy bay CASA-212 chở 9 chiến sĩ gồm lính phi công và không quân đi tìm cứu đồng đội, cũng bị nạn rơi trên biển, cả 9 chiến sĩ đều hy sinh. Việc mất đi cùng một lúc 10 người con ưu tú của quân đội là tổn thất thật lớn lao, khó lòng bù đắp được. Thi phẩm này của Trần Thị Lam đã ra đời trong bối cảnh đó.

“Người ta chỉ thực sự chết, khi không còn sống trong lòng những người đang sống”. Câu nói ấy của nhà văn Lỗ Tấn thật đúng trong trường hợp này. Chủ thể bài thơ là người chiến sĩ đã hy sinh, bài thơ là lời dặn dò anh dành cho vợ. Người chồng ở đây đã kịp “trở về” với vợ lúc chị cần có anh. Người có tình yêu tha thiết không bao giờ muốn người mình yêu phải đau khổ vì mình, ngay cả khi chết đi rồi. Hơn ai hết, anh đồng cảm với người bạn đời đang trong cú sốc tinh thần, bàng hoàng đau xót, đột ngột nhận hung tin: anh đã ra đi mãi mãi. Điệp ngữ “Lau nước mắt đi nào…”, “Lau nước mắt đi…” như vừa âu yếm, an ủi vừa giục giã em hãy “ghì lòng”, tĩnh tâm để nghe anh nói. Em sẽ xót xa nhiều nỗi, nhưng “đừng mãi xót xa” vì “Anh ở lại nơi đây giữa mênh mông sóng nước/Vẫn trong lòng mẹ Việt Nam ta”. Lời dặn này thấm đẫm tinh thần người chiến sĩ, dù yên nghỉ ở đâu thì vẫn trong quê hương Việt Nam, mảnh đất anh đã cống hiến và hy sinh. Hồn thiêng của anh vẫn giữa trời xanh mây trắng, giữa biển biếc bao la, đâu khác gì có phần mộ ở trên đất liền.. Ở đâu cũng trong lòng Tổ quốc! Và cao cả hơn: “Để anh yên lòng hóa sóng giữa trùng khơi!”. Hình tượng “sóng giữa trùng khơi" thật đẹp và giàu ý nghĩa vì sóng vỗ về ôm ấp đất Mẹ quê hương, cho đẹp thêm biển trời Tổ quốc. Nhưng khi cần, sóng sẽ cồn lên dữ dội, quật đổ và dìm xuống đáy biển sâu mọi kẻ thù. Với sứ mệnh của người lính, còn gì cao quý hơn trung với nước, hiếu với dân, trung - hiếu đến có thể chết vì lẽ sống ấy. Em hãy tự hào và “Hãy mỉm cười thật tươi và bước về phía trước”. Nghĩa nước anh đã trọn, nhưng tình nhà còn dang dở. Hơn ai hết, anh biết cảnh của vợ mình “còn mẹ già con dại”. Tất cả gánh nặng từ ba thế hệ: bố mẹ già, con thơ mồ côi bố, bản thân góa bụa đều đè lên đôi vai gầy của người vợ trẻ.

Cái hay của bài thơ còn ở thủ pháp hóa thân - nhập vai “kép”. Lời an ủi của người chồng mang đậm chất lính, nhẹ nhàng, đằm thắm, thiết tha mà rắn rỏi đầy nghị lực. Và đó cũng chính là lời “tự tình”, lòng tự dặn lòng, để tự động viên an ủi mình của người vợ. Rằng, chồng ta đã vì sự nghiệp bảo vệ đất nước mà hy sinh. Thương anh, tiếc anh, mà cứ mãi chìm đắm trong đau thương thì còn làm được việc gì, dù có khóc đến cạn khô nước mắt, nào anh có sống lại! Rằng, “phía trước đường còn xa ngái…”, biết bao thử thách, ta phải đứng lên vững chãi “bước dưới mặt trời”, vượt qua mọi “phong ba bão táp”, đi tiếp “bằng những bước chân vô cùng kiêu hãnh”. Rằng, ta phải trọn việc nước việc nhà, chăm sóc mẹ già, “lo tròn chữ hiếu”; ta sẽ vừa làm mẹ vừa làm bố thay anh, nuôi dạy con ta trưởng thành, ta sẽ sống cho ta, vui vẻ, lạc quan, yêu đời…Bằng sức mạnh của ý chí và tình cảm, ta sẽ sống hiên ngang “như cây xương rồng trên sa mạc” cằn khô, theo như lời di nguyện của anh: "Hãy sống cả phần anh chưa kịp sống/Để anh biết là em đã rất yêu anh".

Đây là lời nhắn nhủ, ủy thác và cả niềm mong mỏi rất nhân văn, tràn đầy lòng yêu nước, dành cho tất cả những người đang sống, hãy viết tiếp khát vọng của những người lính đã ngã xuống. Những từ ngữ, hình ảnh thơ không hề sáo cũ, mà nó đã xua át đi phần gam màu bi thương, làm sáng tươi lên bức chân dung tâm hồn lạc quan của những người phụ nữ có chồng hy sinh vì dân vì nước.

PHẠM VĂN CHỮ