Văn hóa đi lễ đầu xuân

Vậy là hoa quả, bánh trái được bày cúng trên ban thờ, những cây nến, tờ tiền, thậm chí cả những bông hoa cắm trong lọ... đều bị người dân tranh nhau cướp. Chỉ trong vòng vài phút, các ban thờ thánh đã tả tơi như một “bãi chiến trường”...

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, việc người đi lễ chen nhau cướp lộc, đua nhau đi xin, vay, trả lễ ở các đền, chùa xuất phát từ một quan niệm hết sức sai lầm khi cho rằng, đền, chùa là nơi các bậc thần thánh, đức Phật hay những đấng tối cao có thể ban phát mọi thứ cho con người. Từ quan niệm sai lầm đó đã dẫn đến những hành động mê muội thái quá đến mức cuồng tín. Chính vì vậy, rất nhiều người khi đi lễ đền, lễ chùa thường mang theo những lời cầu khấn, xin lộc tài, xin thăng quan tiến chức và bằng những mâm lễ vật phàm tục như việc mang đồ mặn, mang tiền vàng mã đến cúng trong chùa, hay đưa tiền lẻ gài lên khắp tượng thánh, tượng Phật, để lên cả gốc cây, bất cứ nơi nào mà họ cho rằng có chút “linh thiêng” để hy vọng đức Phật hay đức thánh thần có thể phù hộ, giúp đỡ họ đạt được mục đích... Họ không biết rằng, những hành động đó không chỉ phản cảm mà còn trái với thuần phong mỹ tục, thậm chí trái cả với giáo lý nhà Phật.

Những người hiểu về đạo Phật, về giáo lý nhà Phật đều biết rằng, giá trị sâu xa của đạo Phật không phải là van xin cầu nguyện, cúng tiến, lễ lạy cho nhiều, mà chính là việc nói và làm như lời Phật dạy, luôn giữ gìn tâm ý thanh tịnh, bình an, yên tĩnh. Nhà chùa dựng lên là để lấy chỗ thờ Phật, cho các phật tử đến lễ, để các nhà sư tu hành, chứ nhà chùa dựng lên không phải để hưởng lộc. Những người đi lễ chùa dù ít hay nhiều tiền đều được tôn trọng như nhau, không có chuyện người lễ nhiều tiền sẽ tốt hơn người lễ ít tiền, mâm lễ to hơn thì sẽ “xin” được nhiều hơn. Ngay cả việc đặt tiền công đức, chỉ cần vào chùa đặt một nơi là đủ, không cần phải đổi tiền lẻ để đặt ở mọi nơi như nhiều người vẫn làm... Và trên tất cả, những người đi lễ chùa là để tìm sự thanh thản, chứ không phải cầu xin ban lộc. Hiểu được như vậy, nên mỗi khi đi lễ chùa, nhiều phật tử chỉ cần thắp một nén tâm nhang, để tâm hướng Phật, lòng thanh thản, chứ không nặng về việc tiến cúng, lễ lạt.

Theo ý kiến của những nhà nghiên cứu văn hóa, chuyện đốt vàng mã ở cửa Phật để cầu xin tiền tài là chuyện hoàn toàn không có trong đạo Phật. Ðó là hành động hết sức lãng phí tiền của. Hơn nữa, việc người dân dùng tiền thật rải tràn lan với mục đích cầu tài lộc, cầu may mắn cũng hoàn toàn sai lầm. Nếu đến chùa dâng tiền, cầu xin tài lộc mà Phật có thể ban cho được thì phải chăng Phật biết nhận hối lộ? Hay ở các đền thờ thánh, thờ thần linh cũng vậy. Việc nhiều người có quan niệm là dâng thần này mà không dâng thần kia sẽ gặp xui, nên hiện tượng dâng tiền lẻ, dâng lễ tràn lan vẫn xảy ra. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng, việc đến đền rồi dâng tiền để cầu xin các vị thần linh cũng chỉ là hoàn toàn mê tín và không đúng. Nếu việc đến đền mà dâng cúng ông thần linh này, không dâng cúng ông thần linh kia rồi sợ bị trừng phạt thì ông thần linh đó cũng không xứng đáng để thờ.

Có thể thấy rằng, từ trong truyền thống, việc đi lễ đền, chùa chính là một phần của văn hóa và đạo đức của toàn xã hội, thể hiện niềm tôn kính đối với các vị anh hùng dân tộc, với đức Phật và thánh thần. Nhưng với sự cuồng tín, mê muội của một bộ phận khá đông người đi lễ đã khiến cho giá trị văn hóa truyền thống ấy đang bị biến tướng nghiêm trọng, làm mất đi nét đẹp văn hóa, ảnh hưởng đến sự tôn nghiêm và làm giảm giá trị văn hóa của các di tích. Do đó, cần phải có một cuộc “cách mạng về ý thức” của người đi lễ, sự phối hợp tham gia của nhiều ngành, nhiều đơn vị, từ cơ quan quản lý nhà nước, các phương tiện thông tin đại chúng đến nhà chùa, nhà đền, và cả sự quan tâm của những người am hiểu văn hóa đi lễ, để mọi người cùng biết và làm theo.

PHƯƠNG HÀ (Tứ Kỳ)