Vài suy nghĩ về xây dựng gia đình

Gia đình là tế bào của xã hội. Xã hội giờ đã khác xưa, nên tế bào của nó cũng thay đổi theo. Trong đó, sự thay đổi lớn nhất chính là những giá trị văn hóa, đặc biệt là văn hóa ứng xử giữa các thành viên trong gia đình.

Nếu như trước kia, cha mẹ luôn là người có tiếng nói quan trọng, thể hiện rõ quyền uy đối với con cái, con cái chỉ biết nghe và chịu sự chi phối của cha mẹ thì ngày nay, con cái đã được đối thoại với cha mẹ về nhiều vấn đề trong cuộc sống. Con cái có thể nói lên những nguyện vọng, những chính kiến riêng của mình. Cha mẹ không chỉ đơn thuần là những người bề trên dạy bảo con cái mà hơn thế, trong rất nhiều gia đình, đặc biệt là những gia đình thành thị và trí thức, cha mẹ còn là những người bạn sẵn sàng chia sẻ tâm tư, tình cảm với con cái.

Giờ đây, mối quan hệ mẹ chồng nàng dâu, mối quan hệ vốn được coi là nhạy cảm, phức tạp cũng đã thay đổi. Các bà mẹ chồng trong gia đình truyền thống đều tỏ ra khắt khe hơn với các nàng dâu. Sự khắt khe này không xuất phát từ tình cảm mà xuất phát từ những quan niệm, nhận thức. Ngày nay, mối quan hệ này đã dần được cân bằng. Mẹ chồng nàng dâu tỏ ra hiểu nhau hơn, họ gần gũi và sẵn sàng sẻ chia với nhau.

Quan niệm về con cái cũng khác trước. Trước đây, người ta quan niệm đông con là có phúc nên việc có nhiều con là bình thường. Nhưng ngày nay, các ông bố bà mẹ chỉ muốn sinh từ một đến hai con. Chủ yếu họ đánh giá cao sự nuôi dạy con cái thế nào cho tốt chứ không phải số lượng thành viên trong gia đình.

Quan niệm về hôn nhân trong gia đình truyền thống cũng khác với gia đình hiện đại. Trước đây, sự chi phối của cha mẹ trong hôn nhân của con cái rất lớn. Trong nhiều gia đình, bố mẹ có vai trò quyết định đến việc chọn bạn đời cho con. Giờ đây, thanh niên chủ động chọn bạn đời cho mình theo những tiêu chí riêng như sự hợp nhau về lối sống, quan niệm, nhận thức, tâm sinh lý...

Văn hóa gia đình còn thể hiện rõ nét trong vai trò của người phụ nữ. Sự thay đổi này là do sự bình đẳng giới hiện nay mang lại. Người phụ nữ hiện nay được chủ động trong công việc xã hội và nuôi dạy con cái hơn trước đây. Ngày xưa, người phụ nữ chỉ là người nội trợ, ít có quyền quyết định những vấn đề lớn trong gia đình. Ngày nay, họ có tiếng nói nhất định trong gia đình, kể cả những vấn đề quan trọng nhất như lo việc làm, cưới xin cho con cái. Điều này chứng tỏ nhận thức của xã hội về người phụ nữ nói chung đã thay đổi.

Sự thay đổi về giá trị văn hóa gia đình ngày nay có nhiều biểu hiện đáng mừng, song bên cạnh đó nhiều sự thay đổi đang là vấn đề nhức nhối trong xã hội. Đặc biệt là những biểu hiện của tình trạng suy thoái đạo đức gia đình.

Guồng quay của xã hội đang cuốn con người vào vòng xoáy của những lo toan kinh tế. Mọi người mải mê kiếm tiền, tìm cách mưu sinh nên quên đi nhiều giá trị gia đình truyền thống tốt đẹp. Mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình trở nên lỏng lẻo hơn. Ngày nay, tỷ lệ ly hôn ngày một gia tăng. Nhiều cặp vợ chồng vừa kết hôn xong đã vội vã chia tay vì những lý do hết sức đơn giản như xuất phát từ một cuộc cãi cọ hay không thích thì chia tay. Họ sẵn sàng ly hôn mà không cần quan tâm đến sự thiệt thòi của con trẻ.

Vợ chồng ít quan tâm đến nhau, anh em ít gần nhau hơn. Nhiều mâu thuẫn cha mẹ con cái, anh em xảy ra chỉ vì quyền lợi kinh tế. Tình trạng ngoại tình và sống thử trước hôn nhân ngày càng phổ biến.

Văn hóa gia đình có những thay đổi mang lại nhiều ý nghĩa tích cực nhưng cũng có nhiều điều phải suy ngẫm. Làm thế nào để gạn đục khơi trong, hạn chế những hạt sạn nhức nhối, khơi dậy những giá trị văn hóa tốt đẹp trong gia đình không chỉ là nhiệm vụ của xã hội mà còn là nhiệm vụ của mỗi con người, mỗi thành viên trong tổ ấm của mình.

TRẦN THÔNG