Từng là “rốn” nước của huyện Thanh Hà (Hải Dương) với đất trũng, đồng chua, chiêm khê, mùa thối, nhưng hiện nay các xã khu Hà Đông đã trở thành đất “ngọt”. Vải thiều sớm đã trở thành cây đặc sản của người dân nơi đây từ nhiều đời nay.

Ít ai biết rằng bao quanh khu Hà Đông là sông nước. Trước khi có cầu Hợp Thanh thì đây giống như một khu đảo xa xôi, đi lại khó khăn. Thế nhưng, từ khi người dân phát hiện ra cây vải sớm và trồng rộng khắp vùng từ năm 1994 thì hiệu quả kinh tế từ giống cây này đã góp phần quan trọng “thay da đổi thịt” miền quê nghèo.

Theo các cụ cao niên kể lại, trước đây, một người dân thấy có cây vải mọc hoang nên mang về trồng lại được cây vải u hồng cho quả sum suê. Sau nhiều năm, cây vải cao, tán rộng, việc thu hái và chăm sóc khó khăn nên người nhà cụ này đã đánh gốc, bán cây. Tuy nhiên, họ đã kịp nhân rộng thành nhiều cây con thế hệ thứ hai, thứ ba… Về khu Hà Đông có nhiều cây vải sớm tuổi hơn 1 thế kỷ vẫn cho quả ngọt. So với cây vải thiều tổ ở thôn Thúy Lâm thì những cây vải sớm này chỉ có sau khoảng 40 năm. Những người sành ăn thường chọn quả ở những cây lâu năm để mua.

Trên cánh đồng vải bát ngát, dù ra quả không nhiều như vải thiều chính vụ nhưng chưa năm nào trà vải này thất thu. Huyện Thanh Hà hiện có 1.700 ha vải sớm. Vải thiều sớm ở đây có nhiều loại: u trứng trắng, trứng gai, u hồng, tàu lai. Thế nhưng, trà vải sớm thơm ngon nhất và được trồng nhiều nhất là u hồng. Giống vải này trồng nhiều ở các xã Thanh Quang, Thanh Cường, Thanh Hồng.

Ông Nguyễn Văn Khoa, Chủ tịch UBND xã Thanh Quang cho biết: “Vải sớm là món quà quý mà thiên nhiên ban tặng cho vùng đất Hà Đông. Giống vải này đã trở thành đặc sản, không nơi đâu trồng có hương vị thơm ngon như ở đây”.

Nhiều người dân Thanh Hà xa quê mang giống vải sớm tới trồng nơi họ sinh sống nhưng không ở đâu chất lượng vượt trội như vùng đất Hà Đông. Ở khu này, cây vải thường xanh tốt và cho quả to, mọng. Nếu giống vải sớm đem trồng ở các xã khu khác trong huyện như Hà Tây, Hà Bắc, chất lượng cũng sẽ không bằng và thấy rõ vị chát. Vải sớm quả to hơn vải thiều chính vụ, hạt to nhưng cùi dầy, trắng, thơm, ngọt.

Mỗi năm chỉ có một mùa vải chín. Du khách gần xa thường về quê vải đúng mùa quả chín để được thưởng thức những trái vải thơm ngon, ngọt lịm. Vải sớm thường được bán khoảng 45.000 đồng/kg, cao hơn vải thiều chính vụ khoảng 25.000 đồng/kg.

Không chỉ thơm, ngon, vải thiều Thanh Hà còn chứa nhiều chất xơ, tăng cường miễn dịch, cải thiện làn da. Trong thành phần quả vải, ngoài đường tự nhiên, chất xơ, còn có các vi chất như kali, vitamin C, vitamin E, sắt, vitamin B6... Quả vải khi chín vỏ mỏng, gai lì, lớp vỏ lụa dai. Với hương vị đặc trưng đó, vải thiều Thanh Hà nức tiếng gần xa, được nhiều người biết đến.

Ngoài nhân giống vải này ra khắp vùng, người dân ở Hà Đông luôn quan tâm nâng cao chất lượng quả vải. 100% diện tích vải sớm đã được sản xuất theo quy trình VietGAP. Vì vậy, chất lượng quả vải luôn được đánh giá cao, uy tín trên thị trường.

Được sự quan tâm của các cấp, ngành, doanh nghiệp, vải thiều sớm Thanh Hà được xuất khẩu sang nhiều thị trường khó tính như: Nhật Bản, Úc, Mỹ, Canada, Singapore, Hàn Quốc, Pháp… và số lượng lớn sang Trung Quốc. Bình quân, mỗi năm huyện Thanh Hà thu hoạch khoảng 40.000 tấn vải thiều, trong đó khoảng 25.000 tấn vải sớm, mang lại giá trị khoảng 800 tỷ đồng/năm. Nhiều doanh nghiệp đã tích cực đưa vải Thanh Hà sang thị trường khó tính như các Công ty: CP Ameii Việt Nam; TNHH Sản xuất, Thương mại, Dịch vụ Rồng Đỏ; TNHH Chế biến thực phẩm Nhân Hòa... Ngoài ra, hệ thống hợp tác xã ở huyện Thanh Hà cũng đẩy mạnh thu mua, tiêu thụ vải. Ông Nguyễn Văn Hiển, Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Hợp Đức HD cho biết nhiều năm nay, vải sớm được đưa vào hệ thống siêu thị ở TP Hải Dương, Hải Phòng, Hà Nội thông qua hợp tác xã.

Điều đáng mừng trong mùa vải năm nay tuy sản lượng đạt thấp nhưng giá cao ổn định từ đầu vụ, với giá bình quân 38.000 đồng/kg.

Nhiều năm nay, UBND huyện Thanh Hà đã tích cực phối hợp các sở, ngành xúc tiến tiêu thụ vải thiều, qua đó nâng cao giá trị đặc sản và đưa vải đến các thị trường mới hơn. Cùng với đó, sự bùng nổ của công nghệ số giúp vải thiều vươn xa hơn thông qua sàn thương mại điện tử. Khách hàng các nơi có thể tìm hiểu, liên lạc trực tiếp với chủ vườn để mua vải.

Bà Hoàng Thị Thúy Hà, Phó Chủ tịch Thường trực UBND huyện Thanh Hà cho biết thị trường xuất khẩu quả vải được mở rộng đến nhiều quốc gia trên thế giới. Thời gian tới, huyện tiếp tục chủ động ứng dụng công nghệ số và thương mại điện tử trong hoạt động xúc tiến thương mại như giao thương trực tuyến, tích cực tham gia hội chợ, tăng cường hoạt động kết nối cung cầu nhằm thúc đẩy tiêu thụ vải trong nước...

Hiện nay, diện tích vải thiều sớm ở Thanh Hà đang nhiều hơn vải thiều chính vụ. UBND huyện khuyến khích nông dân khu Hà Đông canh tác vải sớm, tận dụng đất đai màu mỡ, nguồn dinh dưỡng mà thiên nhiên, sông nước ban tặng. Riêng các khu Hà Tây, Hà Bắc, Hà Nam trồng vải thiều chính vụ duy trì diện tích, giữ vững thương hiệu mà chính quyền và nhân dân xây dựng từ lâu.

Nội dung: MINH NGUYÊN

Trình bày, ảnh: TUẤN ANH