Tiếc nuối những ngôi nhà trăm tuổi

Căn nhà ngót trăm tuổi ở phố Bắc Kinh không còn giữ được nguyên vẹn

Nhà trăm tuổi thành quán

Nếu ai có dịp đi qua đầu phố Bắc Kinh ở TP Hải Dương sẽ thấy chiếc biển tên quán "Canh cá rô đồng - bún thịt nướng - trứng vịt lộn" nằm ngay dưới ban công tầng 2 của một biệt thự kiểu Pháp khá cổ kính ở địa chỉ số 8 phố Bắc Kinh. Dù thời gian trôi qua đã lâu nhưng căn nhà vẫn giữ được những đường nét hoa văn tinh tế, chỉ tường trang trí cầu kỳ, chú trọng vào các hình khối cân xứng. Tầng 2 có hành lang bao quanh nhà theo kiến trúc đặc trưng của Pháp.

Ông Hoàng Sơn Hải, người sống ở căn nhà bên cạnh (cũng cùng địa chỉ số 8 Bắc Kinh) cho biết biệt thự này vốn là của ông bà Tuyên - Dưỡng, một gia đình tư sản người Việt. Biệt thự được xây đầu thế kỷ XX, có diện tích trải dọc hết 4 căn nhà hiện nay. Trong đó có 2 căn nhà cùng ở địa chỉ số 8 Bắc Kinh, 2 căn nhà còn lại là quán gội đầu và cửa hàng sửa xe máy, ô tô Khánh Long, đều có địa chỉ số 1 phố Nguyễn Du.

Gia đình ông Hải thuê lại căn nhà này và bắt đầu ở đây từ năm 1973, hiện bán cơm "bụi". Căn nhà để bán canh cá rô đồng là của một người tên Hương. Bà Hương không có nhu cầu ở nên đã cho thuê căn nhà để người khác kinh doanh. Bề ngoài căn nhà của ông Hải và quán canh cá rô đồng không có sự thay đổi nhiều so với trước đây. Còn căn nhà có quán gội đầu và sửa xe thì đã được sửa chữa lại, không thể nhận ra trước kia đây từng là một phần của ngôi biệt thự cổ kính.

Nhiều năm trở lại đây, căn nhà ở địa chỉ số 117 Bạch Đằng cũng trở thành nơi kinh doanh, buôn bán. Căn nhà này do gia đình bà Nguyễn Thị Thanh Hương sở hữu, từ đời ông bà của bà Hương để lại, hiện vẫn còn biển ghi chú xây năm 1929 ở trên nóc tầng 2. Từ năm 2004, do gia đình bà Hương không có nhu cầu ở nên đã cho thuê và hiện nay căn nhà đã trở thành quán Cafe Lạ. Chủ quán đã tận dụng nét xưa cũ của căn nhà để tạo nên phong cách hoài cổ với những bộ bàn ghế gỗ nâu, bức tường loang lổ, cầu thang gỗ, nệm ghế ngồi bọc bằng vải chăn con công... Biển ghi năm xây căn nhà 1929 đã bị biển tên quán che mất.

Không chỉ bị biến đổi công năng, bên trong các căn nhà kiểu này cũng bị người sử dụng thêm bớt, cải tạo các hạng mục công trình sao cho tiện dụng nhất để phù hợp với nhu cầu ở, buôn bán.

Một căn nhà gần trăm tuổi khác ở số 13D phố Tam Giang thậm chí còn biến thành nơi bán quần áo hàng thùng. Anh Đinh Ngọc Trang, chủ căn nhà cho biết bố mẹ anh mua căn nhà này từ năm 1992. Trên nóc căn nhà vẫn còn biển ghi xây dựng năm 1926 và chữ "Tân Thời" được trang trí cách điệu. Theo anh Trang, trước kia 3 nhà số 13C, 13D, 13Đ là từ một căn nhà tách ra.

Tuy nhiên do thời gian đã lâu nên anh Trang không biết thêm thông tin về chủ cũ của căn nhà này. Căn nhà số 13Đ bên cạnh nhà anh Trang từng là một cơ sở của Trường Mầm non Trần Hưng Đạo nhưng hiện nay đã bị bỏ không. Nhà số 13Đ vẫn giữ được mái ngói và lớp sơn tường màu vàng cổ kính, rêu phong.

Bảo tồn vốn quý

Trên địa bàn TP Hải Dương còn rất nhiều căn nhà có tuổi đời cả thế kỷ bị biến dạng công năng như quán Napoli Coffee địa chỉ số 1 đại lộ Hồ Chí Minh. Căn nhà này được xây từ năm 1925, xưa kia từng là biệt thự nhà vườn hai tầng rất đẹp do một người Việt sở hữu. Hiện nay, quán được sơn sửa lại và trở thành một quán cafe hút khách.

Hay hội quán Hoa Kiều được xây dựng đầu thế kỷ XX ở số 139 Bạch Đằng, nay là Trường Mầm non Trần Phú (TP Hải Dương). Tại TP Hải Dương còn một số ngôi nhà ngót trăm năm tuổi ở phố Bắc Kinh đã được chủ nhà tận dụng để bán nước chè, thuốc lá, hoa quả nhập khẩu... Không chỉ bị biến đổi công năng, bên trong các căn nhà kiểu này cũng bị người sử dụng thêm bớt, cải tạo các hạng mục công trình sao cho tiện dụng nhất để phù hợp với nhu cầu ở, buôn bán.

Ông Bùi Dương Nghĩa, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin TP Hải Dương cho biết trên địa bàn thành phố còn trên 10 nhà được xây dựng cách đây chừng 100 năm, thậm chí lâu hơn. Chính quyền thành phố đã đề nghị UBND tỉnh có biện pháp bảo tồn các căn nhà này, nhưng do người dân và một số cơ quan trên địa bàn tỉnh đang sử dụng nên việc quản lý và bảo tồn gặp nhiều khó khăn.

Không thể trách chủ nhà hay người đi thuê vì đã làm hỏng những ngôi nhà mang dấu ấn thời gian của thành phố. Bởi cuộc mưu sinh. Bởi nhận thức có hạn. Bởi chính quyền cũng chưa có biện pháp khả thi nào để bảo tồn.

Nhưng việc bảo tồn, phát huy giá trị của những ngôi nhà kiểu này là hết sức cần thiết. Thành phố sẽ thật nhàm chán nếu chỉ có những căn nhà giống nhau, những căn nhà không có phong cách. Các cơ quan chức năng cần sớm có biện pháp để lưu giữ vốn quý kiến trúc cho thành phố hôm nay và mai sau mặc dù nhiều căn nhà đẹp đã bị mai một, thậm chí biến mất theo những cách rất đáng tiếc khác nhau.

VIỆT QUỲNH