Thu nhập cao, rủi ro lớn

Tất cả các thửa ruộng ở thôn Đỗ Thượng, xã Phạm Kha (Thanh Miện) đều trồng rau quanh năm

Bốn mùa trồng rau

Những ngày giữa tháng 4 này, ông Nguyễn Văn Phần, nông dân thôn Đỗ Thượng, xã Phạm Kha (Thanh Miện) tất bật làm đất để trồng mướp đắng cho kịp thời vụ. Ông Phần khoe: "Mới tháng vừa rồi tôi thu được gần 6 triệu đồng từ trồng cà chua bi. Cà chua tăng giá, tôi bán được 10 nghìn đồng/kg tại ruộng. Sau khi trừ chi phí, tôi lãi được hơn 4 triệu đồng/sào. Trong khi nếu cấy lúa như những năm trước, trừ chi phí, thuốc bảo vệ thực vật, phân bón và công chăm sóc, tôi chỉ thu được hơn 200 nghìn đồng".

Xã Phạm Kha có 5 thôn thì phần lớn diện tích canh tác ở 2 thôn Đỗ Thượng và Đỗ Hạ người dân không cấy lúa. Toàn bộ hơn 100 ha đất canh tác ở đây đã chuyển sang trồng rau. Hiện nay, trên 1 thửa ruộng, nông dân Phạm Kha có thể quay vòng từ 4-5 vụ/năm. Với những gia đình trồng rau gia vị như: hành hoa, rau thơm, số lần quay vòng đất còn nhanh hơn, khoảng 6-7 vụ/năm. Nhờ sự quan tâm của UBND tỉnh, năm 2013 vừa qua, nông dân 2 thôn Đỗ Thượng và Đỗ Hạ được đầu tư cơ sở hạ tầng để tham gia dự án rau an toàn của tỉnh. Thực hiện dự án này, xã Phạm Kha đã được đầu tư hơn 13 tỷ đồng làm đường bê-tông ra đồng, rộng gần 5 m, ô-tô ra tận ruộng. Kênh mương được kiên cố. Đường điện phục vụ thắp sáng, tưới tiêu ra tận các cánh đồng... Trồng rau màu đem lại hiệu quả kinh tế cao nên năm qua nhiều nông dân ở 2 thôn trên đã đầu tư hàng trăm triệu đồng làm nhà lưới trồng rau sạch, cung cấp cho các nhà hàng, siêu thị trong và ngoài tỉnh. Nhiều loại rau gia vị của thôn Đỗ Thượng và Đỗ Hạ đã được xuất khẩu sang Nhật Bản. Hiện nay, thu nhập bình quân từ trồng rau ở hai thôn Đỗ Thượng và Đỗ Hạ đạt từ 150-160 triệu đồng/ha.

Nhiều năm nay, nông dân ở thôn Lúa và thôn Thung Độ ở xã Đoàn Thượng (Gia Lộc) cũng không cấy lúa mà dành đất để chuyên canh rau. Sau vụ đông trồng cải bắp, su hào, vụ xuân nông dân làng Lúa và Thung Độ lại trồng cà chua, mướp đắng, dưa lê, dưa hấu. Ông Vũ Ngọc Sơn, Chủ tịch UBND xã Đoàn Thượng cho biết: "Ở Đoàn Thượng, xu hướng chuyển từ trồng lúa sang trồng rau càng trở nên mạnh mẽ hơn khi UBND huyện Gia Lộc thực hiện chủ trương hỗ trợ 15 triệu đồng cho những nông dân trồng rau màu có diện tích từ 1 ha trở lên. Những năm gần đây, xã cũng đặc biệt quan tâm đến việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, khuyến khích nông dân trồng những cây có giá trị kinh tế cao. Nhiều năm nay, ở Đoàn Thượng đã hình thành những cánh đồng bốn mùa trồng rau, cho thu nhập hơn 100 triệu đồng/ha, cũng chủ yếu ở 2 thôn trên. Vụ đông năm 2013, giá trị sản xuất rau màu toàn xã đạt hơn 15 tỷ đồng. Vụ xuân năm nay, nông dân trong xã đã trồng được gần 100 ha rau vụ xuân, hè, chủ yếu là dưa lê, dưa hấu, ớt, ngô và  rau ăn lá, phấn đấu đạt giá trị sản xuất gần 10 tỷ đồng".

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hiện nay ở một số địa phương trong tỉnh đã hình thành những làng chuyển từ cấy lúa sang chuyên canh rau. Những nơi đó, nông dân đã biết luân canh, tăng vụ để trồng rau cho thu nhập cao. Tiêu biểu như một số thôn ở các xã Toàn Thắng, Phạm Trấn, Đoàn Thượng, Gia Xuyên (Gia Lộc), Bình Dân, Đồng Gia, Tam Kỳ (Kim Thành), Thanh Xuân, Liên Mạc (Thanh Hà), Phạm Kha (Thanh Miện)...

Nhiều thách thức

Rõ ràng việc chuyển từ trồng lúa sang trồng rau ở nhiều làng quê trong tỉnh đã đem lại hiệu quả kinh tế khá cho nông dân. Song thực tế, việc chuyển từ cấy lúa sang trồng rau không phải nơi nào nông dân cũng làm được. Những thôn làng bốn mùa trồng rau trên địa bàn tỉnh cũng không nhiều, phần lớn chỉ tập trung ở những địa phương có điều kiện đất đai phù hợp. Ở những nơi này, việc chuyên canh rau màu cũng còn nhiều khó khăn. Ông Lê Mạnh Hùng, Chủ tịch UBND xã Gia Xuyên (Gia Lộc) cho biết: "Mới trước Tết, nông dân Gia Xuyên phải đổ rau cho cá hoặc bán nông sản với giá rẻ như cho thì sau Tết, khi thời tiết bất thuận, rau khan hiếm, giá rau lại được đẩy lên cao. Hiện nay, nông dân vẫn còn tập quán sản xuất theo phong trào, thiếu liên kết. Thị trường tiêu thụ không ổn định dẫn đến sản xuất nông nghiệp không bền vững. Do đó, nếu không tính toán kỹ lưỡng, chuyển diện tích lúa sang trồng rau màu ồ ạt, nông dân sẽ gặp phải nhiều rủi ro". Ông Nguyễn Văn Phố ở thôn Thung Độ, xã Đoàn Thượng cho biết: "Năm ngoái do thời gian thu hoạch dưa hấu của gia đình tôi cùng với mùa thu hoạch rộ dưa hấu của các tỉnh phía Nam nên giá bán dưa thấp, chỉ bù được chi phí".

Được mệnh danh là "vương quốc của rau" nhưng nông dân thôn Đồng Xá, xã Đồng Gia (Kim Thành) rất thận trọng trong việc chuyển từ trồng lúa sang trồng rau. Bà Nguyễn Thị Kim ở thôn Đồng Xá cho biết: "So với trồng lúa, trồng rau đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn từ 2-3 lần. Nhưng để có được thu nhập như vậy cũng không dễ. Trồng rau ngoài áp lực về thị trường tiêu thụ, thời tiết, còn phải đối diện với áp lực về nước tưới khi hạ tầng thủy lợi chưa đồng bộ. Trồng rau đòi hỏi nước tưới thường xuyên, không như cấy lúa. Do đó, chúng tôi sẽ cấy một vụ lúa để cải tạo đất sau đó lại tiếp tục trồng rau".

Gia đình chị Nguyễn Thị Điệp ở xóm 4, thôn Cổ Phục, xã Kim Lương (Kim Thành) trồng hơn 1 sào
 mùi tàu, thu lãi hơn 50 triệu đồng/năm

Bà Vũ Thị Hà, Trưởng Phòng Trồng trọt, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: "Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, tập trung phát triển những cây cho thu nhập cao phù hợp với điều kiện đất đai, thời tiết và nhu cầu của thị trường là xu hướng tất yếu. Song, để chuyển từ đất lúa kém hiệu quả sang trồng màu hoặc cây con khác có hiệu quả thì không thể tràn lan mà nên phát huy lợi thế từng vùng, từng địa phương. Hiện nay, việc liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp trong tiêu thụ rau màu còn lỏng lẻo. Do đó, bước đầu để xây dựng những vùng, những làng chuyên canh rau màu đòi hỏi phải "kéo" doanh nghiệp cùng đầu tư sản xuất với nông dân, hướng tới xây dựng những "cánh đồng liên kết". Chuyển dịch cơ cấu cây trồng phù hợp nhu cầu của thị trường mới đem lại hiệu quả lâu dài và bảo đảm an ninh lương thực".

HẢI MINH