Nằm trên giường bệnh, thầy Thanh cố nở nụ cười thật tươi và đưa tay ra cho tôi nắm. Bàn tay với những ngón dài gầy guộc, nổi đầy những vết nám nằm gọn lỏn, lành lạnh trong tay tôi. Gương mặt thầy hốc hác nhưng đôi mắt vẫn tinh tường. Chiếc sẹo bên má trái thầy giật giật...
- Linh đến đấy à?
- Vâng, em Linh đây ạ. Thầy thấy trong người thế nào?
- Cảm ơn em. Thầy khá nhiều rồi! Em có đưa Việt Anh về không?
- Thưa thầy, Việt Anh mới nhập học, chưa về được ạ.
- Ừ, thế là tốt rồi...
Nói đến đây, thầy rút tay lại ôm ngực ho. Cơn ho kéo dài làm thầy nghẹt thở. Tôi líu ríu chạy đi gọi bác sĩ.
*
... Những năm 80, lớp chuyên văn chúng tôi có 26 học trò thì chỉ có 4 đứa con trai, còn lại rặt con gái. Thầy Thanh được phân công làm giáo viên chủ nhiệm. Thầy giảng văn hay nhất trường, giọng thầy sang sảng, đầy truyền cảm. Cứ đến giờ học của thầy là cả lớp im phăng phắc. Ai nấy há miệng nghe thầy giảng, tịnh không một tiếng nói chuyện, không một tiếng sột soạt xé giấy viết thư trêu chòng nhau trong giờ học mà lũ con gái thường là chúa đầu têu mọi chuyện. Những bài văn, những câu thơ từ tim thầy truyền đến chúng tôi đầy sáng tạo, mê say. Thầy giảng bài như người ta nói về kinh thánh. Không cần nhìn vào sách, vở, thầy nhìn vào lũ chúng tôi mà nói. Thầy vốn là thương binh, nếu tinh ý sẽ thấy bước chân thầy đi không đều. Nhưng, với chúng tôi, thầy vẫn cứ là thần tượng.
Năm ấy Ty Giáo dục tổ chức thi học sinh giỏi văn cấp tỉnh tại huyện Thanh Hòa. Tôi được chọn cùng ba bạn khác đi thi. Thầy Thanh làm trưởng đoàn. Năm thầy trò chúng tôi mỗi người một xe đạp, khởi hành từ sáng sớm, từ trường đến Tây Cốc rồi qua Hương Xạ tiến thẳng về Ấm Thượng. Trên đường đi, thầy trò ríu rít kể cho nhau nghe đủ thứ chuyện làm cho đường xa ngắn lại. Trưa, chúng tôi dừng chân bên vạt rừng thông, ngả cơm nắm muối vừng mà gia đình đã chuẩn bị ra chén. Vừa ăn, thầy vừa dặn dò cách thức làm bài và chỉnh sửa điểm yếu cho từng đứa. Hôm sau vào phòng thi, dù mỗi đứa một phòng khác nhau nhưng chúng tôi đều rất vững dạ vì biết thầy đang nóng lòng ngóng đợi bên nhà Hội đồng. Chúng tôi say sưa phân tích và chứng minh câu trả lời nổi tiếng của Các Mác với con gái mình: “Hạnh phúc là đấu tranh!”. Với loại đề bài này, chúng tôi đã được thầy Thanh tập dượt rất kỹ càng.
Hôm sau nữa, thầy lại dẫn đầu đoàn xe đưa nhau về quê. Tâm trạng ai cũng phấn khởi. Vừa nhẩn nha đạp xe thầy vừa phân tích cho chúng tôi hiểu rõ hơn về đề thi hôm trước. Chuyện trò, tranh luận vang đường. Quá phấn khích, tôi nhấn mạnh bàn đạp, băng lên phía trước. Thầy phải gọi với theo:
- Linh, đi chậm thôi, đợi thầy và các bạn nữa chứ!
Tôi nhe răng cười. Mồ hôi túa ra ướt đầy lưng áo.
Đến quãng đường ven rừng thông hôm trước, thầy bảo dừng xe nghỉ. Thầy tháo chiếc bao tải buộc ở phoocbaga xe đạp ra, cẩn thận lấy ra từng khúc mía. Mắt chúng tôi sáng lên. Mỗi đứa vớ một tấm, mặc thầy loay hoay chưa biết làm cách nào để róc mía thì chúng tôi đã ngoạm ngon lành. Nhìn lũ chúng tôi vừa gặm mía, vừa tước vỏ ném nhau, thầy cười. Nụ cười thật độ lượng, bao dung. Nghỉ ngơi khá lâu, chúng tôi tiếp tục hành quân. Chỉ còn hơn chục km đường rừng nữa thôi là thầy trò chúng tôi sẽ ra đến quốc lộ. Ra đó thầy sẽ cho nghỉ để ăn cơm. Niềm vui phơi phới trong lòng khiến chúng tôi không thấy đói, thấy mệt là gì.
Vượt qua con suối cạn tiến lên đỉnh dốc Xạ, từng làn gió thổi vào người mát rượi. Mặt mũi chúng tôi bừng đỏ dưới ánh mặt trời. Tóc đứa nào cũng bết mồ hôi mà miệng thì không thôi cười nói. Đang xuống dốc thì bất ngờ xe của tôi bị đứt phanh, lao vù vù. Thầy vội nhả phanh đuổi theo xe tôi. Vừa lao theo, thầy vừa gọi với:
- Linh! Dùng chân đạp vào chắn bùn. Giữ chắc vào...
Tiếng thầy lào phào bên tai. Tôi dùng chân trái ấn mạnh vào chắn bùn cũng chỉ giảm tốc được một chút. Vừa đến khúc cua, tôi đánh tay lái vào ven đường cũng là lúc xe thầy đuổi kịp xe tôi. Thầy vươn người băng ra khỏi xe, với tay sang xe tôi. Hai thầy trò ngã văng xuống đất, hai chiếc xe lăn long lóc thêm một đoạn nữa mới chịu dừng lại, đổ kềnh. Mở mắt ra, tôi thấy mình nằm gọn trong tay thầy. Mắt thầy thiêm thiếp. Má bên trái thầy te tua máu. Tay, chân thầy đầy vết trầy xước. Còn tôi, chỉ thiệt hại mỗi cái gót dép quai hậu mẹ mới mua cho...
Năm ấy, tôi được giải nhì học sinh giỏi văn toàn tỉnh!
...Tôi đi học đại học, ra trường nhận công tác xa nhà, thỉnh thoảng mới có dịp về quê thăm thầy. Thầy vẫn lên lớp nhưng sức khỏe thầy đã bắt đầu yếu đi bởi chứng lao phổi. Cứ nhìn vào má bên trái của thầy là nước mắt tôi rưng rưng. Hồi ấy tôi mới trẻ con làm sao. Lòng càng ân hận mỗi khi nhớ lại câu nói của mình năm xưa khi thầy tìm đến nhà nói với mẹ tôi động viên tôi nên thi vào Đại học Sư phạm. Tôi đã ngạo mạn trả lời thầy rằng: Em thích làm báo chứ em không làm nghề sư phạm gõ đầu trẻ như thầy đâu!
Lần ấy cũng là lần duy nhất tôi làm thầy buồn. Thầy nhìn tôi với ánh mắt đầy thảng thốt. Bắt gặp cái nhìn ấy, tôi vội vã quay đi không dám nói thêm một câu gì, cũng không dám ngẩng lên nhìn vào mắt thầy. Tôi biết, thầy không giận, nhưng thầy buồn vì tôi nhiều lắm.
Mãi sau này khi con cái đã lớn, công việc ổn định tôi mới có nhiều thời gian qua lại thăm thầy.
...Năm ngoái, con trai Việt Anh của tôi bị viêm gan vi-rút phải vào bệnh viện. Tôi đã gặp thầy ở đó. Chứng lao phổi hành hạ thầy ngày đêm. Thầy thường xuyên phải nhập viện. Lúc đỡ bệnh thầy chống gậy sang thăm Việt Anh, kể cho Việt Anh nghe rất nhiều chuyện về các thế hệ học trò của thầy nhưng tuyệt nhiên không bao giờ nhắc tới kỷ niệm đặc biệt đối với tôi. Nói đến học trò, thầy vui lắm, cái nhìn của thầy với người đối diện mới ấm áp làm sao. Thầy hỏi Việt Anh thích làm nghề gì, cháu nói muốn học công nghệ thông tin. Thầy khuyến khích Việt Anh hãy thi vào Đại học Bách khoa, ở đó phù hợp với lực học của cu cậu.
Đêm ấy, Việt Anh lên cơn sốt cao. Tôi đứng chết trân tại chỗ nhìn cu cậu co giật tím tái hết cả người. Thầy nghe tin, lò dò chống gậy qua thăm. Thấy các bác sĩ tất bật lo cho Việt Anh, thầy thừ người ra bảo:
- Tôi già rồi, chẳng giúp được gì cho em cả!
Việt Anh phải chuyển lên tuyến trên cấp cứu. Thầy lại cuống cuồng về phòng ôm cái chăn sang đưa cho tôi bảo mang lên xe đắp cho Việt Anh kẻo đi đêm bị lạnh. Còn thầy, thầy ít ngủ nên tạm thời không cần chăn. Tôi ái ngại nhìn thầy. Thầy Thanh đẩy tôi ra xe:
- Em lên xe với con đi, đừng lo cho thầy. Thầy còn khỏe, phải lo cho Việt Anh đi đã.
Xe chạy, thầy còn đứng vẫy mãi. Bóng thầy lòng khòng in dưới trăng khuya. Rồi thầy đưa tay ôm lấy ngực.
*
Lần này về thăm thầy, tôi thấy thầy yếu lắm rồi. Bà giáo Thủy vợ thầy kể đêm nào thầy cũng thức gần như trắng đêm. Mỗi đêm như vậy, thầy lại cặm cụi chong đèn viết đến khi nào buồn ngủ mới thôi. Thầy soạn lại giáo án, bài vở theo chương trình mới cho đứa cháu ngoại làm quà kỷ niệm nhân dịp nó sắp tốt nghiệp sư phạm, chuẩn bị đi làm cô giáo. Đêm nào bà Thủy cũng thức cùng ông đọc sách, cùng ông tra cứu tài liệu và soát lỗi giúp ông.
Đận này thì thầy nặng quá, mỗi cơn ho kéo dài làm thầy khó thở, ngực buốt nhói như có hàng vạn chiếc kim đang châm vào da thịt. Thầy vào viện dễ đến nửa tháng rồi mà nay tôi mới về thăm thầy được...
Tôi bóc cam mời thầy xơi, thầy lim dim đôi mắt, ngâm nga mấy câu Kiều. Giọng thầy nhỏ đủ cho tôi nghe. Vẫn trầm ấm, ngọt ngào như khi thầy đứng trên bục giảng. Rồi thầy mỉm cười đón múi cam từ tay tôi. Đôi mắt thầy long lanh trong nắng chiều. Hai gò má nhăn nheo giãn ra và hơi ửng hồng. Thầy như trẻ lại với rất nhiều kỷ niệm mà tôi đoán không nhầm thầy đang nhớ tới cái lần thầy trò tôi đi thi về bị ngã. Chiếc sẹo trên má lại giật giật. Mỗi khi thầy phấn khởi hoặc lo lắng vì một điều gì đó thì tự dưng vết sẹo lại co giãn, đàn hồi trên gương mặt thầy. Cứ nhìn vào ánh mắt là đủ biết thầy Thanh đang vui hay đang buồn. Thầy bảo thầy rất tự hào về lứa chúng tôi ngày ấy, ai cũng có công ăn việc làm đàng hoàng, thành đạt. Chỉ tiếc thầy không còn nhiều thời gian để cùng các em làm một chuyến du lịch về nơi ngày xưa thầy đã dẫn đầu đoàn đua xe đạp mang chiến thắng trở về cho nhà trường với giải ba đồng đội và giải nhì của tôi.
Nói đến sự học, thầy Thanh cao hứng như đang đứng trước đám học trò hai mươi mấy đứa, nghịch ngợm hơn quỷ sứ làm 4 đứa con trai trong lớp lúc nào cũng cụp rụp cái đầu vì bị chúng tôi bắt ne bắt nét, thay phiên nhau trực nhật suốt tuần này qua tuần khác.
Thầy không thể biết, chỉ ngày mai thôi là lũ nhóc hồi ấy sẽ có mặt gần như đông đủ bên giường bệnh để chúc mừng sinh nhật lần thứ 70 của thầy. Ngày mai cả lũ sẽ mang hoa và một chiếc xe lăn tới tặng thầy. Chúng tôi sẽ đón thầy trở về nhà.
Tôi lặng lẽ nắm chặt bàn tay thầy Thanh như muốn tìm lại màu bụi phấn và chút hơi ấm của thầy sau bao năm đi xa. Tôi muốn dành sự bất ngờ cho thầy.
Ngày mai, hẳn là thầy sẽ vui lắm!
VŨ KIM LIÊN
