Tập trung ruộng đất để hướng tới nền nông nghiệp bền vững

Năm 2010, ngành nông nghiệp đưa ra mục tiêu tiếp tụcphát triển ổn định, bền vững sản xuất nông nghiệp, tạo được sự chuyểnbiến mạnh mẽ về năng suất, chất lượng, an toàn thực phẩm, hiệu quả vàsức cạnh tranh cao, góp phần tích cực vào ổn định và tăng trưởng kinhtế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội cho khu vực nông thôn và nông dân. Thếnhưng, thực tế sản xuất nông nghiệp lại đang phát sinh nhiều vấn đề cầnphải tìm hướng khắc phục, giải quyết.

Nông sản quý mà chỉ xuất khẩu được một lần!

Uống rượu Sake là một trong những nét đặc trưng củavăn hóa Nhật Bản. Một công ty nổi tiếng sản xuất loại rượu này ở Nhật,qua kết quả khảo nghiệm một giống nếp lai Việt Nam, đã đặt mua mộtlượng đáng kể với giá cao hơn rất nhiều giá gạo dùng làm lương thực. Rõràng là trong thương vụ này, doanh nhân Việt Nam và nông dân đều cólợi. Thế nhưng, đáng tiếc, mặc dù cán bộ kỹ thuật đã hướng dẫn chu đáoquy trình thâm canh cho nông dân, chất lượng gạo vẫn không đồng đều nênchỉ xuất được vài chục tấn.

Một công ty khác xuất khẩu cà rốt sang Nhật nhưng cóthể do nông dân bón quá ít phân kali hoặc mua phải loại phân kali giảnên trên đường chuyên chở đã thối hết 60%.

Hai mươi năm trước, cũng từ Nhật Bản, Tập đoàn Dầuvừng Kadoya và Công ty Mitsui đã mang sang khảo nghiệm nhiều giống vừngmột vỏ tỷ lệ dầu cao, đã kết luận về tính ưu việt của giống V6 với năngsuất cao bình quân 1,5 tấn/ha, (cá biệt có hộ nông dân đạt 1,5 tạ hạttrên 1 sào Trung bộ). Diện tích V6 có năm đã lên tới 5.000ha nhưng cũngdo không đồng đều về chất lượng hạt khi thu hoạch, điển hình là tỷ lệdầu chênh lệch khá lớn giữa các hộ trồng và lẫn với giống vừng truyềnthống hai vỏ nên cũng chỉ dừng lại ở một lần xuất khẩu duy nhất vớikhối lượng vài trăm tấn. Trong khi đó, hàng năm, nước Nhật cần tới vàichục vạn tấn để ăn và để điều chế các dược phẩm.

Nhìn rộng ra với các nông sản khác cũng gặp phảinhững vấn đề tương tự về tính đồng đều của chất lượng để có một thươnghiệu bền vững.

Chính vì vậy, vấn đề đặt ra là tập trung đất đaiphải chăng đã trở thành yếu tố đầu tiên cần phải xem xét để tạo lập mộtnền nông nghiệp phát triển bền vững. Đặc biệt, khi đời sống của nôngdân tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn thấp so với các thành phần xãhội khác; khi các nước trên thế giới đều đánh giá nông nghiệp Việt Namcó những bước tiến thần kỳ rất đáng học tập; những đóng góp không nhỏcủa đội ngũ cán bộ nông nghiệp khi đã có các Nghị quyết của Đảng vềnông nghiệp, nông dân và nông thôn.

Phải tập trung ruộng đất

Chủ trương “khoán sản phẩm trong nông nghiệp”, theocách gọi dân dã là “khoán 10”, một phần tư thế kỷ qua đã trở thành độnglực tạo nên một bước đột phá trong sản xuất nông nghiệp. Lao động tậpthể có vị trí cực kỳ quan trọng trong khắc phục thiên tai nhưng phươngthức sản xuất tập thể theo kiểu... “mặt trời lên quá ngọn tre mới rađồng sắp hàng lao động” thì rõ ràng hiệu quả không cao nếu không nói làquá thấp vì không phù hợp với quy luật tăng năng suất lao động khi đượcphân công hợp lý và cũng chẳng phù hợp lòng người khi hưởng thụ thànhquả của lao động như nhau trong lúc lại rất khác nhau về cường độ lẫnchất lượng lao động của từng cá thể.

Không hề cường điệu khi nói, nếu không có “khoán 10”thì may lắm chúng ta chỉ có thể tự túc được lương thực nói gì đến dưthừa để xuất khẩu. Rõ ràng là khi thực sự được làm chủ trên mảnh đấtcủa mình, người nông dân đã đi theo con đường duy nhất đúng là thâmcanh trên cơ sở phát huy độ phì nhiêu thực tế của một mảnh đất cụ thểđể thu được năng suất cao tính bằng giá trị chứ không còn câu nệ vềnhững con số tấn, tạ.

Thế nhưng, khi đã vào WTO thì thuộc tính hàng hóacủa nông sản làm ra phải mang một chất mới, phải có những điều kiện cầnvà đủ để cạnh tranh, không những trên thị trường quốc tế mà còn ngay cảtrên “sân nhà”. Theo thiển ý của chúng tôi, cần đặt vấn đề tập trungruộng đất ngay từ bây giờ dựa trên mấy yếu tố chủ yếu sau:

Một là, nông sản lưu thông trên thị trường phải lànông sản chiến lược, rất nhiều nước cần nhưng không sản xuất được dokhí hậu, thời tiết không phù hợp hoặc sản xuất được với giá thành caohơn chúng ta. Loại nông sản chiến lược ấy có thể chung cho cả nước, cóthể đặc trưng cho từng vùng sinh thái.

Hai là, nông sản ấy phải có chất lượng cao về giátrị dinh dưỡng, không chứa độc tố như kim loại nặng và tàn dư thuốc bảovệ thực vật. Phải thừa nhận chất lượng nông sản hiện nay ở nước ta cònkém nhiều nước, đặc biệt là các nước phát triển...

Ba là, tiềm năng kinh tế của từng hộ nông dân nướcta hiện nay còn quá thấp, không đủ điều kiện để đầu tư vào thâm canhđúng với những biện pháp kỹ thuật tối ưu nhằm nâng cao năng suất vàchất lượng nên thu nhập của người nông dân tăng trưởng còn rất chậm.Hơn thế, khi canh tác trên những diện tích nhỏ, manh mún khó có điềukiện để đồng nhất độ phì nhiêu thực tế, đồng nhất về hiệu lực phân bón,chất lượng giống ban đầu cũng như thời vụ gieo trồng và gặt hái.

Bốn là, khác với công nghiệp, sản xuất nông nghiệpcó không gian rộng hơn, lực lượng lao động nhiều hơn, ảnh hưởng của khíhậu thời tiết lớn hơn trong lúc hiểu biết về kỹ thuật của nông dân lạikhông đồng đều nên lợi nhuận thu được cũng rất khác nhau.

Năm là, khi đã có chủ trương đúng và biện pháp kỹthuật tối ưu vẫn rất cần sự chỉ đạo cụ thể, sát sao, điều chưa thật phổbiến trong hoạt động thực tiễn.

Sáu là, mức độ tiếp nhận thông tin về khoa học vàthị trường chưa thật phổ biến kịp thời và rộng rãi trong nông dân đãhạn chế đáng kể khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế cũng nhưtrong nước.

Thay cho phần kết luận về tính tất yếu khách quanphải tập trung ruộng đất xem như một chủ trương phù hợp với quy luật vàlòng người, xin dẫn một thông tin đăng trên trang nhất báo Tuổi Trẻ TP Hồ Chí Minh số ra ngày 25-3-2010. Trong bài “Giật mình với Qatar” tờbáo có đưa một thông tin về đề xuất của Qatar muốn đầu tư vào lĩnh vựcsản xuất lúa ở Trà Vinh với diện tích 25.000ha! Tất nhiên còn phải bànbạc thận trọng từ mục tiêu, loại hình liên doanh, phân phối lợi nhuậncũng như bảo đảm an ninh lương thực trên địa bàn và hàng loạt vấn đề theo quy định của pháp luật, phù hợp với đường lối quốc tế và chínhsách ngoại giao đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta. Nhưng rõ ràng, đây làmột thông tin rất đáng suy ngẫm.

(Theo VOV)