Tản mạn về nghề

95 năm báo chí cách mạng Việt Nam là chặng đường gian nan nhưng rực rỡ, huy hoàng. Báo chí đã và đang son sắt thủy chung đồng hành cùng dân tộc trong chiều dài lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước trong hội nhập toàn cầu. 

Cũng là một nghề mưu sinh nhưng báo chí có tính đặc thù. Đó là phản ánh, phát hiện và mang tính phản biện xã hội, được hậu thuẫn của công chúng, của dư luận tiến bộ. Riêng nhà báo được người đời ví von là con mắt, lỗ tai của xã hội. 

Qua báo chí, những tấm gương điển hình được phát hiện, nhân rộng. Những đại án được đưa ra ánh sáng. Những kẻ tham nhũng, tội ác tàn phá đất nước bị vạch trần phần nhiều bắt đầu từ báo chí. Trong đại dịch Covid-19, báo chí có đóng góp đáng kể trong tuyên truyền định hướng dư luận. Báo chí cùng cả hệ thống chính trị chung tay chặn đứng dịch bệnh, tạo ra tiếng vang, hình ảnh đẹp về con người Việt Nam trên trường quốc tế, được bạn bè ngợi ca.

Nhưng thực đáng buồn cũng có tờ báo nhân danh đổi mới mà xa rời tôn chỉ của mình. Họ săn lùng, khai thác, đăng quá nhiều chuyện riêng tư, giật gân cốt để gây tò mò, bị dư luận gọi là những tờ báo lá cải. 

Đầu những năm 60 của thế kỷ trước, cộng tác viên còn rất ít, nếu viết bài gửi đăng báo, không cần dán tem thư. Trên phong bì chỉ cần đề dòng chữ “Bài gửi đăng báo” (phong bì để ngỏ không dán kín) thế mà bài vở vẫn được bưu điện chuyển tới tận địa chỉ tòa soạn, không bị thất lạc. 

Người viết bài này vẫn còn giữ được bức thư trao đổi nghề của một tòa soạn báo từ hơn nửa thế kỷ trước. Đây là một đoạn thư viết tay, đề ngày 5.3.1964: “… Đồng chí là xã viên trực tiếp sản xuất, có điều kiện đi sát với thực tế, trên vị trí đó đồng chí phản ảnh cho báo tình hình sản xuất, những việc làm tốt hoặc những con người lao động mới... Đồng chí có thể gửi tới báo tin hoặc bài ngắn gọn nêu được những đặc điểm cụ thể…-  Diên Hồng, Phó Trưởng Ban Văn hóa, Báo Nhân Dân".  

Mãi sau này những dòng chữ ấy vẫn còn ý nghĩa như là bài học đầu đời trên đường làm báo của tôi. Thời nay, việc trao đổi nghề giữa tòa soạn và cộng tác viên đã khác hẳn, vừa tiện lợi, kịp thời và chuẩn xác nhờ trực tiếp gọi điện, gửi thư điện tử đặt bài với các chủ đề, thời lượng hoặc số chữ cụ thể, rõ ràng.

Cùng với tốc độ phát triển như vũ bão của khoa học, kỹ thuật và công nghệ, báo chí phát triển rất nhanh cả về số lượng và chất lượng. Không chỉ đổi mới về hình thức tác nghiệp mà còn đa dạng về nội dung, phương pháp phản ánh. Đó là xu hướng chuyên nghiệp, chuyên môn hóa cao, đổi mới cách thể hiện, tương tác gần gũi với đời sống. Mối liên hệ giữa tòa soạn và bạn đọc cũng ngày càng gần nhau hơn. Một người có thể truy cập thông tin của hàng trăm tờ báo mỗi ngày và hiển nhiên báo mạng tỏ rõ sức mạnh riêng của mình.

Cuộc sống luôn biến động và sự cạnh tranh thông tin ngày càng diễn ra mạnh mẽ hơn. Quy hoạch và quản lý hệ thống báo chí, vị thế báo in, báo hình sẽ ra sao và sẽ đi về đâu? Mối liên hệ giữa báo điện tử, báo giấy và truyền thông trên mạng xã hội như thế nào? Suy cho cùng nâng cao chất lượng là sự sống còn của báo chí, đó cũng là bài toán khó giải nhất.

Đất nước đang sống giữa thời đại hội nhập toàn cầu, truyền thông xã hội là thời cơ cũng là thách thức. Luật An ninh mạng ở Việt Nam được coi như một “bộ lọc khí độc” để loại bỏ những thông tin sai trái. 

Trước thềm Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, nhà báo nhận thêm trách nhiệm nặng nề và vinh quang, đó là phát hiện nhân tố mới, ca ngợi thành quả cách mạng, củng cố niềm tin trong nhân dân, giữ vững vai trò nòng cốt trong đấu tranh chống lại các thế lực thù địch, bác bỏ những nội dung bôi nhọ, gây chia rẽ nội bộ, làm mất đoàn kết trong Đảng và trong xã hội, kiên định bảo vệ chủ quyền lãnh thổ thiêng liêng...

KHÚC HÀ LINH