Khu vực Trung Đông-Bắc Phi đã và đang trải qua một cơn địa chấn chính trị,gây chấn động thế giới và làm thay đổi bức tranh của khu vực này.
Míttinh ủng hộ Tổng thống Syria Bashar al-Assad. (Ảnh: THX/TTXVN)
Từ đầu năm 2011, làn sóng biểu tình chống chính phủ đã diễn ra tại một loạtnước trong khu vực, dẫn đến những thay đổi quyền lực ở một số quốc gia. Thếnhưng, sự ra đi của các nhà lãnh đạo đầy quyền lực vẫn chưa phải là dấu chấm hếtcho những bất ổn chính trị tại khu vực này.
Bắt nguồn từ một vụ tự thiêu của một thanh niên người Tunisia vào ngày2-1-2011, các cuộc biểu tình, sau đó biến thành bạo động của những người chốngchính phủ đã lật đổ chính quyền của Tổng thống Ben Ali, buột ông này phải lưuvong. Cuộc bạo động chính trị ở Tunisia như một mồi lửa thổi bùng thành một đámcháy lớn lan sang một loạt quốc gia Bắc Phi và Trung Đông khác như Ai Cập,Libya, Syria, Yemen, Jordan.
Tại Ai Cập, quốc gia đông dân nhất thế giới Arập, nhiều cuộc biểu tình, bạođộng quy mô lớn đã buộc Tổng thống Hosni Mubarak phải từ bỏ quyền lực. TạiYemen, sau nhiều lần tìm cách thoái thác, cuối cùng Tổng thống Apdulah Salehcũng đã phải ký thỏa thuận chuyển giao quyền lực, chấp nhận lùi bước trước sứcép của làn sóng chống chính phủ.
Trong khi đó, với sự hỗ trợ bằng súng đạn của phương Tây, cuộc chuyển giaoquyền lực tại Libya đã diễn ra đẫm máu hơn. Dưới danh nghĩa thực thi Nghị quyết1793 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về thiết lập vùng cấm bay trên toàn lãnhthổ Libya, liên quân do Mỹ, Anh, Pháp đứng đầu đã tiến hành chiến dịch quân sự"Bình minh Ôđixê", không kích dữ dội các mục tiêu tại quốc gia này, làm hàngnghìn người thiệt mạng. Cuộc lật đổ chính quyền đã kết thúc với cái chết bi thảmcủa Tổng thống Muammar Gaddafi và để lại một đất nước Libya tan hoang, kiệt quệsau nhiều tháng chìm trong nội chiến.
Một điều khá bất ngờ là những biến động chính trị tại Trung Đông-Bắc Phi lạicó thể tạo ra một hiệu ứng lớn như thế trên toàn khu vực. Trên thực tế, nhữngbiến động vừa qua là hệ lụy của những vấn đề chính trị-xã hội-kinh tế tồn tạihàng thập kỷ trước. Nguyên nhân nội tại cũng là nhân tố chính của làn sóng nổidậy tại Trung Đông-Bắc Phi là sự bất mãn của người dân về các vấn đề kinh tế-xãhội. Hình thức cầm quyền theo kiểu “gia đình trị” cũng là một trong những nguyênnhân đẩy các quốc gia rơi vào sự bảo thủ, trì trệ.
Bên cạnh đó, cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu đã tác động mạnh tới khu vựcTrung Đông-Bắc Phi khiến cuộc sống của tầng lớp dân nghèo ngày càng khốn khó.Thất nghiệp, mù chữ, tội phạm và tệ nạn xã hội gia tăng. Sự phẫn nộ ngày càng âmỉ trong nhân dân lao động. Đến một thời điểm, được sự kích động của các thế lựcchính trị đối lập và phương Tây, ngọn lửa âm ỉ đã bùng phát thành một trận hỏahoạn dữ dội.
Có thể nói, làn sóng chống đối trong cái gọi là "Mùa xuân Arập" đã tạo chophương Tây, đặc biệt là Mỹ, cơ hội vàng để công khai can dự và lật đổ nhữngchính thể không thân Mỹ tại Trung Đông-Bắc Phi, một khu vực luôn được coi làtrọng điểm trong chính sách đối ngoại của các đời tổng thống Mỹ.
Còn nhớ, tháng 6-2004, chính quyền của Tổng thống George Bush đã trình bàychiến lược Đại Trung Đông với mục tiêu công khai "thúc đẩy dân chủ" ở các nướcArập. Washington đã xác định sử dụng các tổ chức phi chính phủ (NGO), mạng thôngtin toàn cầu (Internet) làm phương tiện chính để thúc đẩy "các giá trị dân chủkiểu Mỹ" nhằm thay đổi thể chế các nước theo ý đồ của Nhà Trắng.
Thế nhưng, “chơi dao dễ đứt tay.” Cơn lốc xoáy chính trị đã tràn vào các quốcgia có chính phủ đối đầu với Mỹ như Libya và Syria, nhưng đồng thời cũng đangquét qua nhiều quốc gia vốn là đồng minh thân cận của Mỹ như Ai Cập, Tunisia,Yemen, Bahrain. Quan hệ liên minh mà Mỹ thiết lập với các quốc gia này đang cónguy cơ bị thay đổi, đặc biệt tại Ai Cập và Tunisia khi các chính đảng Hồi giáogiành thắng lợi lớn trong các cuộc bầu cử vừa qua.
Một trật tự mới đang dần được thiết lập trong thế giới Arập, cán cân quyền lựctruyền thống ngày càng suy yếu và thay vào đó là sự xuất hiện của một thế lựcchính trị mới với lực lượng chủ yếu là dòng Hồi giáo Sunni. Diễn biến này nằmngoài tầm kiểm soát của Mỹ. Nếu các chính đảng Hồi giáo tiếp tục thắng thế nhờsự bất mãn của dân chúng đối với các bộ máy cầm quyền, nhiều khả năng bản đồ vềtầm ảnh hưởng của Mỹ tại Trung Đông-Bắc Phi sẽ được điều chỉnh theo hướng thuhẹp.
Cơn địa chấn chính trị-xã hội ở Trung Đông-Bắc Phi đã khiến một loạt chínhphủ tồn tại hàng chục năm bị sụp đổ, làm thay đổi hoàn toàn diện mạo chính trị ởcác nước này và hiện đang làm trầm trọng thêm nền kinh tế khu vực. Khởi phát vớimục đích tạo lập sự công bằng xã hội, nhưng mục tiêu này của người dân đã bị cácthế lực bên ngoài lợi dụng để kích động. Sau khi vở kịch đẫm máu ở Libya hạ màn,thế giới đang quan ngại về một vở kịch thảm khốc hơn sẽ xảy ra tại Syria, nơi màcác lực lượng chính trị đối lập cùng với sự tiếp tay của phương Tây đang kíchđộng người dân tiếp tục chống lại chính phủ.
"Mùa xuân Arập" vẫn chưa kết thúc. Cuộc sống của người dân tại những nước vừaxảy ra chính biến vẫn vô cùng khó khăn. Tunisia vẫn trong tình trạng hỗn loạn;các lực lượng chính trị ở Ai Cập chắc chắn sẽ sa lầy trong các cuộc tranh luậnvề những vấn đề gây tranh cãi như bầu cử quốc hội và tổng thống, tiến trìnhthành lập chính phủ và soạn thảo hiến pháp mới; Libya có thể lại lâm vào chiếnsự; nguy cơ chiến tranh bùng nổ ở Syria; tương lai chính trị ở Yemen chưa có dấuhiệu sáng sủa sau thỏa thuận chuyển giao quyền lực; căng thẳng tiếp tục gia tăngở Baranh. Thế nên mới nói rằng lật đổ một chính phủ là điều không đơn giản, songđể thiết lập được một chính phủ mới có thể xây dựng tương lai tươi sáng hơn chongười dân còn khó khăn gấp bội lần.
Cẩm Tuyến (Vietnam+)
