Quyết định lịch sử của Đại tướng

Tổngquân ủy họp quyết định chủ trương tác chiến tại Điện Biên Phủ
Ảnh tưliệu của Viện Bảo tàng Lịch sử  Quân sự (T.Sơn chụp lại).

Kế hoạch bị lộ

“Tôi nhận thấy phải cho các đơn vị rút khỏi trận địa để nghiên cứumột cách đánh khác dù bộ đội có thắc mắc. Phải chuyển từ phương án“đánh nhanh thắng nhanh” sang “đánh chắc tiến chắc”, Đại tướng hồitưởng (Tổng tập Hồi ký, Sđd, tr.924, 925).

Cần nói thêm, mặc dù ta đã kéo hết pháo vào trận địa, nhưng ngày dựđịnh nổ súng (chiều 25-1-1954) được quyết định lùi thêm 24 tiếng nữa,lý do là một chiến sĩ của ta bị địch bắt trước đó, sợ khai ra giờ nổsúng. Sau này, trong quá trình đọc các sách, hồi ký của phía Pháp,chúng tôi thấy đối phương đã nắm rõ ngày, giờ nổ súng của ta.

TướngDe Castries - Tư lệnh mặt trận Điện Biên Phủ của quân Pháp trong hầmchỉ huy - Ảnh tư liệu của Viện Bảo tàng Lịch sử Quân sự (T.Sơn chụp lại)

Về việc này, ông Lê Trọng Nghĩa, nguyên Cục trưởng Cục Quân báotrong thời gian diễn ra chiến dịch, kể lại: “Đêm 22-1, tôi nhận đượctin “Địch biết rất rõ kế hoạch của ta đánh Điện Biên Phủ”. Sáng 23-1,sau khi tập hợp tin tức tình báo cả đêm, tôi đến trực tiếp báo cáo vớiTổng tư lệnh về việc địch đã có được kế hoạch cụ thể của ta, đánh ởđâu, ngày giờ nào, cách đánh như thế nào. Việc làm của tôi là rất nguyhiểm, vì trong kỷ luật chiến trường, khi Bộ Tổng tư lệnh đã hạ quyếttâm, khi mệnh lệnh đã ban ra thì ở dưới nhất nhất thi hành, cấm tất cảcác tướng sĩ không được nói khác đi, làm người chỉ huy nao núng.

Đại tướng nghe báo cáo, không phải đã tin ngay. Một cái rất đặc biệtlà ông ra lệnh kiểm tra lại tin này. Trực tiếp tôi phải xác định lạitin này, không được qua báo cáo nữa... Ông Giáp cũng trực tiếp xuốngtận lán của tình báo kỹ thuật, yêu cầu nguồn thu được tin địch biếtđộng thái của ta giải thích. Trong các chiến dịch lớn, không bao giờTổng tư lệnh lại đi kiểm tra trực tiếp một chuyện nhỏ như thế. Tôi rasát Điện Biên Phủ, dùng ống nhòm và tai nghe để kiểm tra tình hình,thấy nó vẫn đang nhảy dù xuống. Lúc bấy giờ các tướng lĩnh đã được pháiđi đốc chiến hết, ở sở chỉ huy chẳng còn mấy người. Đến chiều, tôi tổnghợp và báo cáo lại Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Tôi lại khẳng định là địchbiết rất rõ kế hoạch của ta và có kế hoạch cụ thể để đối phó... Tôi cứnhấn mạnh về việc kế hoạch của ta đã bị lộ, Đại tướng không kết luậngì, chỉ nói: “Báo cáo thế là được rồi”, nhưng ra lệnh cho tôi khôngđược báo tin đó với bất kỳ ai, nhất là với cố vấn. Các ông cố vấn vẫnluôn xuống chỗ tôi hỏi han tình hình” (Chuyện những người làm nên lịchsử, NXB Chính trị quốc gia, H, 2009, tr.68).

Lui quân

Đại tá Hoàng Minh Phương kể lại: “Sáng 26-1, Đại tướng cho liên lạcgọi tôi lên gặp lúc 5 giờ. Lên đến nơi, thấy ông quấn đầu, ngồi trầmngâm bên bàn tre. Tôi hỏi: “Anh nhức đầu hay sao mà quấn ngải cứu?”.Ông nói: “11 ngày đêm qua mình trăn trở, suốt đêm qua không ngủ, chiềunay trận đánh bắt đầu, nhưng những yếu tố thắng lợi không nắm chắc”.Ông bảo tôi báo với Trưởng đoàn cố vấn Vi Quốc Thanh là ông sang làmviệc sớm”.

Cuộc làm việc sáng sớm ngày 26-1 với ông Vi Quốc Thanh được Đạitướng nhớ lại: “Ông Vi Quốc Thanh ngạc nhiên nhìn nắm ngải cứu trêntrán tôi. Đồng chí ân cần hỏi thăm sức khỏe, rồi nói: Trận đánh sắp bắtđầu. Đề nghị Võ Tổng cho biết tình hình tới lúc này ra sao? Tôi đáp: Đócũng là vấn đề tôi muốn trao đổi với đồng chí Trưởng đoàn. Qua theo dõitình hình, tôi cho rằng địch không còn trong trạng thái lâm thời phòngngự, mà đã trở thành một tập đoàn cứ điểm phòng ngự kiên cố. Vì vậykhông thể đánh theo kế hoạch đã định... Tôi nói tiếp ba khó khăn lớncủa bộ đội, rồi kết luận:

- Nếu đánh là thất bại

- Vậy nên xử trí thế nào?

- Ý định của tôi là ra lệnh hoãn cuộc tiến công ngay chiều hôm nay,thu quân về vị trí tập kết, chuẩn bị lại theo phương châm “đánh chắctiến chắc”.

Sau giây lát suy nghĩ, đồng chí Vi nói: Tôi đồng ý với Võ Tổng, tôi sẽ làm công tác tư tưởng với các đồng chí trong đoàn cố vấn.

- Thời gian gấp. Tôi cần họp Đảng ủy để quyết định. Và đã có dự kiếncho 308 tiến về phía Luông Pha Băng, bộc lộ lực lượng chừng nào, kéoquân địch về hướng đó, không để chúng gây khó khăn khi quân ta kéo pháora...

Cuộc trao đổi giữa tôi với đồng chí Vi diễn ra khoảng hơn nửa giờ.Tôi nghĩ đồng chí Vi sẽ không dễ dàng thuyết phục các chuyên gia đã chorằng chỉ có đánh nhanh thắng nhanh mới giành thắng lợi”. (Tổng tập Hồiký, Sđd, tr.925, 926).

Cuộc họp bất thường của Đảng ủy Mặt trận Điện Biên Phủ được triệutập ngay sáng 26-1-1954, chỉ trước giờ dự định nổ súng chừng 10 tiếngđồng hồ. Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết: “Khi tôi quay về sở chỉ huy,các đồng chí trong Đảng ủy đã có mặt đông đủ. Tôi trình bày những suynghĩ đã có từ lâu chung quanh cách đánh tập đoàn cứ điểm, những thayđổi quan trọng về phía địch từ sau hội nghị Thẩm Púa tới nay, ta vẫngiữ quyết tâm tiêu diệt địch ở Điện Biên Phủ, nhưng phải thay đổi cáchđánh.

Mọi người im lặng một lúc. Anh Lê Liêm, Chủ nhiệm Chính trị, phát biểu:

- Đã động viên sâu rộng bộ đội về nhiệm vụ rồi, anh em đều rất tintưởng, quyết tâm chiến đấu rất cao. Giờ nếu thay đổi thì giải thích chobộ đội làm sao?

Anh Đặng Kim Giang, Chủ nhiệm Cung cấp, nói:

- Tôi thấy cứ giữ vững quyết tâm. Hậu cần chuẩn bị tới bây giờ đãkhó khăn. Nếu không đánh ngay, sau này lại càng không đánh được.

Tôi nói: Tinh thần bộ đội là rất quan trọng, nhưng quyết tâm phải cócơ sở... Hậu cần là điều kiện tiên quyết, nhưng cuối cùng, quyết địnhlà phải có cách đánh đúng.

Đồng chí Hoàng Văn Thái nói:

- Anh Văn cân nhắc cũng phải... Nhưng lần này ta có ưu thế về binhlực, pháo 105 và pháo cao xạ xuất hiện lần đầu sẽ tạo bất ngờ lớn, lạicó kinh nghiệm của bạn, tôi thấy nếu đánh vẫn có khả năng giành thắnglợi.

Trao đổi một hồi chưa đi tới kết luận, cuộc họp tạm dừng một lát. Khi cuộc họp tiếp tục, tôi nói:

- Tình hình khẩn trương. Cần sớm có quyết định. Vô luận tình hìnhnào, chúng ta vẫn phải nắm nguyên tắc cao nhất là: Đánh chắc thắng.Trước khi tôi ra đi, Bác trao nhiệm vụ: “Trận này rất quan trọng, phảiđánh cho thắng. Chắc thắng mới đánh, không chắc thắng không đánh”. Vớitinh thần trách nhiệm trước Bác và Bộ Chính trị, tôi đề nghị các đồngchí trả lời câu hỏi: “Nếu đánh có chắc thắng trăm phần trăm không?”.

Anh Lê Liêm nói: Anh Văn nêu câu hỏi thật khó trả lời. Ai dám bảo là sẽ chắc thắng trăm phần trăm!

Anh Đặng Kim Giang nói tiếp: Làm sao dám đảm bảo như vậy!

Tôi nghĩ với trận này, ta phải đảm bảo chắc thắng trăm phần trăm.

Bây giờ anh Hoàng Văn Thái mới nói: Nếu yêu cầu chắc thắng trăm phần trăm thì khó...

Lát sau, Đảng ủy đi tới nhất trí là trận đánh có thể gặp nhiều khó khăn mà ta chưa có biện pháp cụ thể để khắc phục.

Tôi kết luận: Để đảm bảo nguyên tắc cao nhất là “đánh chắc thắng”,cần chuyển phương châm tiêu diệt địch từ “Đánh nhanh thắng nhanh” sang“Đánh chắc tiến chắc”. Nay quyết định hoãn cuộc tiến công. Ra lệnh chobộ đội trên toàn tuyến lui về địa điểm tập kết, và kéo pháo ra. Côngtác chính trị bảo đảm triệt để chấp hành mệnh lệnh lui quân như mệnhlệnh chiến đấu. Hậu cần chuyển sang chuẩn bị theo phương châm mới.

Sau đó, tôi phân công cho anh Hoàng Văn Thái ra lệnh cho các đơn vịbộ binh, tôi ra lệnh cho pháo binh và trao nhiệm vụ mới cho 308.

Tôi gọi điện thoại cho pháo binh: Tình hình địch đã thay đổi.

Quyết tâm tiêu diệt Trần Đình (bí danh của Điện Biên Phủ trong chiếndịch) vẫn giữ vững. Nay thay đổi cách đánh. Vì vậy, ra lệnh cho cácđồng chí từ 17 giờ hôm nay, kéo pháo ra khỏi trận địa, lui về địa điểmtập kết, chuẩn bị lại. Triệt để chấp hành mệnh lệnh”. (Tổng tập Hồi ký,Sđd, tr.927, 928).

Đại đoàn chủ công của đồng chí Vương Thừa Vũ cũng nhận được lệnh củaĐại tướng nhanh chóng tiến sang hướng Luông Pha Băng (Lào) ngay 4 giờchiều hôm đó, không được hỏi lý do hoãn nổ súng. Các chỉ huy đơn vị đềutriệt để chấp hành mệnh lệnh. Đại tướng kể lại: “Tình hình lúc nàykhông cho phép dùng điện đài báo cáo với Trung ương, ngay tối hôm đótôi viết thư hỏa tốc đề nghị Bộ Chính trị và Bác cho chuyển sang phươngchâm “Đánh chắc tiến chắc” quyết giành thắng lợi nhưng chiến dịch sẽphải kéo dài, cần khắc phục những khó khăn lớn về hậu cần. Đồng chíNguyễn Công Dinh, một cán bộ tác chiến, được lệnh dùng chiếc xe Jeepduy nhất của cơ quan tham mưu, mang thư đi gấp suốt ngày đêm về khu căncứ. Trong ngày hôm đó, tôi đã thực hiện được một quyết định khó khănnhất trong cuộc đời chỉ huy của mình”. (Tổng tập Hồi ký, Sđd, tr.929).

PGS-TS Nguyễn Mạnh Hà

(Theo Thanh Niên)