Hỏi: Tôi không có chồng, con. Tôi sống chung với gia đình anh cả từ khi cha mẹ tôi qua đời năm 1990 cho đến nay. Khi còn sống, anh cả có lập di chúc để lại toàn bộ nhà đất cho vợ và các con nhưng do từ năm 1998 vợ con anh đã xuất cảnh, định cư ở nước ngoài nên anh cho tôi được tiếp tục ở, trông coi, quản lý nhà, đất này. Cuối năm 2016, anh tôi mất. Nay vợ và đứa con trai út của anh tôi quay về yêu cầu tôi phải trả lại nhà đất để gia đình họ chia di sản thừa kế. Trong trường hợp này tôi có trả lại tài sản cho vợ con anh tôi không?
NGUYỄN THỊ H.(Tứ Kỳ)
Trả lời: Theo quy định tại điều 257, 258 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì quyền hưởng dụng là quyền của chủ thể được khai thác công dụng và hưởng hoa lợi, lợi tức đối với tài sản thuộc quyền sở hữu của chủ thể khác trong một thời hạn nhất định; quyền hưởng dụng được xác lập theo quy định của luật, theo thỏa thuận hoặc theo di chúc.
Như bạn trình bày là anh cả của bạn đã lập di chúc để lại toàn bộ nhà đất cho vợ và các con nhưng cho bạn được tiếp tục ở, trông coi, quản lý nhà, đất và được hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản sau khi ông mất. Do vậy, căn cứ quy định trên thì trong trường hợp này bạn được xác định là người có quyền hưởng dụng nhà đất của anh trai bạn để lại và bạn chỉ có quyền được khai thác công dụng và hưởng hoa lợi, lợi tức đối với di sản trong một thời hạn nhất định, bạn không thể trở thành chủ sở hữu đối với di sản đó.
Do thời hạn của quyền hưởng dụng không được ấn định cụ thể trong di chúc nên thời hạn bạn được tiếp tục ở, trông coi, quản lý nhà, đất và được hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản này được xác định đến khi bạn chết (theo quy định tại khoản 1 điều 260 Bộ luật Dân sự năm 2015).
Khi hết thời hạn được hưởng quyền hưởng dụng (tức sau khi bạn chết) thì di sản trên sẽ được hoàn trả cho những người thừa kế của anh cả bạn (điều 266 Bộ luật Dân sự năm 2015).
Vì vậy, trong trường hợp này vợ con của người anh trai cả bạn không thể yêu cầu bạn trả lại nhà và đất của anh trai mà bạn đang ở, quản lý, sử dụng. Họ chỉ có thể thực hiện quyền yêu cầu chia di sản thừa kế do anh trai bạn để lại khi bạn chết, tức khi hết thời hạn quyền hưởng dụng.
