Chiều 12-7 (giờ Việt Nam), Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) ở La Hay (Hà Lan) đã ra phán quyết vụ Philippines kiện Trung Quốc về yêu sách “đường 9 đoạn”.
Người dân Philippines tuần hành mừng chiến thắng ở Thủ đô Manila
Đây là phán quyết quốc tế đầu tiên liên quan đến tranh chấp ở Biển Đông.
Philippines thắng kiệnTheo phán quyết của PCA, yêu sách của Trung Quốc về "các quyền lịch sử" đối với các vùng biển nằm trong "đường 9 đoạn" là trái với Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS). Phán quyết khẳng định Trung Quốc đã gây ra những nguy hại lâu dài đối với hệ sinh thái dải san hô ở quần đảo Trường Sa. Trung Quốc không có căn cứ lịch sử nào về vùng biển ở Biển Đông và Bắc Kinh không có cơ sở pháp lý để đưa ra những tuyên bố về "các quyền lịch sử" đối với những nguồn tài nguyên trong cái mà Bắc Kinh gọi là "đường 9 đoạn".
PCA tuyên bố Trung Quốc đã vi phạm quyền chủ quyền của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Phillippines thông qua việc can thiệp vào hoạt động đánh cá và khai thác dầu khí của Philippines, xây dựng các đảo nhân tạo, không ngăn các ngư dân Trung Quốc đánh cá trong vùng EEZ của Philippines. Phán quyết của PCA cũng khẳng định không một đảo nào thuộc quần đảo Trường Sa tạo cho Trung Quốc quyền có vùng đặc quyền kinh tế. Thực thể Ba Bình (Trung Quốc và Đài Loan gọi là đảo Thái Bình) thuộc quần đảo Trường Sa trên Biển Đông là bãi đá. Vì vậy Ba Bình không thể có vùng đặc quyền kinh tế.
Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay cho biết Philippines tôn trọng quyết định của PCA và phán quyết của tòa hoàn toàn theo đúng luật pháp quốc tế. Ông Yasay hoan nghênh kết quả phán quyết. Ngoại trưởng Yasay nói các chuyên gia Philippines sẽ nghiên cứu kết quả phán quyết của tòa. “Chúng tôi kêu gọi các bên liên quan kiềm chế. Philippines khẳng định mạnh mẽ rằng chúng tôi tôn trọng quyết định cột mốc này và xem phán quyết của tòa đóng góp vào những nỗ lực giải quyết tranh chấp ở Biển Đông. Philippines khẳng định sự cam kết lâu dài đối với các nỗ lực theo đuổi cách giải quyết và quản lý tranh chấp một cách hòa bình nhằm thúc đẩy và củng cố hòa bình và ổn định trong khu vực", Ngoại trưởng Yasay nêu rõ.
Chiều cùng ngày, Tổng thống Philippines Duterte đã tổ chức họp nội các sau chiến thắng của Philippines trước Trung Quốc. Sau cuộc họp, Chính phủ Philippines kêu gọi các bên liên quan kiềm chế và bình bĩnh. Philippines cũng nhắc lại cam kết nỗ lực theo đuổi giải pháp hòa bình và xử lý tranh chấp với tầm nhìn muốn thúc đẩy và củng cố hòa bình và ổn định trong khu vực.
Thế giới hoan nghênh phán quyết của PCANgay sau khi PCA ra phán quyết tuyên Philippines thắng kiện, Nhật Bản cho rằng phán quyết của PCA là phán quyết cuối cùng và có tính ràng buộc pháp lý. Theo đó, các bên liên quan tới vụ kiện phải tuân thủ phán quyết này. Trong một tuyên bố, Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida cho biết Nhật Bản kiên định ủng hộ tầm quan trọng của pháp trị và việc sử dụng các phương tiện hòa bình, không sử dụng vũ lực hoặc cưỡng ép trong việc tìm cách giải quyết các tranh chấp biển.
Các nước châu Âu, Mỹ, Ấn Độ, Úc... đều yêu cầu Trung Quốc tôn trọng luật pháp quốc tế và tuân thủ phán quyết của PCA.
Tại Thủ đô Manila, các nhóm hoạt động Philippines tổ chức ăn mừng sự kiện PCA ra phán quyết có lợi cho họ trong vụ kiện Biển Đông với Trung Quốc. Tiệc mừng chiến thắng được tổ chức ngay khi phán quyết của PCA được công bố. Thành viên các tổ chức "Người Philippines ở Mỹ vì đấu tranh vì sự quản lý hiệu quả" (USPGG), Marcha Contra Tsina, Akbayan và Kalayaan Atin Ito đã vẫy cờ và thả bong bóng màu đỏ, xanh, trắng, vàng (màu sắc của quốc kỳ Philippines) ở dọc bãi biển Baywalk tại Manila. Những người này cầm biểu ngữ với khẩu hiệu “Chủ quyền của Philippines là điều không thể bàn cãi” và “Trung Quốc nên dừng những hành động bồi đắp trái phép”. Một số thành viên cộng đồng người Việt Nam ở Philippines cũng tham gia cuộc tuần hành thể hiện sự ủng hộ đối với Philippines trong vụ kiện.
Cùng lúc đó, các nhà hoạt động Philippines biểu tình bên ngoài lãnh sự quán Trung Quốc ở TP Makati (vùng đô thị Manila) đòi Bắc Kinh rút khỏi lãnh thổ của mình và các nước khác. "Chúng tôi kêu gọi anh em Đông Nam Á hưởng ứng "Chexit" (China exit, tức Trung Quốc rời đi), không chỉ yêu cầu Trung Quốc tôn trọng lãnh thổ Philippines mà phải tôn trọng lãnh thổ của các nước khác. Trung Quốc nên ngừng bắt nạt láng giềng”, ông Mong Palatino - lãnh đạo cuộc biểu tình nói.
Trung Quốc cố tình chống chếChiều cùng ngày, Bộ Ngoại giao Trung Quốc ra tuyên bố khẳng định nước này không chấp nhận cũng như không công nhận phán quyết của PCA, cho rằng phán quyết của PCA là "không có cơ sở, vô giá trị và không có hiệu lực ràng buộc". Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc nêu rõ chủ quyền lãnh thổ cũng như các quyền và lợi ích hàng hải của nước này ở Biển Đông "sẽ không bị ảnh hưởng bởi phán quyết của PCA". Tuyên bố khẳng định Bắc Kinh sẽ "không bao giờ chấp nhận bất kỳ tuyên bố hoặc hành động nào dựa trên những phán quyết của PCA".
Bất chấp sự phản đối từ cộng đồng quốc tế, Trung Quốc ngang nhiên tuyên bố chủ quyền với 80% diện tích Biển Đông thông qua yêu sách "đường 9 đoạn" hay "đường lưỡi bò". Trung Quốc cũng liên tục bồi lấp, xây dựng hàng loạt cơ sở hạ tầng trên các đảo nhân tạo ở Biển Đông. Ngày 22-1-2013, Philippines đã đệ đơn lên PCA kiện yêu sách của Trung Quốc về quyền chủ quyền, quyền tài phán và "các quyền lịch sử" đối với các vùng biển nằm trong "đường 9 đoạn" trái với UNCLOS 1982 vượt quá những giới hạn mà Trung Quốc có thể đòi hỏi theo Công ước.
PHƯƠNG LINH (tổng hợp)
