Nguyễn Lân Tuất - một vinh danh nước Việt

Ngày nay, người tabiết đến Nguyễn Lân Tuất (trưởng nam của NGND Nguyễn Lân) với những tácphẩm của âm nhạc bác học. Nhưng thế hệ thanh niên Việt Nam những năm1960 còn biết đến ông với ca khúc nổi tiếng “Người con gái Việt” vớilời phỏng theo thơ của Anh Thơ.

Vào những năm đầu tiên của thập niên 60 thế kỷtrước, miền Bắc nước ta rất thanh bình, một màu xanh trùm lên khắp mọimiền quê hương. Tiếng súng chiến tranh đã ngưng. Toàn dân đang nô nứcbước vào cuộc sống dựng xây hòa bình. Âm nhạc khi đó chỉ có 2 âm hưởngchủ đạo: vui tươi, phơi phới và luôn thương nhớ về một nửa đất nướcđang còn bị giày xéo dưới ách xâm lược của ngoại bang. Trong số nhữngbài hát ra đời thời gian này, tôi đặc biệt ưa thích một bài hát bắt đầubằng những câu: “Quê hương tôi bên dòng sông Nhuệ, bãi dâu mươn mướtxanh bờ. Quê hương tôi màu sen tấm áo vân hồng, hàng lúa chín thiếttha. Quê hương tôi 10 năm giặc chiếm đóng, còn đâu bóng người con gáiđẹp giữa mùa xuân trẩy hội bên đình…”.

Nghệ sỹ Nguyễn Lân Tuất, người đứng giữa cùng giáo sư Nguyễn Lân và các anh em

Giai điệu hết sức mượt mà, tha thiết, đắm say trongnét nhạc dàn trải như vẽ nên đôi nét chấm phá về một bức tranh quêhương tươi đẹp, êm đềm. Lời ca rất lãng mạn. Một chút nuối tiếc về sựvắng bóng một người con gái trong hội xuân bởi “mười năm giặc chiếmđóng”. Lại một chút đắm đuối khi hình dung ra cảnh sắc quê hương. Bằngviệc sử dụng nốt “fa bình” và “xi giáng” trong điệu “rê trưởng”, chútgợn buồn trong cảm xúc của tác giả đã đem đến cho người nghe ấn tượngkhó quên. Mãi về sau, tôi mới biết đó là bài hát “Người con gái Việt”của Lân Tuất - một nhạc sĩ giàu tài năng.

Người nhà Lân Tuất kể lại: Hồi ấy là năm 1959, cảgia đình nhạc sĩ đang sống tại một căn nhà chật hẹp ở phố Yết Kiêu. Lúcđó, chưa có bếp gas như ngày nay mà mọi người đều nấu nướng bằng bếpmùn cưa hoặc bếp củi, bếp than. Lân Tuất ngồi sáng tác trên gác, miệngâm ư giai điệu, chân đập nhịp xuống nền nhà thình thịch, luôn mồm nóivọng xuống nhà: “Mẹ ơi! Sao khói quá, con chết ngạt bây giờ”. Người mẹnhạc sĩ không hiểu đứa con trai cả làm gì mà cứ giam mình trong phòng,miệng hát nghêu ngao, chân đập liên hồi. Hóa ra là anh chàng đang phổnhạc bài thơ của nữ sĩ Anh Thơ. Nhưng Lân Tuất chỉ phỏng theo ý thơ,chứ không quá nệ vào từng chữ nghĩa.

Sau khi hoàn thành bài hát “Người con gái Việt” củaLân Tuất được thu thanh và phát trên làn sóng Đài phát thanh TNVN (thờigian này, ông làm việc ở Đài). Người đầu tiên thể hiện rất thành cônglà ca sĩ Trần Khánh - giọng ca vàng có một không hai, với chất giọngdày, ấm, truyền cảm, có âm vực rộng tới 2 quãng 8. Sau đó, bài hátnhanh chóng lan truyền, được công chúng hào hứng đón nhận. Chất trữtình lãng mạn, say đắm cộng với chất anh hùng ca khỏe khoắn, mãnh liệtđã rất phù hợp với giọng hát sâu sắc, giàu kịch tính của Trần Khánh.

Nhạc sĩ Lân Tuất không viết nhiều ca khúc, mà thànhtựu chủ yếu trong cuộc đời sáng tác của ông là ở lĩnh vực khí nhạc(nhạc không lời), đặc biệt là giao hưởng. Nhưng “Người con gái Việt” làtrường hợp thành công đặc biệt của ông trong việc sáng tác bài hát. Saukhi bài hát lan truyền, được công chúng hào hứng đón nhận, ông có dịpsang Nga học âm nhạc và cư trú tại đây cho đến ngày nay. Sự nghiệp sángtác của ông khá đồ sộ. Giờ đây, ông đã nghỉ hưu nhưng vẫn được mời cộngtác giảng dạy tại nhạc viện Novôximbiếc. Sống ở Nga nhưng Lân Tuất luônhướng về Tổ quốc bằng nhiều sáng tác ... mang đậm dấu ấn một người yêunước, luôn toát lên tình cảm lớn lao này trong các tác phẩm.

“Người con gái Việt” ra đời đã được nửa thế kỷ.Những người say đắm bài hát này đã ở chân dốc cuộc đời. Nhưng mỗi lầnnghe lại vẫn dào dạt cảm xúc về những năm tháng tuổi trẻ của mình, gắnvới quê hương, đất nước. Sau 50 năm nghe lại, vẫn thấy bài hát mới mẻ,hiện đại, nhưng thắm được hồn dân tộc. Chính yếu tố đó đã chắp cánh chobài hát bay xa, bất hủ. Mãi mãi người ta vẫn không thể quên những đườngnét giai điệu gắn với lời ca kết thúc bài hát thật đẹp: “Hôm nay chimtrắng bay về, khói ươm tơ ban chiều tỏa lan trên những lũy tre. Vui vuibên dòng sông xanh, giọng hò thôn nữ khi chiều buông xuống xôn xao mốitình đồng quê. Hôm nay non nước tưng bừng, những tiếng ca năm nào lạivang phơi phới bên sông. Hôm nay dẫu bờ cây xanh lại trở về đây nhữngngười con gái quay sa dệt lụa làng Vân”.

Năm 2005, nhạc sĩ Nguyễn Lân Tuất cùng với nhạc sĩNguyễn Thiên Đạo là hai trong số 15 người Việt Nam ở nước ngoài đượcnhận danh hiệu “Vinh danh nước Việt”.