Người mẹ trong "Chiều 30 Tết"

Nhà thơ Nguyễn Hưng Hải  quê ở Phú Thọ, một vùng nông thôn trung du Bắc Bộ. Trong thơ anh, những con người nông dân hiện lên thật mộc mạc mà hồn hậu, cần cù chịu khó. Lăng kính của tâm hồn thi sĩ đã đưa vào tiêu điểm cái khoảnh khắc thời gian của chiều 30 Tết khi chuẩn bị tiễn năm cũ đi, đón năm mới tới. Nhịp thơ lục bát như làm cái khoảng không gian giãn ra, tạo những phấp phỏng của tâm trạng. Anh viết: “Chiều 30 Tết về quê/ Mẹ còn chân vấp, nón mê ra đồng/ Vội vàng cấy nốt cho xong/ Mấy đon mạ mới ở trong sương mù”. Hình ảnh người mẹ đầu đội nón mê cấy trong sương giá ra đồng giữa chiều 30 Tết gợi niềm cảm thông se sắt của người con đi xa trở về. Một đời mẹ cho đến ngày Tết vẫn chưa hết tất bật, chưa hết lo toan: “Ngày cùng tháng tận bao năm/ Còn lo manh áo cái ăn xuân về”. Người mẹ nông thôn Việt Nam là thế. Bao giờ cũng lo xa. Nguyễn Hưng Hải có hai câu thơ rất thần bắt được cái vất vả thật ấn tượng, thật tạo hình ám ảnh khi viết về mẹ: “Một đời cấy mãi chưa xong/ Mẹ đi lui đến lưng còng còn lui”. Cấy lúa là đi lui nhưng lui đến lưng còng còn lui là một phát hiện trực giác. Thơ hay thường thế, câu chữ thật bình thường nhưng đặt đúng hoàn cảnh, đúng tâm trạng để đẩy lên thành thảng thốt bất ngờ. Câu thơ võng xuống núi kéo cả chiều 30 Tết. Ống kính tâm hồn của nhà thơ khi cận cảnh, khi toàn cảnh tạo ra những điểm nhấn xen nhau cả những khoảng mở gợi nhiều liên tưởng. Đây là thủ pháp chồng mờ của điện ảnh. Anh đặt mẹ với cánh đồng, cây mạ với mùa màng, chiều 30 Tết với cả một năm cũ; cái nhỏ bé bên cái mênh mông rộng lớn nhưng chính nó là hạt nhân lung linh tôn vinh phẩm chất của người lao động. Đó là trữ lượng những trầm tích tình người ấp ủ như mạ non mới nhú, như hạt thóc cựa mầm. Sự sống âm ỉ và chắt chiu: “Đồng quê bóng mẹ vút chìm/ Chiều 30 vẫn đi tìm mùa xuân”. Bài thơ mở đầu hiu hắt buồn như cây mạ mới cắm xuống bùn còn run rẩy nhưng mầm sống tỏa lan dần, chính sự vận động cảm xúc của bài thơ làm cho không gian thơ và thời gian tâm trạng sáng dần lên: “Mẹ tin rảnh mạ đang cầm trên tay/ Là bình minh của một ngày/ Là giao thừa của xưa nay giao thừa”. Chính khoảnh khắc chớp loé ấy tạo ra gam màu ấm xua tan giá rét. Mẹ không chỉ đi cấy lúa đâu, mẹ đang cấy vào chúng ta những niềm tin, hy vọng về một mùa xuân đang dần đến.